Anna Pawełczyńska
Z Wikipedii
Anna Pawełczyńska (ur. 1922) – polska socjolog kultury, doktor habilitowany, emerytowana profesor socjologii. W czasie II wojny światowej w Armii Krajowej. Była więźniarką Auschwitz-Birkenau.
Spis treści |
[edytuj] Działalność w PRL
Po wojnie studiowała pod kierunkiem profesora Stanisława Ossowskiego. W roku 1958 Pawełczyńska została współzałożycielką i pierwszym dyrektorem Ośrodka Badania Opinii Publicznej. W roku 1973 napisała pracę Wartości a przemoc będącą "próbą ujęcia socjologicznego problematyki obozów koncentracyjnych w oparciu o tzw. obserwację uczestniczącą".
[edytuj] Konserwatywna krytyka III RP
W roku 2004 wydała książkę Głowy hydry. Idee, które sformułowała Pawełczyńska, stały się potem ważnym elementem programu politycznego polskich konserwatystów. Przedstawiła w książce swoją wersję spiskowej teorii dziejów Polski po roku 1989. Według niej Polakom zagraża nowy rodzaj totalitaryzmu wymierzonego w tradycję oraz rodzinę. Zdaniem Pawełczyńskiej:
liberalizm w sposobie działania na ludzką świadomość stanowi kontynuację totalitaryzmu komunistycznego
Krytykuje "samowolę jednostki" jaka jej zdaniem panuje we współczesnych społeczeństwie. Odrzuca też zasadę poprawności politycznej oraz tolerancji. Zgodnie z jej słowami:
Dzisiejsza pseudotolerancja polega na zaprzeczaniu faktycznym różnicom, które między ludźmi istnieją i których nie zniwelują żadne ideologie.
Zdaniem Pawełczyńskiej hasło tolerancji zostało w roku 1989 wykorzystane, aby uniknąć dekomunizacji. Odrzuca tym samym ideę "grubej kreski" oraz porozumień Okrągłego Stołu.
Według Pawełczyńskiej współczesną elitą stali się ludzie wywodzący się z komunistycznego reżimu i dlatego nazywa ich "lumpenelitami". Do tych "lumpenelit" Pawełczyńska zalicza niektórych przedstawicieli polskiego środowiska finansowego oraz polityków. Zgodnie z jej słowami w Polsce można mówić o:
kapitalizmie partyjno-mafijnym mającym tendencje totalitarne,
co oznacza odrzucenie dorobku polskiej przedsiębiorczości wyzwolonej w roku 1989 przez plan Balcerowicza. Jej zdaniem polski kapitalizm był pozbawiony moralności. Pawełczyńska widzi wiele niebezpieczeństw, które zagrażają współczesnej Polsce i rysowany przez nią obraz jest w dużej mierze pesymistyczny.
Poglądy głoszone przez Pawełczyńską stały się ważnym elementem programu politycznego realizowanego przez PiS po wyborach w roku 2005. W marcu 2006 podczas przemówienia w sejmie Jarosław Kaczyński mówił o "lumpenliberalizmie", który opisał w sposób bardzo zbliżony do diagnozy sytuacji w Polsce przedstawionej wcześniej przez Pawełczyńską. Podobne poglądy zostały przyjęte przez polityków z Samoobrony, LPR oraz przez media ojca Rydzyka.
[edytuj] Krytyka liberalna
Idee głoszone przez Pawełczyńską nie są popularne ani akceptowane przez większość socjologów. Łączenie liberalizmu ceniącego wolność z totalitaryzmem, który ją odrzucał, nie zostało powszechnie przyjęte. Wielu komentatorów życia politycznego nie zgadza się z tezami zagrożeń podnoszonych w książce Pawełczyńskiej. Zdaniem przedstawicieli bardziej liberalnych mediów mimo pewnych zagrożeń wolność stała się w Polsce podstawą rozwoju. Według niektórych dziennikarzy gospodarka osiągnęła już pewien poziom dający nadzieje na poprawę statusu materialnego Polaków. Wysokie bezrobocie miało narosnąć z powodu zbytniej ingerencji państwa w życie społeczne (np. złego prawa pracy). Polski kapitalizm krytykowany przez Pawełczyńską, zdaniem wielu ekonomistów może lepiej uleczyć problemy społeczne, niż walka z elitami finansowymi. Politycznym wyrazem wiary w liberalizm stał się program PO, partii opozycyjnej do PiS po wyborach w roku 2005.
[edytuj] Wybrane publikacje
- Przestępczość grup nieletnich, Warszawa, 1964
- Studia nad czytelnictwem, Warszawa, 1969
- Wartości a przemoc. Zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia, Warszawa 1973 (nagroda Polskiego Towarzystwa Socjologicznego im. Stanisława Ossowskiego), tłumaczenie angielskie i niemieckie
- Czas człowieka, Wrocław, 1986
- Praca i uczciwość, red., Warszawa, 1992
- Wartości i ich przemiany, red, Warszawa, 1992
- Drogi do szczęścia, Warszawa, 1993
- Koni żal, Warszawa, 2003
- Głowy hydry. O przewrotności współczesnego zła., Lublin, 2004
- Koniec kresowego świata Lublin, 2005 (wyróżnienie - nagroda literacka im. Józefa Mackiewicza)
