Wojciech Świętosławski

Z Wikipedii

Wojciech Alojzy Świętosławski (ur. 21 czerwca 1881 w Kiryjówce na Wołyniu, zm. 29 kwietnia 1968 w Warszawie) - biofizyk polski, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej, której w latach 1928-1929 był rektorem, senator II RP.

Spis treści 1 Dzieciństwo i kariera pod zaborami 2 Powrót do kraju 3 II wojna światowa 4 Po II wojnie światowej 5 Dorobek naukowy i nagrody 6 Źródła

[edytuj] Dzieciństwo i kariera pod zaborami

Lata szkolne i akademickie spędził w Kijowie, tu w 1899 ukończył gimnazjum i w 1906 otrzymał dyplom inżyniera technologa na Wydziale Chemicznym Politechniki Kijowskiej. Po krótkim pobycie w Polsce wrócił do Kijowa i został asystentem.

W 1908 w Roczniku Polskim wydrukowano mu jego pierwszą publikację naukową Termochemiczna analiza związków organicznych. Za całokształt prac Rosyjskie Towarzystwo Fizyko-Chemiczne przyznało mu Nagrodę Mendelejewa i został on powołany na stanowisko kierownika Laboratorium Chemicznego im. Ługinina na Uniwersytecie Moskiewskim. W 1917 przedłożył swoją pracę magisterską pt. Związki dwuazowe, gdzie podał teorię budowy związków dwuazowych i oksymów. Ze względu na swoją doniosłość praca została przyjęta jako doktorska.

Dalsze badania Świętosławskiego obejmowały udoskonalenie spalania w bombie kalorymetrycznej, budowę nowego kalorymetru adiabatycznego i badania nad: węglowodorami aromatycznymi,kwasem azotowym, nitrozwiązkami, aminami oraz związkami zawierającymi siarkę i fluorowce.

[edytuj] Powrót do kraju

W 1918 po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wrócił do kraju. Porzucił swoje laboratorium w Moskwie i zajął się organizacją powrotu wysoko wykwalifikowanych emigrantów. W 1919 został powołany na stanowisko profesora zwyczajnego chemii fizycznej Politechniki Warszawskiej i powrócił do badań naukowych. M.in. opracował nowa metodę oznaczania ciepła parowania, skonstruował kalorymetr adiabatyczny, kierował pracami nad oznaczeniem ciepeł właściwych cieczy.

W 1920 na Konferencji Międzynarodowej Unii Chemicznej w Rzymie zgłasił wniosek o przyjęcie kwasu benzoesowego jako międzynarodowego wzorca do cechowania bomby kalorymetrycznej. W 1922 wniosek ten został przyjęty a Wojciech Świętosławski stanął na czele Komisji Danych Termochemicznych koordynującej prace nad oznaczaniem ciepeł spalania.

W tym czasie rozwinął też nowy kierunek badań kalorymetrycznych tzw. mikrokalorymetrię. Skonstruował mikrokalorymetry pracujące w warunkach izotermicznych i adiabatycznych oraz mikrokalorymetry oparte na zasadzie częściowej wymiany ciepła z otoczeniem, dzięki czemu stało możliwe wyznaczenie dotychczas niemierzalnych wartości ciepła promieniowania blendy uranowej, ciepła absorpcji promieni przenikliwych, ciepła hydratacji cementów.

Nieco później rozpoczął prace nad metodyką pomiaru prężności par i temperatur wrzenia. Skonstruował ebuliometr i ebuliometr różnicowy. Przyrządy te znalazły zastosowanie do oznaczania czystości substancji ciekłych i zapoczątkowały nowe dziedziny nauki: azeotropię i poliazeotropię. Poza tym zajmował się układami dwufazowymi, wynalazł przyrząd do obserwacji zjawisk krytycznych i udoskonalił metodę Meyera oznaczania mas cząsteczkowych.

W 1928 został powołany na stanowisko wiceprezesa Międzynarodowej Unii Chemicznej, w 1934 na prezesa Komisji Danych Fizykochemicznych, w 1938 na przewodniczącego Międzynarodowej Komisji Wzorców Fizykochemicznych. Jednocześnie był dziekanem i rektorem na Politechnice Warszawskiej, w latach 1925-1926 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Był redaktorem "Roczników Chemii", członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1922), Polskiej Akademii Umiejętności (od 1923, 1934-1946 wiceprezes), Akademii Nauk Technicznych (od 1923).

Od 12 października 1935 do 15 maja 1936 był ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego i od 16 października 1936 do 30 września 1939 w rządzie Felicjana Sławoja Składkowskiego. W latach 1935-1939 zasiadał również w Senacie RP. W tym czasie opracował pierwszy czterotomowy podręcznik "Chemia fizyczna".

[edytuj] II wojna światowa

Po wybuchu II wojny wojny światowej wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie przebywał do jej końca. Kolejno został profesorem na uniwersytecie w Pittsburghu , wykładowcą termochemii, ebuliometrii i fizykochemii węgla kamiennego w Iowa, otrzymał godność Senior Fellow w Instytucie Badań Przemysłowych Mellona w Pittsburgu. Wynalazł kriometr znajdujący zastosowanie do oznaczania stopnia czystości substancji, dzięki któremu Polska w 1961 uzyskała pierwsze miejsce w Międzynarodowym Konkursie Komisji Danych Fizykochemicznych - koszt oznaczenia stopnia czystości metodą Świętosławskiego wyniósł około 10 dolarów, gdy w tym czasie badanie takie kosztowało około 50 000 dolarów. W okresie wojny wydał 3 monografie polskiej nauki w języku angielskim, przyczyniając się do jej propagowania.

[edytuj] Po II wojnie światowej

W 1946 wrócił do Polski, gdzie stworzył od podstaw Katedrę Chemii Fizycznej na Uniwersytecie Warszawskim i został kierownikiem Katedry Chemii Fizycznej Stosowanej na Politechnice Warszawskiej, gdzie prowadził zajęcia z fizykochemii węgla kamiennego. Został też kierownikiem Działu Fizykochemicznego w Instytucie Chemii Ogólnej, który później został przekształcony w Instytut Chemii Fizycznej PAN.

Z chwilą powołania do życia Polskiej Akademii Nauk został twórcą i kierownikiem zorganizowanego przez siebie Zakładu Fizykochemii Podstawowych Surowców Organicznych. Podjął dalsze badania naukowe. Napisał pmonografie: "Metody oczyszczania i rozdzielania substancji" (1950, "Fizykochemia węgla kamiennego i procesów koksowania" (1953) i "Fizykochemia przerobu smoły węglowej" (1955). Oprócz tego był autorem przemysłowych metod uzyskiwania niektórych związków ze smoły węglowej.

Profesor pracował do 1960 z mała przerwa na ciężką chorobę serca, kiedy to w wieku 79 lat przeszedł na emeryturę, nie tracąc kontaktu z Instytutem Chemii Fizycznej PAN. W 1960 roku Uniwersytet Jagielloński, a w 1961 roku Politechnika Warszawska nadały mu tytuły doktora honoris causa.

[edytuj] Dorobek naukowy i nagrody

Dorobek naukowy profesora to ponad 500 publikacji naukowych, 11 monografii i wiele patentów.

Dwukrotnie był nominowany do nagrody Nobla. W uznaniu zasług odznaczony m.in. Sztandarem Pracy I klasy, dwukrotnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Był laureatem Państwowej Nagrody Naukowej I i II stopnia, Nagrody Naukowej im. Mendelejewa, Nagrody Naukowej m.st. Warszawy, odznaczony Złotym Medalem Lavoisiera (przez Francuskie Towarzystwo Chemii Przemysłowej), Medalem Hanusa (przez Czechosłowackie Towarzystwo Chemiczne) i wieloma innymi.

Był doktorem honoris causa 8 uczelni krajowych m.in. 1960 Uniwersytet Jagielloński, 1961 Politechnika Warszawska, członkiem rzeczywistym PAU i PAN.

[edytuj] Źródła

• Czarnota-Kubaszewska, Irena. Wojciech Świętosławski 1881-1968. Młody Technik. czerwiec 1968, 6 (239), 15-21.