Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja w Łowiczu

Z Wikipedii

Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja w Łowiczu
Katedra w Łowiczu od strony absydy
Data budowy	XII w, 1433, 1668
Data poświęcenia	1100
Data zniszczenia	1939
Wyznanie	katolicyzm
Rodzaj	bazylika mniejsza, katedra
Wezwanie	Wniebowzięcia NMP, św. Mikołaja
Budulec	pierwotnie drewno, potem cegła
Obecnie	diecezja łowicka
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja w Łowiczu - kościół znajdujący się przy Starym Rynku, nazywany "Mazowieckim Wawelem", miejsce wiecznego spoczynku 12 arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski, którzy od 1136 często rezydowali w będącym ich własnością Łowiczu. Ponieważ prymasi Polski byli z tytułu pełnionych przez siebie urzędów kościelnych jednocześnie interreksami Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, od 1572 w czasach bezkrólewia, kościół pełnił tymczasową funkcję najważniejszej świątyni Rzeczypospolitej.

[edytuj] Historia

Pierwotnie w tym miejscu stał kościół drewniany fundowany w 1100 prawdopodobnie przez księcia Władysława Hermana. Nową świątynię zbudowano w stylu gotyckim. 25 kwietnia 1433 podniesiona do godności kolegiaty przez abpa Wojciecha Jastrzębca. Wówczas powstała też kapituła kolegiacka, a u jej boku powołano pierwszą w kraju kolonię Akademii Krakowskiej. W 1625 prymas Henryk Firlej rozpoczął przebudowę kolegiaty w stylu barokowym. Umieszczono wówczas w świątyni relikwie św. Wiktorii, ofiarowane przez papieża Urbana VIII. Głowa świętej przechowywana jest w złotym relikwiarzu autorstwa Jana Szeflera. Dzieło Firleja kontynuował prymas Maciej Łubieński. Nowa świątynia została rekonsekrowana i rededykowana 14 października 1668 przez prymasa Mikołaja Prażmowskiego. Autorami koncepcji architektonicznej byli Tomasz i Andrzej Poncino. Od 1719 czczony jest tutaj obraz Matki Boskiej Łowickiej, przedstawionej w typie Matki Boskiej Śnieżnej (Salus Populi Romani), autorstwa poznańskiego malarza Adama Swacha, ukoronowany 5 października 2002. Świątynia uległa poważnym zniszczeniom w czasie bitwy nad Bzurą w 1939. Po wojnie restaurowana. 25 marca 1992 papież Jan Paweł II bullą Totus Tuus Poloniae Populus erygował diecezję łowicką, podnosząc kolegiatę łowicką do godności katedry. W czasie swej VII. Podróży Apostolskiej do Polski papież odwiedził Łowicz i 14 czerwca 1999 nadał katedrze łowickiej tytuł bazyliki mniejszej.

[edytuj] Wnętrze

Orientowana świątynia trzynawowa o zbliżonym do kwadratu korpusie z dwuwieżową fasadą z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, ujętym w przybudówki - zakrystie.

Prezbiterium jest dwuprzęsłowe, zamknięte wielobocznie, za nim dobudowana od wschodu Kaplica Ogrójcowa z drugiej połowy XVIII wieku. Nawa główna pięcioprzęsłowa, natomiast nawy boczne czteroprzęsłowe. Na przedłużeniu naw bocznych przy prezbiterium na północy Kaplica Komorowskiego, za nią zakrystia wikariuszy, nad nią kapitularz. Po przeciwnej stronie kaplica Uchańskiego, za nią zakrystia kanonicka a nad nią skarbiec. W zachodnim przęśle nawy głównej pomiędzy wieżami znajduje się chór muzyczny wsparty na wielkiej arkadzie półeliptycznej. Nawy boczne oddzielone od głównej filarami arkadowymi. Ściany w prezbiterium i filary nawy głównej ozdobione pilastrami, dźwigającymi belkowanie z dekoracją stiukową.

Korpus katedry oplata pięć kaplic grobowych prymasów Polski:

• Kaplica Lipskiego (Najświętszego Sakramentu) - zbudowana w latach 1641-1647, ołtarz projektu Jakuba Fontany, polichromie autorstwa Adama Swacha, kaplica ku czci prymasa Jana Lipskiego
• Kaplica Prażmowskiego - w nawie północnej, zawiera barokowe epitafium prymasa Mikołaja Prażmowskiego oraz dwie płyty zasłaniające krypty grobowe.
• Kaplica Komorowskiego (Kaplica Pana Jezusa Ukrzyżowanego) - zbudowana w 1761, późnobarokowa autorstwa Jakuba Fontany, krucyfiks z XVI wieku, nagrobek prymasa Adama Komorowskiego, autorstwo przypisywane Janowi Chryzostomowi Redlerowi.
• Kaplica Uchańskiego (Kaplica św. Wiktorii) - wzniesiona w latach 1575-1580 przez Jana Michałowicza z Urzędowa, niegdyś mieszcząca manierystyczny nagrobek prymasa Jakuba Uchańskiego jego autorstwa (obecnie na zewnątrz kaplicy). Jako votum za zwycięstwo wojsk polskich pod Beresteczkiem w 1651, prymas Maciej Łubieński wzniósł w niej marmurowy ołtarz i umieścił relikwie św. Wiktorii w srebrno-złotej trumience. Kaplica została przebudowana w stylu klasycystycznym przez Efraima Szregera w 1782.
• Kaplica Wężyka (św. Anny) - wzniesiona w latach 1635-1640, w niej ołtarze św. Jana Nepomucena i św. Anny projektu Karola Baya, kaplica ku czci prymasa Jana Wężyka.
• Kaplica Tarnowskiego (Świętej Trójcy) - wzniesiona w latach 1609-1611, znajduje się tu renesansowy nagrobek Piotra Tarnowskiego, ojca prymasa Jana Tarnowskiego i rzeźby w ołtarzu, autorstwa gdańskiego rzeźbiarza Willema van den Blocke (po 1604).

[edytuj] Fasada

Fasada jest trzyosiowa, podzielona na dwie kondygnacje rozdzielone belkowaniem, ozdobione pilastrami, ujętymi w wielkim porządku. Wieńczy ją szczyt z frontonem ze spływami wolutowymi. Nad wejściowym portalem barokowym znajduje się tablica erekcyjna kolegiaty z 1652 z herbem Pomian prymasa Macieja Łubieńskiego.