Eucharystia (sakrament)

Z Wikipedii

Eucharystię ustanowił Jezus Chrystus podczas Ostatniej Wieczerzy

Ikona przedstawiająca Chrystusa Eucharystycznego w zbiorach Muzeum Historycznego w Sanoku

Modlitwa Eucharystyczna w liturgii rzymskokatolickiej

Eucharystia, Wieczerza Pańska, Sakrament Ołtarza, Komunia Święta, Najświętszy Sakrament, z greckiego εὐχαριστία (eucharistía) czyli "dziękczynienie". Termin "komunia" pochodzi od łacińskiego communio (wspólnota) na pamiątkę ostatniego posiłku Chrystusa i przywołują "ucztę zaślubin Baranka" zapowiedzianą w Apokalipsie.

Eucharystia wywodzi się od dziękczynienia złożonego Bogu Ojcu przez Jezusa podczas ostatniej wieczerzy. Jest to jeden z dwóch najważniejszych sakramentów (obok Chrztu stanowi tzw. sacramenta maiora, sakrament większy, w przeciwieństwie do pozostałych pięciu, zwanych sacramenta minora, sakrament mniejszy) , na których wspiera się całe chrześcijaństwo; sprawowany jako obrzęd w liturgiach prawie wszystkich denominacji chrześcijańskich: katolickiej (w czasie mszy), prawosławnej, protestanckiej i innych.

Spis treści

1 Znaczenie sakramentu
2 Przepisy i praktyki dotyczące Eucharystii
3 Forma sakramentu
- 3.1 Katolicka liturgia eucharystyczna
- 3.2 Luterańskie nabożeństwo ze spowiedzią i komunią
4 Cytaty
5 Zobacz też
6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Znaczenie sakramentu

Według niektórych protestantów (np. ewangelicy reformowani i ewangelicznych chrześcijan) Eucharystia, biblijna Wieczerza Pańska (1Kor 11, 23-26), od początku chrześcijaństwa ma znaczenie symboliczne: oznacza pamiątkę, czyli wspomnienie doskonałej Ofiary Chrystusa, która obmyła ludzkość z grzechu i ucztę, celebrowaną przez Kościół i ogół chrześcijan uczestniczących w komunii (wspólnocie). Dla wszystkich wyznań chrześcijańskich chodzi o ten sam sakrament (tajemnicę według terminologii prawosławnej), jednak rozumienie eucharystii oraz jej forma liturgiczna (komunia w jednej lub dwóch postaciach) różnią się między sobą zależnie od Kościoła.

Główny punkt sporny w interpretacji znaczenia eucharystii między katolikami a protestantami dotyczy prawdziwej obecności Chrystusa w chlebie i winie, spożywania eucharystii pod dwiema postaciami (chleb i wino) lub pod jedną (chleb) oraz pojęcia katolickiej transsubstancjacji. Należy podkreślić, iż wszyscy chrześcijanie z wyjątkiem katolików praktykują każdorazową eucharystię wiernych pod dwiema postaciami. Trzeba także zaznaczyć, iż wszyscy chrześcijanie z wyjątkiem protestantów wierzą w realną obecność Jezusa Chrystusa w eucharystii.

Prawosławni wyznają prawdziwą obecność Chrystusa pod postaciami chleba i wina, jednak nie definiują dogmatycznie natury tej obecności. Chleb i wino stają się rzeczywiście Ciałem i Krwią Chrystusa (gr. termin metabole ma oznaczać rzeczywistą przemianę). Komunia wiernych pod obiema postaciami.
Kościół katolicki i starokatolicki twierdzi, że msza jest wspomnieniem męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, jej uobecnieniem, ale także ofiarą, którą można składać w różnych intencjach, nawet za zmarłych: jest przywołaniem i braniem udziału w tej samej Ofierze, która miała miejsce na Krzyżu. W czasie tej ofiary Chrystusa dokonuje się transsubstancjacja darów ofiarnych (chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa). Dogmat na realną obecność Chrystusa pod postaciami chleba i wina nałożył Sobór Laterański IV (1215). W Kościele rzymskokatolickim obrządku łacińskiego Komunia wiernych udzielana jest z reguły pod jedną postacią - chleba, chociaż dozwolona jest Komunia pod dwiema postaciami w czasie każdej Mszy świętej. W Kościele Starokatolickim Mariawitów Komunia Św. udzielana jest zawsze pod dwiema postaciami.
Luteranie wierzą w realną obecność Chrystusa w Eucharystii w momencie przyjmowania Ciała i Krwi Pańskiej przez wiernego. Nie uznają natomiast transsubstancjacji rzymskokatolickiej której zasada głosi, że chleb i wino stają się Ciałem i Krwią Pańską w momencie wypowiedzenia słów konsekracji przez duchownego i takimi pozostają po zakończeniu mszy św. Wg luteran Chrystus jest rzeczywiście obecny w Eucharystii; postacie eucharystyczne nie zmieniają swej istoty (pozostają rzeczywistym chlebem i winem), jednak równocześnie stają się prawdziwym Ciałem i Krwią Chrystusa. Komunia wiernych pod obiema postaciami.
Inni Protestanci uznają przeważnie tylko symboliczne upamiętnienie ofiary Chrystusa (memorializm). Zdaniem protestantów, którzy pogląd ten opierają na Liście do Hebrajczyków, śmierć Jezusa była wystarczającą ofiarą, dokonała się raz i nie może zostać powtórzona czy też kontynuowana. Kościół Katolicki uznał memorializm za herezję na soborze trydenckim.

Poglądy uznane za herezje na Soborze Trydenckim zostały potwierdzone na Soborze Watykańskim II przez papieża Jana XXIII słowami: "Przyjmuję w całej rozciągłości wszystko, co zostało postanowione i ogłoszone na Soborze Trydenckim"

Postanowienia Soboru Trydenckiego dotyczące Eucharystii

"Jeżeli ktokolwiek zaprzeczy, że ciało i krew razem z duszą i Bóstwem naszego Pana Jezusa Chrystusa, a więc cały Chrystus są prawdziwe, rzeczywiście i cieleśnie obecnie w sakramencie Przenajświętszej Eucharystii i jeżeli twierdzi, że jest On tam tylko w sposób symboliczny - to niech będzie przeklęty!"
"Jeżeli ktokolwiek będzie twierdził, że materia chleba i wina pozostaje w sakramencie Przenajświętszej Eucharystii razem z ciałem i krwią naszego Pana Jezusa Chrystusa... - niech będzie przeklęty!"
"Jeżeli ktokolwiek będzie twierdził, że Chrystus - Jednorodzony Syn Boga nie powinien być czczony w świętym sakramencie Eucharystii i publicznie uwielbiony (w Latrii), i że nie należy Mu oddawać czci w zewnętrznych, uroczystych procesjach zgodnie z chwalebnymi i powszechnymi obrzędami i zwyczajami Kościoła Świętego i że uwielbiający Go są bałwochwalcami - niech będzie przeklęty!".
"Jeżeli ktokolwiek będzie twierdził, że w Mszy nie jest ofiarowana Bogu prawdziwa ofiara, lub że to, co jest ofiarowane, to nic innego jak tylko Chrystus oddany do zjedzenia, to niech będzie wyklęty".
"Jeżeli ktokolwiek będzie twierdził, że przez słowa Czyńcie to na moją pamiątkę", Chrystus nie uczynił apostołów kapłanami, lub że nie ustanowił" że oni sami oraz inni kapłani mają ofiarować Jego ciało i krew, to niech będzie przeklęty".
"Jeżeli ktokolwiek będzie twierdził, że ofiara mszy ma na celu jedynie oddanie chwały i dziękczynienie, lub że jest jedynie upamiętnieniem ofiary spełnionej na krzyżu i że nie ma w niej mocy przebłagalnej, lub że przynosi ono pożytek jedynie temu, kto ją przyjmuje i nie powinna być ofiarowana za żywych jak i umarłych, z przyczyny grzechów, kary uświęcenia oraz innych potrzeb, to niech będzie przeklęty".
"Jeżeli ktokolwiek będzie twierdził, ze przez ofiarę Mszy popełniane jest bluźnierstwo wobec najświętszej ofiary Jezusa Chrystusa na krzyżu, niech będzie przeklęty".

Na temat Eucharystii Biblia wypowiada się następująco

Ustanowienie eucharystii: "A gdy oni jedli, wziął Jezus chleb i pobłogosławił, łamał i dawał uczniom, i rzekł: Bierzcie i jedzcie, to jest ciało moje. Potem wziął kielich i podziękował, dał im, mówiąc: Pijcie z niego wszyscy; albowiem to jest krew moja nowego i wiecznego przymierza, która się za was i za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów. Ale powiadam wam: Nie będę pił odtąd z tego owocu winorośli aż do owego dnia, gdy go będę pił z wami na nowo w Królestwie Ojca mego. A gdy odśpiewali hymn, wyszli ku Górze Oliwnej." - Mt 26, 26-30. porównaj: Mr14, 22-26, Łk 22, 14-20, a także Jan 17, 1-26.
Napomnienie Apostoła Pawła do godnego spożywania eucharystii (Wieczerzy Pańskiej:"(20) Tak więc, gdy się zbieracie, nie ma u was spożywania Wieczerzy Pańskiej. (21) Każdy bowiem już wcześniej zabiera się do własnego jedzenia, i tak się zdarza, że jeden jest głodny, podczas gdy drugi jest nietrzeźwy. (22) Czyż nie macie domów, aby tam jeść i pić? Czy chcecie znieważać Boże zgromadzenie i zawstydzać tych, którzy nic nie mają? Cóż wam powiem? Czy będę was chwalił? Nie, za to was nie pochwalę. (23) Ja bowiem otrzymałem od Pana to, co wam przekazałem, że Pan Jezus tej nocy, kiedy został wydany, wziął chleb (24) i dzięki uczyniwszy połamał i rzekł: To jest Ciało moje które za was będzie [wydane]. Czyńcie to na moją pamiątkę! (25) Podobnie, skończywszy wieczerzę, wziął kielich, mówiąc: Ten kielich jest Nowym Przymierzem we Krwi mojej. Czyńcie to, ile razy pić będziecie, na moją pamiątkę! (26) Ilekroć bowiem spożywacie ten chleb albo pijecie kielich, śmierć Pańską głosicie, aż przyjdzie. (27) Dlatego też kto spożywa chleb lub pije kielich Pański niegodnie, winny będzie Ciała i Krwi Pańskiej. (28) Niech przeto człowiek baczy na siebie samego, spożywając ten chleb i pijąc z tego kielicha. (29) Kto bowiem spożywa i pije nie zważając na Ciało [Pańskie], wyrok sobie spożywa i pije. (30) Dlatego to właśnie wielu wśród was słabych i chorych i wielu też umarło. (31) Jeżeli zaś sami siebie osądzimy, nie będziemy sądzeni. (32) Lecz gdy jesteśmy sądzeni przez Pana, upomnienie otrzymujemy, abyśmy nie byli potępieni ze światem. (33) Tak więc, bracia moi, gdy zbieracie się by spożywać [wieczerzę], poczekajcie jedni na drugich! (34) Jeżeli ktoś jest głodny, niech zaspokoi głód u siebie w domu, abyście się nie zbierali ku potępieniu [waszemu]. Co do reszty, zarządzę, gdy do was przybędę. " - 1 Kor 11, 20-34.
Niepowtarzalność ofiary Jezusa: "Chrystus bowiem wszedł nie do świątyni, zbudowanej rękami ludzkimi, będącej odbiciem prawdziwej (świątyni), ale do samego nieba, aby teraz wstawiać się za nami przed obliczem Boga, nie po to, aby się często miał ofiarować jak arcykapłan, który co roku wchodzi do świątyni z krwią cudzą. Inaczej musiałby cierpieć wiele razy od stworzenia świata. A tymczasem raz jeden ukazał się teraz na końcu wieków na zgładzenie grzechów przez ofiarę z samego siebie. A jak postanowione ludziom raz umrzeć, a potem sąd, tak Chrystus raz jeden był ofiarowany dla zgładzenia grzechów wielu, drugi raz ukaże się nie w związku z grzechem, lecz dla zbawienia tych, którzy Go oczekują" - Hbr 9, 24-28
Niepowtarzalność ofiary Jezusa: "Na mocy tej woli uświęceni jesteśmy przez ofiarę ciała Jezusa Chrystusa raz na zawsze. Wprawdzie każdy kapłan staje codziennie do wykonywania swej służby, wiele razy te same składając ofiary, które żadną miarą nie mogą zgładzić grzechów. Ten przeciwnie, złożywszy raz na zawsze jedną ofiarę za grzechy, zasiadł po prawicy Boga, oczekując tylko, aż nieprzyjaciele Jego staną się podnóżkiem nóg Jego. Jedną bowiem ofiarą udoskonalił na wieki tych, którzy są uświęcani." - Hbr 10, 10-14

[edytuj] Przepisy i praktyki dotyczące Eucharystii

Wierni Cerkwi Prawosławnej przyjmują komunię świętą od momentu wocerkowlenija już jako niemowlęta. Utrwalony, zwłaszcza w starszym pokoleniu, jest pogląd o rzadkim przyjmowaniu tego sakramentu (najczęściej cztery razy do roku), ale coraz częściej w ramach dążenia do zachowania praktyk pierwszych chrześcijan nalega się na częste przyjmowanie komunii w czasie każdej boskiej liturgii. Obowiązującym jest post eucharystyczny od północy, trwający co najmniej 8 godzin. Zwolnione są od niego małe dzieci oraz osoby chore i w zagrożeniu życia.
Katolickie prawo kościelne nakazuje przyjęcie Eucharystii co najmniej raz w roku (w okresie Wielkanocy), przy czym do przystąpienia wymagane jest zgładzenie grzechów śmiertelnych przez spowiedź. Obowiązek dorocznego przyjmowania komunii wprowadził Sobór Laterański IV, ale po XVII wieku upowszechnił się ruch częstego przystępowania do komunii świętej, wbrew herezji jansenistów, którzy głosili, że nikt nie jest godzien częstszego niż doroczne przyjmowania Eucharystii. Dawnej rygorystycznie przestrzegano także postu eucharystycznego, tzn. powstrzymywania się od pożywienia w dniu przyjęcia sakramentu od przebudzenia do chwili jego spożycia, obecnie złagodzonego do jednej godziny. Natomiast uroczyście celebruje się przyjmowanie komunii świętej po raz pierwszy przez dzieci (pierwsza komunia), które mogą przystępować do Eucharystii od 1905, kiedy za sprawą Piusa X wszedł w życie dekret Quam singulari.
Protestanckie Kościoły tzw. Drugiej Reformacji (ewangeliczni chrześcijanie, np.: adwentyści, baptyści, zielonoświątkowcy) dopuszczają do udziału w Stole Pańskim wyłącznie osoby, które przystąpiły do chrztu na podstawie osobistej i świadomej wiary. Wieczerza Pańska odbywa się podczas nabożeństwa niedzielnego raz w tygodniu lub raz w miesiącu (w przypadku adwentystów: w sobotę)
Wierni Kościołów Luterańskich do komunii dopuszczani są po Konfirmacji. Kościoły Luterańskie propagują gościnność eucharystyczną i zapraszają do Stołu Pańskiego każdego chrześcijanina, o ile w swoim macierzystym Kościele spełnił wymagania dopuszczające go do komunii (w przypadku wiernych Kościoła Rzymskokatolickiego potrzebna jest pierwsza komunia); Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP stawia dla chrześcijan innych wyznań warunek wiary w rzeczywistą obecność Chrystusa w Wieczerzy Pańskiej. Częstotliwość udzielania komunii zależy od liczebności parafii i lokalnych tradycji. Najczęściej komunia udzielana jest albo co niedzielę, albo dwa razy w miesiącu, lub raz na miesiąc.

[edytuj] Forma sakramentu

Liturgia Eucharystii nie zawsze wyglądała tak jak obecnie. Od X w. obrzęd, który także dawniej polegał na spożyciu konsekrowanego chleba i wina oraz wypowiedzeniu odpowiedniej formuły liturgicznej (do czasu Soboru Watykańskiego II tylko po łacinie), zaczął koncentrować się wokół momentu podniesienia Hostii i kielicha napełnionego Winem.

Materią sakramentu jest chleb pszenny i wino z owocu krzewu winnego (winogron), a źródłem obrzędu są słowa Jezusa zapisane w Nowym Testamencie: Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy, to jest bowiem ciało Moje, które za was będzie wydane. Bierzcie i pijcie to jest bowiem kielich krwi Mojej, która za was i za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów, to czyńcie na Moją pamiątkę!

W Kościele prawosławnym i w obrządku grekokatolickim wierni otrzymują komunię pod obiema postaciami, przy czym chleb jest kwaszony (a nie przaśny jak w Kościele katolickim). Przyjmowanie samego chleba jako komunii jest starą praktyką, która w czasach soboru w Konstancji wywoływało duże spory: był to ważny punkt kontrowersji z Janem Husem i jego zwolennikami. Jeżeli wierni są odpowiednio przygotowani formacyjnie, komunia pod dwiema postaciami jest udzielana również w Kościele katolickim – zwykle czyni to, w imieniu ludu, tylko celebrans.

Efekt cudu eucharystycznego w Lanciano

[edytuj] Katolicka liturgia eucharystyczna

Eucharystia celebrowana jest przez cały Kościół tzn. Głowę (Chrystusa) i członki zgromadzenie ludu Bożego. Celebracjom tym przewodniczy wyświęcony szafarz – biskup lub prezbiter. Jego rola w zgromadzeniu eucharystycznym jest wyjątkowa w stosunku do roli, jaką pełnią wierni: dzięki sakramentowi święceń kapłan sprawuje celebrę "in persona Christi", to znaczy w sakramentalnym zjednoczeniu z Chrystusem. Na mocy tego zjednoczenia sam Chrystus jest dokonawcą całej liturgii, a w szczególności Ofiary, jaką na Kalwarii składa w imieniu całej ludzkości Ojcu. Zobacz omówienie tej problematyki w oparciu o Encyklikę Papieża Jana Pawła II, "Ecclesia de Eucharistia" w: http://www.adoracja.bielsko.opoka.org.pl/pamiatka_i_in_persona_christi.html

Eucharystia w obrządku rzymskokatolickim odbywa się w ściśle określonym porządku liturgicznym, które określa Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego:

LITURGIA ZGROMADZENIA

- procesja wejścia

- znak krzyża

- pozdrowienie ludu

- akt pokuty

- "Chwała na wysokości Bogu" (w święta i uroczystości) (z wyjątkiem Wielkiego Postu i Adwentu)

- kolekta

LITURGIA SŁOWA

- pierwsze czytania (najczęściej starotestamentalne)

- psalm responsoryjny

- drugie czytanie (w święta i uroczystości) (najczęściej nowotestamentalne)

- aklamacja przed Ewangelią

- Ewangelia

- homilia lub kazanie

- Credo (w niedziele i uroczystości)

- modlitwa powszechna (wiernych)

W liturgii eucharystycznej wydziela się trzy zasadnicze momenty:

przygotowanie darów

Już samo przyniesienie na ołtarz chleba i wina jest pewnym gestem symbolicznym. Wyraża ono dar i zaangażowanie zgromadzenia, które chce przekazać Bogu swój podstawowy pokarm – chleb i wino – znak obchodzonego święta.

modlitwa eucharystyczna

Wśród wielu modlitw eucharystycznych, jakie są do wyboru, wszystkie oznaczają tę samą "akcję eucharystyczną", proklamowaną i dokonywaną słowami i gestami przez przewodniczącego zgromadzeniu. Przebieg modlitwy eucharystycznej jest następujący:

prefacja, dziękczynienie składane Ojcu przez śpiew "Święty, Święty, Święty"
modlitwa do Ducha Świętego, aby chleb i wino "stały się ciałem i krwią Jezusa Chrystusa, naszego Pana, który tej nocy, której był wydany..."
przywołanie słów i gestów Jezusa z ostatniej wieczerzy i przeistoczenie darów ofiarnych – jest to najważniejsza chwila Mszy Świętej
aklamacja przez lud tajemnic wiary
wezwanie do Ducha Świętego o zjednoczenie zgromadzonych na Eucharystii
doksologia ("Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie...")
odmówienie słów modlitwy Pańskiej (Ojcze Nasz), celebrans kończy ją embolizmem (prośbą o uwolnienie od zła)

Komunia Święta

Polega na przyjęciu i spożyciu Ciała Pańskiego (Komunia jednopostaciowa) lub też Ciała i Krwi (Komunia dwupostaciowa, która ze względów praktycznych stosowana jest rzadziej, zdarza się, że można ją przyjąć przy sakramencie bierzmowania i małżeństwa).

postcommunio modlitwa po komunii

[edytuj] Luterańskie nabożeństwo ze spowiedzią i komunią

Według Śpiewnika Ewangelickiego

Wstęp

- Preludium organowe lub inna muzyka na rozpoczęcie

- Pozdrowienie (liturgiczne powitanie)

- Słowo wstępne

- Pieśń

Liturgia spowiednia

- Wstęp do spowiedzi

- Przemówienie spowiednie lub zmówienie na przemian jednego z psalmów pokutnych

- Powszechna modlitwa spowiednia

- Rozgrzeszenie

- Modlitwa dziękczynna

- Pieśń

Liturgia wstępna

- Introit

- Gloria Patri

- Kyrie

- Gloria in excelsis

- Modlitwa (Kolekta)

Liturgia Słowa

- Pozdrowienie (salutatio)

- Pierwsze czytanie

- Drugie czytanie

- Wyznanie wiary (credo)

- Trzecie czytanie

- Krótka modlitwa (Suspirium)

- Kazanie (rozważanie na podstawie III czytania)

- Apostolskie życzenie pokoju

- Pieśń

- Powszechna Modlitwa Kościoła

Liturgia Eucharystyczna

- Prefacja

- Święty, Święty, Święty

- Modlitwa Dziękczynna

- Modlitwa Pańska

- Konsekracja

- Amneza

- Modlitwa o godne przyjęcie Komunii Świętej

- Pozdrowienie Pokoju

- Baranku Boży

- Zaproszenie do Stołu Pańskiego

- Rozdawanie Sakramentu Ołtarza

Liturgia pokomunijna

- Antyfona

- Kolekta pokomunijna

Zakończenie

- Rozesłanie

- Błogosławieństwo

- Pieśń końcowa

- Postludium

[edytuj] Cytaty

"Ilekroć bowiem spożywacie ten chleb albo pijecie kielich, śmierć Pańską głosicie, aż przyjdzie. Dlatego też kto spożywa chleb lub pije kielich Pański niegodnie, winny będzie Ciała i Krwi Pańskiej." 1 Kor 11, 26-27

"Ciało moje jest prawdziwym pokarmem, a Krew moja jest prawdziwym napojem. Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie, a Ja w nim. Jak Mnie posłał żyjący Ojciec, a Ja żyję przez Ojca, tak i ten, kto Mnie spożywa, będzie żył przeze Mnie. To jest chleb, który z nieba zstąpił - nie jest on taki jak ten, który jedli wasi przodkowie, a poumierali. Kto spożywa ten chleb, będzie żył na wieki." J 6, 55-58

"A gdy jedli, wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał i dał im mówiąc: «Bierzcie, to jest Ciało moje». Potem wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie dał im, i pili z niego wszyscy. I rzekł do nich: «To jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana. Zaprawdę, powiadam wam: Odtąd nie będę już pił z owocu winnego krzewu aż do owego dnia, kiedy pić go będę nowy w królestwie Bożym»." Mk 14, 22-25

"Eucharystia jest pamiątką ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Chrystusa, czyli żywym i skutecznym znakiem Jego ofiary, złożonej raz na zawsze na krzyżu i działającej do tej pory dla całej ludzkości" (dokument ekumeniczny z Limy).