Ballada (muzyka)

Z Wikipedii

Ballada – jeden z wielu gatunków muzycznych. Początki ballady sięgają średniowiecza i muzyki dworskiej. Ballady śpiewane były przez trubadurów przy akompaniamencie instrumentu lub zespołu. Często były bardzo rozbudowane i zawierały setki wersów. Najczęściej snuły epicką opowieść o miłości lub wielkich czynach.

[edytuj] Romantyzm

W czasach romantyzmu ballada wróciła jako miniatura. Znana była w dwóch formach:

wokalno-instrumentalna : w sferze tekstowej zwykle oparta na poezji znanych twórców epoki. Ballady pisywali Johann Wolfgang Goethe i Friedrich Schiller, a także Adam Mickiewicz. Do najbardziej znanych twórców ballad wokalnych należeli Franz Schubert, Robert Schumann, a przede wszystkim mniej znany kompozytor Carl Loewe. Niekiedy ballada wokalna urastała do znacznych rozmiarów, gdzie do każdej strofy tekstu komponowano oddzielną pieśń.
ballada instrumentalna : na instrument solowy, zwykle fortepian. Gatunek o swobodnej formie, w stylu narratywna. Do najbardziej znanych ballad należą te komponowane przez Fryderyka Chopina. Ballady komponowali także Ferenc Liszt, Johannes Brahms i Edvard Grieg.
Znane ballady:
- Fryderyk Chopin: Ballada F-dur op. 38, Ballada g-moll op. 23, Ballada As-dur op. 47, Ballada f-moll op.52
- Johannes Brahms: Ballada na fortepian op. 10
- Edvard Grieg: Ballada na fortepian G-dur wariacja na temat norweskiej pieśni op. 24
- Maurice Ravel: Ballade de la reine morte d'aimer na głos i fortepian.

[edytuj] Anglo-amerykańska ballada folkowa

Z reguły wyróżnia się cztery typy

Ballady Childe'a. Są to najstarsze ballady, sięgające nieraz średniowiecza. Zebrał je i badał amerykański folklorysta Francis James Child. Zdołał rozpoznać 305 tego typu ballad, które opublikował w The English and Scottish Popular Ballads (1882-1898). Większość ich pochodzi z 15 i 16 wieku. Chociaż w tym stylu stworzono w Szkocji, Anglii i Stanach Zjednoczonych wiele nowych utworów, te stare do dziś są znane i wykonywane. Dzieli się je na cztery grupy tematyczne

nadprzyrodzone
romantyczne i tragiczne (najliczniejsza grupa)
historyczne i legendarne
humorystyczne

Ballady te są bardziej staroświeckie od następnych trzech typów ballady; nie moralizują i nie starają się ukierunkowywać reakcji słuchacza na opowiadaną historię. Ballady te po prostu opowiadają daną historię i nie posługują się pierwszą osobą. Właściwie wszystkie te ballady są ukształtowane według wzorca ustnej tradycji heroicznej. Odpowiadają temu dwa główne wzorce metryczne: dla ballad z czterowersowymi zwrotkami jest to 4/3/4/3, a dla zwrotek dwuwersowych - 4/4

Ballady drukowane (ang. Broadside Ballads lub Broadsides). Ten typ ballad pojawił się w Brytanii w 18. wieku. Były one typowo drukowane na jednej kartce papieru (broadsides) i wykonywane na rogach ulic, placach handlowych i zabawach. Były one także popularne w kolonialnej Ameryce i w Stanach Zjednoczonych do końca 19.wieku. Ich przedmiotem były aktualne wydarzenia, zwłaszcza natury kryminalnej, katastrofy. Nie unikały także spraw sentymentalnych, zwłaszcza związanych z zalotami i miłością. Z reguły używana była narracja w pierwszej osobie, co pozwalało na nieraz drobiazgowe zobrazowanie czasu i miejsca akcji. Są one więc z pewnością bardziej realistyczne od ballad Childe'a, a na pewno bardziej dziennikarskie.
Ballady bluesowe. W przeciwieństwie do ballad Childe'a i broadsides nie wywodzą się one z angielskiej czy szkockiej tradycji. Są całkowicie produktem Afroamerykanów. Ich tematyka to najczęściej aktualne wydarzenia, jednak emocjonalność i uczucia górują na narracją. Ballady bluesowe są raczej bardziej selektywne i eliptyczne niż narracyjne; ukazują pojedyncze sceny niż chronologiczną, pełną narrację-sprawozdanie. Z balladami Childe'a mają wspólne tendencje do repetytywności, formuł i sformalizowanych wyobrażeń. Jakość głosu bluesmana, jego interpretacja, emocje i wirtuozeria muzyczna odgrywają zdecydowanie większą rolę niż w trzech pozostałych typach ballad. Wykonawca jest tu więc z reguły znakomitym instrumentalistą, przeważnie gitarzystą, prezentującym swoje umiejętności improwizatorskie pomiędzy zwrotkami bluesa. Ponieważ istotą bluesa jest wyrażanie prawdy emocjonalnej, narracja odbywa się w pierwszej osobie.
Ballady pokojowe (ang. Parlor Ballads) zwane także balladami sentymentalnymi. Były one popularne pod koniec 19.wieku i wykonywane w zaciszu domowym. Często wykonywano je posługując się ich drukowaną formą. Były także popularyzowane na estradach. Typowa ballada pokojowa nie była anonimowa - kompozytor był zawsze wymieniony na druku z nutami i tekstem. Tematyka była sentymentalnie powierzchowna, konwencjonalna, ukierunkowana na gusty średniej klasy społecznej. Ballady te były także często moralizatorskie. Miały one na celu podnosić moralnie.

[edytuj] Renesans formy balladowej

Odnowienie formy balladowej nastąpiło w USA pod koniec lat 50. XX wieku w związku z rozwojem ruchu folkników w centrach uniwersyteckich. Trzeba tu wymienić takie postacie tego ruchu jak: Elizabeth Cotten, Carolyn Hester, Tim Hardin, Eric Andersen, Dave Van Ronk, Odetta, Eric von Schmidt, Tom Rush, Jean Ritchie, Tom Paley, Jim Kweskin, John "Spider" Koerner, Judy Henske, Joan Baez i jej siostra Mimi Fariña, David Blue, Tim Buckley, Barbara Dane i Bob Dylan (zobacz Muzyka folkowa).

[edytuj] Jazz i rock

Ballada, choć już w nieco innej formie stała się często stosowaną formą w jazzie i rocku. Po tę formę sięgają nawet najwybitniejsi jazzmani, jak np.

Miles Davis - album Miles Davis Plays Classic Ballads - Bye Bye Blackbird, Old Folks, Circle, Stella by Starlight, I Thought about You, Fall, All of You, Blue in Green.
Billie Holiday - była znakomitą wykonawczynią ballad, które stanowiły większość jej repertuaru.

Inne znane ballady jazzowe to

A Child Is Born, (Thad Jones/Alec Wilder)
Lover Man, (Jimmy Davis/Ram Ramirez/James Sherman) - wykonywana przez Billie Holiday
Lush Life, (Billy Strayhorn) - wykonywana m.in. przez Johna Coltrane'a
'Round Midnight, Thelonious Monk
Summertime, (D. Heyward/George Gershwin - wykonywana przez wszystkich
Misty, Erroll Garner, Johnny Burke

Szczególnie ballady rockowe cieszą się popularnością i grane są nawet przez muzyków grających zwykle ciężkie odmiany rocka (hard rock, heavy metal). Cechują się łagodnym, stonowanym i nastrojowym brzmieniem oraz często lirycznym tekstem. Do najbardziej znanych ballad rockowych należą:

Queen - Bohemian Rhapsody
Pink Floyd - Wish You Where Here i On the Turning Away
The Beatles - Yesterday, Let It Be, Hey Jude, A Day in the Life
Scorpions - Wind of Change, Send me an angel, When The Smoke Is Going Down
John Lennon - Imagine
Paul McCartney - Live and Let Die
Led Zeppelin - Stairway to Heaven
Dire Straits - Brothers In Arms
Guns N' Roses - Don't Cry, November Rain
The Who - Behind Blue Eyes
Metallica - Nothing Else Matters, One, The Unforgiven, Fade To Black i Welcome Home (Sanitarium)
Megadeth - A Tout Le Monde
Dream Theater - Hollow Years
Iron Maiden - Blood Brothers, Journeyman, Afraid To Shoot Strangers
Hunter - Pomiędzy niebem a piekłem, Fallen
TSA - 51
Judas Priest - "Angel"