Tarnowskie Góry

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°27' N 18°52' E50.45 18.8666667 (Tarnowskie Góry)

Tarnowskie Góry
Herb Tarnowskich Gór Flaga Tarnowskich Gór
Województwo	śląskie
Powiat	tarnogórski
Gmina  - rodzaj	Tarnowskie Góry miejska
Prawa miejskie	1526
Burmistrz	Arkadiusz Czech
Powierzchnia	83,47 km²
Położenie	50° 27' N 18° 52' E
Liczba mieszkańców (2005)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	61 642 ~735 os./km² 3 487 000 (Katowice)
Strefa numeracyjna (do 2005)	32
Kod pocztowy	42-600 do 42-609 oraz 42-680 i 42-612
Tablice rejestracyjne	STA
Położenie na mapie Polski Tarnowskie Góry
TERC10 (TERYT)	2243313041
Miasta partnerskie	Békéscsaba Kutna Hora Bernburg Mericourt
Urząd miejski3 Rynek 4 42-600 Tarnowskie Góry tel. 32 393-36-00..01; faks 32 393-36-02 (e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Tarnowskie Góry (niem.: Tarnowitz, czes.: Tarnovice, łac.: Montes Tarnovicenses) - miasto i gmina w południowo-zachodniej Polsce, w województwie śląskim, siedziba powiatu tarnogórskiego, na północnym krańcu Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP). W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego.

Według danych z 30 czerwca 2004², miasto miało 61 566 mieszkańców.

Spis treści 1 Geografia miasta 1.1 Struktura powierzchni 1.2 Demografia 1.3 Dzielnice 1.4 Kody Pocztowe 2 Atrybuty miasta 2.1 Herb 2.2 Atrybuty władzy 2.3 Pieczęć miejska 3 Historia 4 Kalendarium 5 Tarnowskie Góry - "Paryż Śląska" 6 Panowie Tarnowskich Gór 7 Transport 7.1 Tranzyt 7.2 Kolej 7.3 Port lotniczy 8 Kultura i rekreacja 8.1 Muzea 8.2 Biblioteki 8.3 Galerie 8.4 Kina i instytucje teatralno - aktorskie 8.5 Muzyka 8.6 Cykliczne imprezy kulturalne 8.7 Rekreacja i wypoczynek 8.8 Place w centrum miasta 8.9 Media 9 Parki miejskie i rezerwaty 10 Trasy Turystyczne 10.1 Szlak Husarii Polskiej 10.2 Szlak Stulecia Turystyki 10.3 Szlak Powstańców śląskich 10.4 Szlak Gwarków 10.5 Szlak Segiecki 11 Zabytki i atrakcje turystyczne 12 Ochrona zdrowia 13 Ekologia 14 Gospodarka 14.1 Prezentacja 14.2 Zakłady pracy 15 Szkolnictwo 16 Mieszkalnictwo 17 Sport 17.1 Kluby i obiekty sportowe 18 Ludzie Tarnowskich Gór 18.1 Honorowi obywatele miasta 19 Ciekawostki 19.1 Trzy rynki? Czy może jednak jeden? 19.2 Cud - zaraza odeszła 20 Gminy powiatu 21 Sąsiednie gminy 22 Bibliografia 23 Zobacz też 24 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia miasta

Tarnowskie Góry leżą na północ od Bytomia, na południe od Lublińca i na północny zachód od Piekar Śląskich. Przez miasto przepływa Stoła (Bobrowniki Śląskie) i Drama (dzielnica Repty Śląskie).

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z 2002⁶, Tarnowskie Góry mają obszar 83,47 km², w tym:

• użytki rolne: 36%
• użytki leśne: 39%

Miasto zajmuje 12,99% powierzchni powiatu tarnogórskiego.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	61 566	100	31 947	51,9	29 619	48,1
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	737,6		382,7		354,8

Według danych z 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1300,99 zł.

[edytuj] Dzielnice

Dawne gminy włączone w granice miasta:

Bobrowniki Śląskie Lasowice Opatowice Pniowiec Repty Śląskie Rybna Sowice Stare Tarnowice Strzybnica

Śródmieście (= miasto Tarnowskie Góry) Osada Jana (nie była samodzielną gminą)

[edytuj] Kody Pocztowe

42-600 - Śródmieście (centrum), Lasowice, Sowice 42-603 - Repty Śląskie 42-604 - Górnośląskie Centrum Rehabilitacji 42-605 - Bobrowniki, Rudne Piekary

42-606 - Osada Jana 42-609 - Strzybnica, Pniowiec 42-612 - os. Przyjaźń, Stare Tarnowice 42-680 - Rybna, Opatowice

[edytuj] Atrybuty miasta

[edytuj] Herb

W herbie obok złotego orlego skrzydła z herbu Jana II Dobrego, księcia opolskiego, górnośląskiego Piasta, znajduje się także pół czarnego orła z herbu Hohenzollernów, których przedstawicielem był Jerzy Fryderyk von Ansbach fundator herbu. Młotki symbolizują najważniejsze zajęcie pierwszych mieszkańców miasta - gwarków. Labry i klejnot nad hełmem czynią ten herb dostojniejszym.

[edytuj] Atrybuty władzy

Atrybutem Przewodniczącego Rady Miejskiej jest łańcuch z Herbem Wielkim Tarnowskich Gór wykonany z metalu barwy złotej, zaś Burmistrza taki sam łańcuch wykonany z metalu barwy srebrnej. Używane są podczas oficjalnych i uroczystych wystąpień.

[edytuj] Pieczęć miejska

Na pieczęci miejskiej widnieje herb miasta i jego nazwa otaczająca herb kołem. Pieczęcie te widnieją na dokumentach wydawanych przez reprezentantów władzy samorządowej Tarnowskich Gór.

[edytuj] Historia

Nazwa miasta pochodzi od nazwy wsi Tarnowice (obecnie dzielnica - Stare Tarnowice) i słowa gory, co w po staropolsku oznaczało kopalnie.

Historia miasta jest bardzo związana z wydobyciem rud srebra, ołowiu i cynku. Według legendy, pierwszą bryłę kruszcu srebronośnego wyorał chłop Rybka około 1490. Od tego czasu na teren dzisiejszego miasta zaczęli przybywać osadnicy, powstawały pierwsze osady górnicze.

Ówczesny właściciel ziem, Jan II Dobry, książę opolsko-raciborski, oraz margrabia Jerzy von Ansbach w 1526 nadali powstającemu miastu przywilej wspierający górnictwo, tj. "akt wolności górniczej". W tym samym roku Tarnowskie Góry otrzymały prawa miejskie, a dwa lata później ogłoszony został tzw. Ordunek gorny. Jest to okres szybkiego rozwoju górnictwa rud srebronośnych oraz miasta, w którym równie intensywnie rozwija się handel i rzemiosło. Wybudowano wtedy wiele istniejących do dziś kamienic.

W połowie XVI wieku Tarnowskie Góry były największym ośrodkiem górnictwa kruszcowego na Górnym Śląsku. Wielu zwolenników znalazła tu reformacja. Jej utrwalenie nastąpiło po śmierci Jana II Dobrego (1532), kiedy miasto przeszło pod panowanie Hohenzollernów. W 1529 protestanci wybudowali pierwszy drewniany kościół, a dwa lata później na jego miejscu - murowany.

W 1531 utworzono różnowierczą szkołę, której rektorem na przełomie XVI i XVII wieku był Daniel Franconius, wybitny ariański pedagog i poeta. Świetności miasta kres położyła wojna trzydziestoletnia (1618-1648). W 1676 w Tarnowskich Górach wybuchła zaraza, która ustąpiła po "procesji błagalnej" do Piekar. Na pamiątkę tego zdarzenia tarnogórzanie zobowiązali się udawać corocznie w niedzielę po 2 lipca do Sanktuarium Matki Boskiej Piekarskiej. Tradycja ta trwa do dzisiaj.

16 grudnia 1740 wkroczeniem wojsk pruskich na Śląsk rozpoczęły się wojny śląskie. Po zakończeniu pierwszej z nich w 1742 miasto przeszło spod panowania austriackiego pod pruskie. W latach 80. XVIII wieku powstała z inicjatywy Fryderyka Wilhelma von Redena rządowa kopalnia i huta "Fryderyk" - nazwana od królewskiego imienia, w której w 1788 uruchomiono pierwszą na kontynencie europejskim, sprowadzoną z Anglii, maszynę parową do odwadniania wyrobisk górniczych.

W 1803 otwarto pierwszą szkołę górniczą, kilkanaście lat później wydrążono nową sztolnię "Fryderyk", założono drukarnię, wybrukowano rynek i ulicę Krakowską i Lubliniecką, założono nowe fabryki i hutę żelaza, rozpoczęto budowę wodociągów miejskich. Również wtedy powstała Spółka Bracka jako instytucja ubezpieczająca górników. W 1857 uruchomiono pierwszą linię kolejową do Opola. Rozwój miasta przypieczętowało powstanie w 1873 Starostwa Tarnogórskiego.

W 1922 pomimo tego, że 85,17% mieszkańców miasta opowiedziało się w plebiscycie za Niemcami, miasto przeszło do Polski.

Na początku XX wieku wyczerpały się zasoby rud i zakończyło się wydobycie kruszcu.

[edytuj] Kalendarium

• 1519 - W Starych Tarnowicach, Sowicach i Lasowicach osiedlają się przybysze poszukujący tam srebra.
• 1526 - Książę Jan II Dobry przyznaje swym ziemiom wolność górniczą; z uprawnień tych korzystają również mieszkańcy osady górniczej, zwanej Gorami Tarnowskimi.
• 1528 - Ogłoszony zostaje "Ordunek Górny" - pierwsza ustawa górnicza.
• 1531 - Kończy się budowa pierwszego zboru protestanckiego w miejscu dzisiejszego kościoła Piotra i Pawła.
• 1556 - Miasto ogarnia zaraza, wielu mieszkańców ucieka z Tarnowskich Gór.
• 1561 - Miasto otrzymuje prawo do organizowania co roku dwóch jarmarków.
• 1562 - Margrabia Jerzy Fryderyk Hohenzollern nadaje miastu herb.
• 1627 - Wojska walczące w wojnie trzydziestoletniej pustoszą miasto. Także w tym roku na Tarnowskie Góry nałożono wysoką kontrybucję.
• 1683 - W drodze na Wiedeń zatrzymuje się w mieście król Jan III Sobieski.
• 1697 - W Tarnowskich Górach zatrzymuje się wraz z dworem elekt August Mocny.
• 1701 - Wybucha wielki pożar, który niszczy znaczną część miasta. Spłonięciu ulegają między innymi wszystkie domy w rynku.
• 1707 - W czasie szwedzkiego potopu przez miasto przejeżdża król Gustaw Adolf.
• 1713 - Jezuici otwierają szkołę łacińską - pierwsze polskie gimnazjum.
• 1715 - W mieście panuje zaraza - pierwsza z trzech wielkich epidemii (pozostałe w latach 1723 i 1728), w wyniku których giną setki ludzi.
• 1734 - W Tarnowskich Górach przebywa elektor saski - August III.
• 1735-6 - Przez 73 dni bez przerwy pada deszcz, który niszczy zbiory. W wyniku tego z głodu ginie prawie połowa mieszkańców (około 500 osób).
• 1742 - Pożar niszczy 63 domy.
• 1746 - W pożarze płoną 103 domy i 17 stodół.
• 1750 - Król Fryderyk II potwierdza dawne przywileje Tarnowskich Gór.
• 1780 - Powstaje Bractwo Strzeleckie.
• 1786 - Miasto przeżywa trzęsienie ziemi. Nie ma ofiar śmiertelnych.
• 1788 - Uruchomiona zostaje pierwsza maszyna parowa służąca do odwadniania kopalni.
• 1790 - Miasto odwiedza niemiecki poeta Johann Wolfgang Goethe.
• 1803 - Rozpoczyna pracę pierwsza szkoła górnicza.
• 1806-7 - Wojny napoleońskie. Przez miasto przechodzą wojska, nakładane są kontrybucje.
• 1810 - Powstaje cmentarz żydowski.

• 1816 - Powstaje loża masońska, której przewodzi radca górniczy August Boscamp Lasopolski.
• 1820 - W Tarnowskich Górach przebywa car Aleksander I.
• 1821 - Miasto odwiedza literat Julian Ursyn Niemcewicz.
• 1840 - Rozpoczyna pracę drukarnia Roberta Reimana - pierwsza drukarnia w mieście.
• 1845 - Przy ulicy Gliwickiej powstaje fabryka mydła Józefa Łukasika.
• 1848 - Wiosna Ludów. W mieście tłumy żądają zmiany wysokości podatków.
• 1856 - Na terenach dzisiejszej Tarnogórskiej Fabryki Urządzeń Górniczych "TAGOR" rozpoczyna się budowa huty żelaza.
• 1856 - Rozpoczyna się budowa pierwszej linii kolejowej łączącej Tarnowskie Góry z Opolem. Początek budowy dworca kolejowego.
• 1857 - Uruchomiona zostaje linia kolejowa. W Tarnowskich Górach swoją siedzibę otrzymuje powstała w wyniku ustawowego ubezpieczenia górników Górnośląska Spółka Bracka. Spółka liczy 17 821 członków.
• 1864 - Społeczność żydowska obchodzi poświęcenie tarnogórskiej synagogi.
• 1865 - Ulice miasta otrzymują oświetlenie gazowe w postaci 55 lamp. Gaz pochodzi z założonej w tym samym roku gazowni Jakuba Kroesslera.
• 1884 - Rozpoczynają pracę: Państwowy Zakład Wodociągów i nowy szpital.
• 1892 - W Czarnej Hucie powstaje fabryka papieru.
• 1895 - Kończy się budowa gmachu sądu.
• 1903 - Na dawnych terenach górniczych powstaje park miejski.
• 1914 - Pierwsza wojna światowa. W Tarnowskich Górach 25 osób przebywa w areszcie pod zarzutem szpiegostwa.
• 1918 - Powstają polskie rady ludowe i rada robotniczo-żołnierska.
• 1920 - Po odejściu wojsk niemieckich do miasta wkracza oddział francuski liczący ponad 300 żołnierzy. Po raz pierwszy oficjalnie obchodzi się w mieście święto Konstytucji 3 Maja - W mieście świecą żarówki elektryczne.
• 1922 - W wyniku powstań śląskich i plebiscytu oraz decyzji Rady Ambasadorów miasto po raz pierwszy w swych dziejach zostaje przyłączone do Polski. Na tarnogórski rynek wkracza polskie wojsko pod dowództwem generała Stanisława Szeptyckiego.
• 1923 - Miasto odwiedza prezydent Stanisław Wojciechowski.
• 1926 - Odbywają się uroczystości 400-lecia miasta i 250-lecia ślubowanej pielgrzymki do Piekar Śląskich.
• 1927 - Rada Miejska uchwala zaciągnięcie pożyczki 1 miliona złotych na budowę miejskiej kanalizacji. Rozpoczyna się budowa żeńskiego gimnazjum.
• 1929 - Rozpoczyna pracę biologiczna oczyszczalnia ścieków w Lasowicach.
• 1935 - Przy ulicy Krakowskiej otwarty zostaje ekskluzywny lokal Cafe - Club.
• 1939 - Rozpoczyna się okupacja hitlerowska miasta. Aresztowania i wysiedlenia powstańców śląskich, księży, nauczycieli i urzędników. Spalona zostaje synagoga. Liczna w mieście mniejszość niemiecka entuzjastycznie wita wkraczających hitlerowców.
• 1945 - Miasto wraca w granice Rzeczypospolitej. W wyniku działań frontowych zniszczonych zostaje kilka domów w centrum miasta. Niemcy uciekają lub zostają wysiedleni.
• 1946 - Zmienione zostają granice administracyjne miasta - dotychczasowe gminy: Lasowice, Stare Tarnowice, Czarna Huta i Sowice stają się częścią Tarnowskich Gór.
• 1950 - Likwidacja Spółki Brackiej. Zostaje wchłonięta przez państwowy moloch - Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
• 1957 - Ukazuje się "Gwarek" - pierwszy (po przejęciu władzy przez komunistów) tygodnik w mieście.
• 1966 - Powstaje Międzyzakładowy Klub Sportowy "Gwarek".
• 1967 - Uzbrojone zostają tereny pod pierwsze wielkopłytowe osiedle mieszkaniowe (Osiedle XXV-lecia PRL) przy osadzie Jana.
• 1968 - Rozpoczyna pracę huta cynku i ołowiu w Miasteczku Śląskim.
• 1969 - Miasto otrzymuje drogę obwodową - obwodnicę długości niemal ośmiu kilometrów.
• 1976 - Miasto nawiedza trzęsienie ziemi.
• 1986 - Pod auspicjami tarnogórskiego Oddziału PTTK ukazuje się pierwszy numer "Zeszytów Tarnogórskich" - pierwszego regionalnego czasopisma naukowego traktującego o Tarnowskich Górach.
• 1993 - Zostaje założony Instytut Tarnogórski - Placówka Naukowo-Badawcza, badająca dzieje Tarnowskich Gór.

• 2002 - przywrócenie historycznego herbu miasta wg nadania z 1562 r.

[edytuj] Tarnowskie Góry - "Paryż Śląska"

W historii żadnego miasta śląskiego nie zapisało się tyle pobytów monarszych i innych osobistości, jak w Tarnowskich Górach. Począwszy już od samych początków miasta, w XVI wieku, przebywali tu Walenty Roździeński i Szymon Pistorius, a także Daniel Franconius i Andrzej Kochcicki. Mimo złych czasów dla miasta w XVII i XVIII wieku, przybywało tu wielu monarchów, poetów i pisarzy, ludzi którzy organizowali zrywy narodowowyzwoleńcze, miasto to stało się "Paryżem Śląska". W XVII i XVIII wieku przebywali tu królowie polski: Jan III Sobieski z żoną Marysieńką, żona Michała Korybuta Wiśniowieckiego Eleonora, August II Mocny i August III. Z ludzi kultury byli tu m.in. Julian Ursyn Niemcewicz, Józef Wybicki, Johann Wolfgang Goethe i Robert Koch. Nie można zapomnieć także o wizytach monarchów zagranicznych, takich jak: książę lotaryński Karol V, król szwedzki Karol XII, król pruski Fryderyk Wilhelm II i car Rosji Aleksander I. W XX wieku Tarnowskie Góry także zaszczycały swoją obecnością wielkie osobistości, m.in. Józef Piłsudski i Gabriel Narutowicz.

[edytuj] Panowie Tarnowskich Gór

• Z linii rodu Hohenzollern
  • Jerzy von Ansbach Hohenzollern - (1526-1543) założył miasto górnicze Tarnowskie Góry
  • Jerzy Fryderyk von Ansbach Hohenzollern - (1543-1603) 25 lipca 1562 w Karniowie nadał Tarnowskim Górom herb.

W latach 1603-1623 były spory między dwoma rodami: Hohenzollern i Donnersmarck, a także cesarzem. Walki o panowanie nad Tarnowskimi Górami ucichły przez wojnę trzydziestoletnią, a gdy doszło do przegranej protestantów, Jan Jerzy Hohenzollern został skazany na banicję, przez co drugi kandydat uzyskał prawo władcze nad miastem.

• Z rodziny Henckel von Donnersmarck
  • Łazarz I Starszy - 1623-1624
  • Łazarz II Młodszy - 1624-1664
  • Jerzy VII Fryderyk - 1664-1671
  • Karol Maksymilian - 1671-1716
  • Leon Maksymilian, 3. wolny pan stanowy Bytomia - 1716-1727
  • Karol Erdmann - 1727-1760
  • Erdmann Gustaw, 6. wolny pan stanowy Bytomia - 1760-1805
  • Gustaw Adolf, 7. wolny pan stanowy Bytomia - 1805-1808

W 1808 zostało w Prusach wprowadzone nowe prawo miejskie, na wzór napoleońskiego. Zniesiono zależność miast prywatnych od pana feudalnego, utrzymując jedynie niektóre zobowiązania.

[edytuj] Transport

[edytuj] Tranzyt

Tarnowskie Góry leżą na skrzyżowaniu dróg krajowych:

• 11 DK11 (Kołobrzeg - Poznań - Ostrów - Lubliniec - Tarnowskie Góry - Bytom)
• 78 DK78 (Chałupki - Wodzisław Śląski - Rybnik - Gliwice - Tarnowskie Góry - Jędrzejów)

Miasto posiada nowoczesną obwodnicę która ułatwia przejazd przez miasto i spokojny wlot w obszar GOP-u bez stania w korkach, w środku miasta.

W Tarnowskich Górach istnieje dobrze rozwinięta komunikacja miejska. Działa tu Międzygminny Związek Komunikacji Pasażerskiej Tarnowskie Góry, który obsługuje 58 linii autobusowych, a przez gminy MZKP przebiega 18 linii obsługiwanych przez KZK GOP. Obsługę linii dla MZKP zapewnia PKM Świerklaniec i przewoźnicy prywatni.

Tarnowskie Góry poprzez to posiadają duży (czteroperonowy) dworzec autobusowy obsługujący linie MZKP i KZK GOP. Perony są zadaszone, a przy dworcu znajdują się minibary i budynek zaplecza dla przewoźników oraz kiosk z biletami.

Niestety Tarnowskie Góry nie posiadają dworca PKS z prawdziwego zdarzenia. Posiadają jedynie zwykły, niewielki przystanek autobusowy.

Przez Tarnowskie Góry nie biegnie żadna linia tramwajowa ani trolejbusowa.

[edytuj] Kolej

Tarnowskie Góry leżą na:

• szlaku Magistrali Węglowej (Gdynia - Inowrocław - Zduńska Wola Karsznice - Chorzew Siemkowice - Działoszyn- Herby Nowe - Tarnowskie Góry - Chorzów Batory)
• szlaku kolejowym Katowice - Lubliniec
• szlaku kolejowym Opole - Fosowskie - Tarnowskie Góry.

Miasto posiada zabytkowy dworzec kolejowy z 1888 roku. Z zewnątrz posiada neoklasycystyczną kamieniarkę, lecz wewnątrz został on przebudowany w latach PRL-u. Gmach dworca w maju i czerwcu 2007 roku został dokładnie odrestaurowany i jest teraz jednym z najpiękniejszych budynków tego typu na Górnym Śląsku.

W Miasteczku Śląskim koło Tarnowskich Gór znajduje się jedna z największych w Polsce stacji towarowych, która ciągnie od stacji w Miasteczku Śl. do stacji w Tarnowskich Górach.

[edytuj] Port lotniczy

W odległości ok. 20 km od Tarnowskich Gór znajduje się Port lotniczy Katowice-Pyrzowice. Obsługuje loty pasażerskie i towarowe do wszystkich portów lotniczych Polski i stolic Europejskich.

[edytuj] Kultura i rekreacja

[edytuj] Muzea

• Muzeum w Tarnowskich Górach - Rynek 1, tel. 32 285 26 07
• Sztolnia Czarnego Pstrąga - Park Repecki, tel. 32 285 49 96
• Zabytkowa Kopalnia Rud Srebronośnych - ul. Szczęść Boże 52, tel. 32 285 29 81
• Muzeum Instytutu Tarnogórskiego - ul. Ligonia 7, tel. 32 285 50 30

[edytuj] Biblioteki

• Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka. Filia w Tarnowskich Górach - ul. Opolska 59, tel. 32 285 55 97
• Miejska Biblioteka Publiczna - ul. Zamkowa 5 a/b, tel. 32 285 41 60

[edytuj] Galerie

• Pod Nad
• Inny Śląsk
• Nos
• Foto-Melcer
• Alga
• Biblioteka
• Antresola

[edytuj] Kina i instytucje teatralno - aktorskie

• Tarnogórskie Centrum Kultury

[edytuj] Muzyka

W Tarnowskich Górach działają różne grupy muzyczne:

• Grupa Tańca nowoczesnego "Tess"
• Zespół Pieśni i Tańca Tarnogórzanie powstał w 1984.
• Chór Kolejarz
• Chór Mieszany "Canzona" (www.chor_canzona.republika.pl)
• Chór Męski im. Feliksa Nowowiejskiego w Reptach Śląskich
• Chór Mieszany "Słowiczek"
• Chór "Schola"
• Orkiestra młodzieżowa Tijuana Square
• Znajduje się tu Szkoła Muzyczna I stopnia im. Ignacego Jana Paderewskiego. Która odnosi duże sukcesy, szczególnie w sekcji klawiszowej (fortepiany). Ze szkoły tej pochodzi sławny kompozytor śląski i tarnogórski: Glinkowski.
• Szkoła Tańca "Mistral"
• Na terenie tarnogórskiego parku organizowane są także koncerty, głównie rockowe, na znajdującej się tam muszli koncertowej.

[edytuj] Cykliczne imprezy kulturalne

• Dni Gwarków - trzydniowy festyn organizowany od 1957. Charakterystyczną częścią tej imprezy jest barwny pochód ulicami miasta, podczas którego przebierańcy wcielają się w historyczne lub legendarne postacie. Odbywają się one we wrześniu.
• Piknik Gwarecki - organizowany przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej na terenie Skansenu Maszyn Parowych i Kopalni Zabytkowej w czerwcu.
• Ogólnopolskie Warsztaty Twórcze Osób Niepełnosprawnych - trzydniowa impreza na przełomie września i października, organizowana z inicjatywy Urzędu Miasta i Zakładu Rehabilitacji Zawodowej Inwalidów dla niepełnosprawnych plastyków amatorów.
• Tarnogórskie Wieczory Muzyki Organowej i Kameralnej - cykl koncertów organowych i kameralnych odbywających się we wrześniu i w październiku w kościele ewangelicko-augsburskim.

[edytuj] Rekreacja i wypoczynek

• Park Wodny
• Kolejka wąskotorowa
• Towarzystwo Sportowe Gwarek Tarnowskie Góry
• Tarnogórski Klub Taternictwa Jaskiniowego
• Korty Tenisowe w Parku Miejskim

[edytuj] Place w centrum miasta

• Rynek
• Plac Żwirki i Wigury (Woli Rynek, Nowy Rynek)
• Kaczyniec
• Rynek Ziemniaczany
• Plac Wolności (przed dawną Bramą Krakowską)
• Plac Gwarków (plac "Kościelny")

[edytuj] Media

• Internetowy Portal Powiatu Tarnogórskiego - www.tg.net.pl - działający od 1999 roku portal będący szeroko rozumianą wizytówką powiatu w każdym zakresie.

• "Gwarek" - tygodnik. Czasopismo o najdłuższej tradycji w dzisiejszych Tarnowskich Górach - istnieje od 1956. Ukazuje się we wtorki. Obejmuje swym zasięgiem także Piekary Śląskie i Lubliniec.
• "Dziennik Tarnogórski" Cotygodniowy dodatek do Dziennika Zachodniego. Ukazuje się w piątki.
• "Montes Tarnovicensis". Kwartalnik. Czasopismo historyczne wydawane od 2000 przez Oficynę Monos. Ukazuje się cztery razy w roku: Wielkanoc, początek wakacji, święto miasta "Gwarki", Boże Narodzenie.

Zobacz też: Dawna prasa w Tarnowskich Górach.

[edytuj] Parki miejskie i rezerwaty

• Park Miejski - (21,5 ha) - utworzony w 1903 na warpiach (nieużytkach po działających w XIX wieku kopalniach rud). Rośnie tu blisko 50 gatunków drzew i 20 gatunków krzewów.
• Park w Reptach Śląskich - (188 ha), z okazałymi dębami i bukami, założony w XIX wieku Niegdyś otaczał neorenesansowy pałac Krafta von Donnersmarcka. W parku znajduje się sztolnia "Czarnego Pstrąga".
• Park Redena - Pierwszy park w Tarnowskich Górach założony na początku XIX wieku.
• Park Klasztorny ("na Galenbergu") - Założony przez zakonników, Kamilianów na początku XX wieku. W okresie rządów komunistów został odebrany zakonnikom i zdewastowany. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych został gruntownie zmodernizowany, jednak nie odzyskał przedwojennego blasku ani znaczenia. W środku kompleksu znajduje się grota z figurą Matki Bożej Fatimskiej.
• Rezerwat leśny "Segiet" - (24,65 ha), w którym rośnie 149 gatunków roślin, w tym wiele rzadkich i chronionych. Naturalny las bukowy graniczy tu z objętym ochroną, dawnym wyrobiskiem dolomitu - "Blachówka".
• Kasztan jadalny - rosnący w ogrodzie plebani parafii pw. św. Mikołaja w Reptach Śląskich, który ma 25 m wysokości i 7,3 m obwodu u podstawy pnia. Jest najstarszym okazem tego gatunku w Europie Środkowej (liczy 260 lat).

[edytuj] Trasy Turystyczne

[edytuj] Szlak Husarii Polskiej

• Oznakowanie trasy: czerwone
• Długość trasy: 156 km
• Szlak trasy biegnie od Będzina do Krzanowic
• Przebieg trasy: Będzin (początek trasy) – Kozłowa Góra (34 km) – Orzech (36 km) – Nakło Śl. (40 km) - Tarnowskie Góry, Rynek (44 km) - Repty Stare (48 km)
• Szlak biegnie wzdłuż trasy, którą w 1683 r. przemieszczały się wojska polskie Jana III Sobieskiego w kierunku Wiednia.

[edytuj] Szlak Stulecia Turystyki

• Oznakowanie trasy: zielone
• Długość trasy: 138 km
• Szlak biegnie od Rybnika do Tarnowskich Gór
• Przebieg trasy: Rybnik (początek trasy) - Tworóg (111 km) - Brynek, Hanusek (114 km) – Boruszowice (118 km) – Miasteczko Śląskie (129 km) – Miasteczko Śląskie, Rynek (134 km) – Chechło, Nakło (134 km) - Tarnowskie Góry (138 km)
• Trasa biegnie pośród kompleksów leśnych

[edytuj] Szlak Powstańców śląskich

• Oznakowanie trasy: niebieskie
• Długość trasy: 184 km
• Szlak biegnie od Bytomia do Gliwic
• Przebieg trasy: Bytom (początek trasy) – rezerwat Segiet (19 km) – „Segiet” (szlak czarny) (20 km) - Repty Nowe (21 km) – Sztolnia Czarnego Pstrąga (szlak żółty) – Laryszów (26 km) – Wilkowice (30 km), Zbrosławice – Kępczowice (33) - Góra św. Anny (121 km) - Sierakowice (184 km)

[edytuj] Szlak Gwarków

• Oznakowanie trasy: żółty
• Długość trasy: 27 km
• Szlak biegnie od Sztolni Czarnego Pstrąga do Kolonii Woźnickiej
• Przebieg Trasy: Sztolnia „Czarnego Pstrąga” (początek trasy) – Stare Tarnowice Kościół (5 km) – Tarnowskie Góry, Rynek (6 km) - Tarnowskie Góry PKP (8 km) – Lasowice (11 km) – Chechło, Nakło (12km) – Żyglin, Kościół (18 km) – Leśniczówka, Mieczysko (25 km) – Kolonia Woźnicka (27 km)

[edytuj] Szlak Segiecki

• Oznakowanie trasy: czarny
• Długość trasy: 12 km
• Szlak biegnie od "Segietu" do Pniowca
• Przebieg trasy: Segiet (początek trasy) - Kopalnia Zabytkowa (2 km) – Tarnowskie Góry, Rynek (5 km) – Tarnowskie Góry PKP (9 km) – Puferki (12 km) – Pniowiec (12 km)

[edytuj] Zabytki i atrakcje turystyczne

• Sztolnia Czarnego Pstrąga
• Zabytkowa Kopalnia Rud Srebronośnych
• Dzwonnica Gwarków
• Kościoły:
  • Kościół Zbawiciela
  • Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła
    • Wikarówka
    • Probostwo
  • Kościół św. Anny
  • Kościół św. Józefa
  • Klasztor oo. Kamilianów:
    • Sanktuarium NMP Uzdrowienia Chorych
    • Klasztor
    • Park klasztorny z początku XIX wieku
• Ratusz miejski
• Dom Cochlera (najstarsza w mieście apteka "Pod Aniołem")
• Kamienice mieszczańskie na ulicach w obrębie Rynku
• Kamienice podcieniowe na Rynku
• Winiarnia Sedlaczka (obecnie Muzeum Miejskie)
• Kamienice secesyjne na ulicach:
  • Józefa Piłsudskiego, Henryka Sienkiewicza, Powstańców śląskich, Karola Miarki, Piastowskiej, Legionów, Bytomskiej, J. Styczyńskiego, Strzeleckiej
• Barokowy pałac przy ulicy Opolskiej
• Dworek szlachecki (ul. Górnicza)
• Budynki użyteczności publicznej:
  • Urząd Miejski
  • I Liceum Ogólnokształcące im. S. Sempołowskiej
  • II Liceum Ogólnokształcące im. S. Staszica
  • Gimnazjum nr 1 im. Jana III Sobieskiego
  • Dworzec Kolejowy
  • Poczta
  • Sąd Rejonowy
  • Szpital
  • Budynek Banku BPH i komendy powiatowej policji
  • Przedszkole nr 4 - dawna willa - ul. Henryka Sienkiewicza
  • Zarząd dróg i mostów - ul. Henryka Sienkiewicza
  • Wyższa Szkoła Ekonomi - ul. Henryka Sienkiewicza
  • Szkoła Gastronomiczna - ul. Karola Miarki i Legionów
  • Liceum Chemiczne - ul. Opolska
  • dawne Gimnazjum Ewangelickie - ul. Henryka Sienkiewicza
  • i inne
• Zabudowa willowa ulicy Bytomskiej i Legionów. Na szczególną uwagę zasługuje willa wzniesiona przy ulicach: Henryka Sienkiewicza, Pokoju i przy Rondzie.
• Pałac Donnescamarków - ul. Legionów
• Koszary Ułańskie - ul. Opolska
• Park Miejski z 1903 - ul. kard. Stefana Wyszyńskiego
  • Altana i grzybek z 1903
  • Budynki parkowe z 1903
• Kościół św. Marcina w Starych Tarnowicach
• Zamek w Starych Tarnowicach
• Pałac w dzielnicy Rybna
• Kościół Przemienienia Pańskiego w Bobrownikach Śl. z oryginalną kopułą.
• Parowóz Tp1 oraz lokomotywa spalinowa SM15 wystawione przy Zespole Szkół Techniczno-Usługowych
• Parowóz Ty45-217 - pomnik przed zakładem taboru
• Górnośląskie Koleje Wąskotorowe

[edytuj] Ochrona zdrowia

Opieka zdrowotna jest w Tarnowskich Górach na wysokim poziomie. Szpitale:

• Górnośląskie Centrum Rehabilitacji w Reptach Śląskich
• Szpital św. Kamila Zakonu OO. Kamilianów
• Wielospecjalistyczny Szpital Powiatowy im. Bronisława Hagera

oraz:

• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej - Obwód Lecznictwa Kolejowego
• Zakład Pulmonologii w Tarnowskich Górach
• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej - Usługi Medyczne "SRÓDMIEŚCIE" Sp. z o.o.

[edytuj] Ekologia

Ochrona środowiska jest traktowana priorytetowo w polityce inwestycyjnej miasta. W 1997 w Tarnowskich Górach-Rybnej oddano do użytku nowoczesne, ekologiczne składowisko odpadów komunalnych. Podstawowymi inwestycjami realizowanymi w celu poprawy stanu środowiska, a zwłaszcza ochrony wód podziemnych są: kanalizacja kolejnych rejonów miasta oraz budowa Centralnej Oczyszczalni Ścieków o docelowej przepustowości 7500 m³ na dobę. Ochrona atmosfery, w tym eliminacja niskiej emisji, realizowana jest od początku lat 90. XX wieku. poprzez gazyfikację Gminy i propagowanie paliw ekologicznych.

W 1997 została zakończona realizacja programu restrukturyzacji rolnictwa PHARE II. Jego zasadniczym celem było utrzymanie działalności rolniczej na terenach, na których występuje zanieczyszczenie gleb w sposób zapewniający produkcję bezpiecznej żywności. Problemem ekologicznym jest zagrożenie ze strony zwałowisk odpadów niebezpiecznych po byłych Zakładach Chemicznych. Gmina jest żywo zaangażowana w program unieszkodliwiania tych odpadów i rekultywację skażonych terenów.

Podstawową zasadą w rozwiązywaniu problemów ekologicznych gminy jest stosowanie prewencji, dlatego zorganizowano w 1993 I Regionalną Szkołę "Czystej Produkcji" dla wszystkich zakładów tarnogórskich. W ramach tego programu zminimalizowano szkodliwy wpływ zakładów przemysłowych na środowisko. Niektóre z nich obecnie wdrażają systemy zarządzania środowiskowego - zgodnie z ISO 14001.

Gmina posiada Program Ochrony Środowiska, który stanowi podstawowe narzędzia prowadzenia polityki ekologicznej. Realizacja programu ma doprowadzić do poprawy środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem oraz zapewnić skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją.

Gmina wdrożyła również Regionalny System Zarządzania Środowiskowego (REMAS), który zawiera w sobie m.in. elementy międzynarodowych norm serii ISO 14000. Obecnie w ramach doskonalenia systemu zarządzania środowiskowego Gmina zapoznaje się z wymaganiami systemu ekozarządzania i audytu (EMAS).

[edytuj] Gospodarka

[edytuj] Prezentacja

Tarnowskie Góry są jednym z 3 miast powiatowych na Śląsku oraz jednym z 18 miast w Polsce zaliczanych do klasy A pod względem atrakcyjności inwestycyjnej (dane Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową w Warszawie). Tarnowskie Góry systematycznie zmieniają swój wizerunek - miasta przemysłowego, poprzez przekształcanie zakładów branży metalowej, obsługujących górnictwo i przemysł chemiczny, w miasto przyjazne dla innych form wytwórczości i usług, przychylne mieszkańcom i przyjezdnym.

[edytuj] Zakłady pracy

W Tarnowskich Górach działa wiele zakładów pracy. Są to fabryki takie jak: Faser czy Zamet. Wielu ludzi pracuje w zakładach kolejowych, ponieważ tutejsza infrastruktura kolejowa może być niebanalnym wzorcem dla wielu miast Polski. W Tarnowskich Górach znajduje się także wiele innych, mniejszych firm produkcyjnych, które dodatnio wpływają na szybkość rozwoju gospodarki regionu tarnogórskiego.

[edytuj] Szkolnictwo

Tarnowskie Góry mają bogatą historię szkolnictwa. Tu w 1531 powstała różnowiercza szkoła. W 1713 otwarte zostało pierwsze polskie gimnazjum na Śląsku prowadzone przez Jezuitów. Niedługo potem, bo w 1754 powstała szkoła protestancka. W 1803 założono tu pierwszą na ziemiach polskich szkołę górniczą, która istniała do 1933. Szczególnie w okresie międzywojennym miasto słynęło z dobrze rozwiniętego szkolnictwa.

Obecnie od 2003 funkcjonuje w Tarnowskich Górach uczelnia - Filia Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Opolu. Tak więc mieszkańcy mają możliwości nauki we własnym mieście od szkoły podstawowej po studia wyższe.

Oprócz 10 szkół podstawowych i 5 gimnazjów (właściwie 6, jeśli liczyć Salezjański Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, a konkretniej Salezjański Zespół Szkół) istnieje tu 9 zespołów szkół o charakterze zawodowym: budowlanym, ekonomicznym, gastronomicznym, hotelarskim, mechanicznym, elektronicznym, odzieżowym, medycznym, kolejowym oraz chemicznym. Młodzież ma też możliwość pobierania nauki w 5 liceach ogólnokształcących (m. in. w II L.O. im. Stanisława Staszica, I L.O. im. Stefanii Sempołowskiej, VI Liceum Ogólnokształcącym z wojskowością, Zespole Szkół Chemiczno - Medycznych i Ogólnokształcących im. M. Skłodowskiej-Curie) i Centrum Kształcenia Ustawicznego. Ponadto w mieście jest też Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia oraz Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy.

[edytuj] Mieszkalnictwo

Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, iż w obrębie miasta tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową (jednorodzinną i wielorodzinną) zajmują łącznie 1644,2 ha tj. 19,7% powierzchni całego miasta. Pod zabudowę jednorodzinną przeznaczonych jest 1333,14 ha, z których dotychczas zabudowano 615,86 ha tj. 46,2% całej powierzchni. Tereny zabudowy wielorodzinnej zajmują 311,06 ha, w tym zabudowanych jest 42,37% powierzchni. Największy odsetek terenów mieszkaniowych skupia się w dzielnicy śródmiejskiej, a zwłaszcza w samym centrum miasta, jak również w jednostce nazwanej umownie "Śródmieście - Północny Zachód". Wśród pozostałych dzielnic, największy odsetek terenów mieszkaniowych posiadają dzielnice: Lasowice, Osada Jana, Stare Tarnowice - os. "Przyjaźń".

[edytuj] Sport

[edytuj] Kluby i obiekty sportowe

• KS Strzybnica - klub piłkarski
• Gwarek Tarnowskie Góry - klub piłkarski grający obecnie w lidze okręgowej, grupie IV katowickiej. Powstał w 1953.
• Górnik Bobrowniki Śląskie - klub piłkarski grający obecnie w klasie A. Powstał w 1925.
• Tarnowiczanka Stare Tarnowice - klub piłkarski grający obecnie w klasie A. Powstał w 1946.
• UKS "Dwójka" - klub judo. Powstał w 2001.
• Kolejowy Ośrodek Rekreacji i Sportu „Śląsk”
• Międzyszkolny Klub Sportowy” Skarbek”
• Tarnogórski Klub Taternictwa Jaskiniowego PTTK
• Automobilklub Tarnogórski
• Polski Związek Wędkarski Koło nr 72 „Zamet”
• Uczniowski Klub Hokeja na Trawie „Ósemka”
• Integracyjny Klub Szachowy „Tęcza”
• Stowarzyszenie Szachowe STRZYBNICZANKA Tarnowskie Góry]- klub szachowy (chess club)- gramy w III lidze seniorów i IV lidze juniorów.
• Koszykarski Klub Sportowy Tarnowskie Góry

[edytuj] Ludzie Tarnowskich Gór

[edytuj] Honorowi obywatele miasta

• Ks. prof. Remigiusz Sobański - za wybitne osiągnięcia w dziedzinie prawa kanonicznego
• Raymond Wawzyniak - za wybitną działalność na rzecz współpracy partnerskiej pomiędzy Mericourt a Tarnowskimi Górami
• ks. prałat Stefan Wylężek - za ogromny wkład w krzewienie kultury chrześcijańskiej
• Ks. dr. Gustaw Klapuch - za wybitne osiągnięcia w dziedzinie praw człowieka w oparciu o moralność chrześcijańską, teologii i działalności społecznej
• Joachim Janik - za wybitne osiągnięcia w dziedzinie prawa karnego w czasie wieloletniego pełnienia funkcji prezesa Sądu Okręgowego w Opolu, wiceprezesa Krajowej Rady Sądownictwa, doradcy ministra sprawiedliwości i wykładowcy Uniwersytetu Opolskiego
• Prof. Jan Miodek - za popularyzowanie w swojej działalności naukowej i publicystycznej wartości kulturalnych Ziemi Gwarków oraz podnoszenie prestiżu Tarnowskich Gór
• Pułkownik śp. Bernard Drzyzga - za zasługi na ziemi ojczystej dokonane czynem żołnierza, patrioty i dowódcy Armii Krajowej
• Profesor Bożena Hager-Małecka - za zasługi w ratowaniu zdrowia śląskich dzieci
• Bolesław Lubosz - za zasługi w twórczości literackiej upowszechniającej m.in. historię i tradycje miasta oraz kulturotwórczą aktywność w Jego teraźniejszym życiu
• Maria Pańczyk-Pozdziej - za wybitną i wieloletnią działalność na rzecz popularyzacji śląskich tradycji, gwary i kultury, w tym również tradycji i kultury miasta
• ksiądz Jan Twardowski - za wspaniałą twórczość literacką, dzięki której zaglądamy w głąb własnej duszy i znajdujemy odpowiedź na pytania o nas samych i o istocie uczuć
• dr Guidotto Hrabia Henckel Książę von Donnersmarck - za zasługi rodu Henckel von Donnersmarck dla rozwoju miasta i regionu

[edytuj] Ciekawostki

Ta sekcja może zawierać informacje trywialne, plotkarskie i tym samym niepotrzebne w artykule encyklopedycznym. Staraj się integrować ciekawostki z główną treścią artykułu. Po oczyszczeniu tej sekcji możesz usunąć szablon. Potrzebę wpisania ciekawostek możesz omówić w dyskusji artykułu.

[edytuj] Trzy rynki? Czy może jednak jeden?

W Tarnowskich Górach w miarę jak rozrastało się miasto powstawały kolejno trzy rynki. Pierwszy z nich, utworzony zaraz po powstaniu miasta, znajdował się od strony południowo-zachodniej, z główną ulicą Gliwicką, biegnącą na południowy zachód w stronę bramy Gliwickiej. W momencie tworzenia się miasta był już gęsto zabudowany, tak że żaden z urzędów nie znalazł przy nim miejsca na swoją siedzibę. Dwie duże, leśne działki miasto przeznaczyło na budowę kościoła z cmentarzem oraz trzecią, mniejszą, po drugiej stronie ulicy Gliwickiej - na plebanię wraz z zabudowaniami. Obok probostwa stał malutki jednoizbowy domek z komórką dla kościelnego, a zarazem dzwonnika. Na środku placu koło kościoła, znajdowała się studnia miejska, prawdopodobnie przerobiona z dawnego szybu kopalnianego.

Ponieważ przy rynku nie znalazło miejsca starostwo, urząd górniczy ani urząd miejski, po 1531 wytyczono około 200 metrów na północ, przedłużając ulicę Gliwicką, prostokątny plac pod nowy rynek. Przy nim od strony wschodniej wybudowano urząd górniczy, który spełniał również funkcję ratusza. W piwnicach tego budynku umieszczono więzienie, gdzie przetrzymywano górników po buncie w mieście w 1534.

Dopiero jednak wytyczenie trzeciego, najbardziej obszernego rynku, przez przedłużenie ulicy Gliwickiej o 150 metrów na północny wschód od drugiego rynku pozwoliło na pomieszczenie przy nim najważniejszych dla miasta instytucji. Wybudowany przy nowym rynku od północy okazały ratusz ze składem solnym w piwnicy i miejską warzelnią piwa oraz wyszynkiem. Od południa wzniesiono okazały budynek Starostwa Państwa Bytomskiego, oraz nową siedzibę Urzędu Górniczego. Wokół nowego rynku osiedlili się najbogatsi mieszczanie, dlatego powstały tam najładniejsze domy w mieście, piętrowe z podcieniami. Kamienice te były często bogato rzeźbione, niektóre miały drewniane, stropy rzeźbione lub malowane. Od rynku poprowadzono też główną ulicę Krakowską w stronę bramy Krakowskiej oraz Lubliniecką w stronę bramy Lublinieckiej.

[edytuj] Cud - zaraza odeszła

W 1676 w mieście wybuchła zaraza. Jezuici: ks. Jerzy Pośpiech i Tomasz Witkowicz, zorganizowali pielgrzymkę błagalną do Piekar Śląskich, by modlić się o ustąpienie zarazy. To okazało się zbawienne i cudem w 1677 zaraza nieoczekiwanie ustąpiła. Na pamiątkę tego cudownego wydarzenia tarnogórzanie ślubowali pielgrzymkę do Piekar w każdą niedzielę po 2 lipca, czyli po święcie nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Towarzystwo Jezusowe prowadziło je aż do 1765, do momentu opuszczenia przez nie Tarnowskich Gór. Tradycja pielgrzymek przetrwała do dzisiaj. Ślubowana pielgrzymka mieszkańców Tarnowskich Gór do Piekar Śląskich odbywa się do dnia dzisiejszego w pierwszą niedzielę lipca.

[edytuj] Gminy powiatu

• Tarnowskie Góry
• Tworóg
• Krupski Młyn
• Zbrosławice
• Ożarowice
• Kalety
• Miasteczko Śląskie
• Radzionków
• Świerklaniec

[edytuj] Sąsiednie gminy

Bytom, Miasteczko Śląskie, Radzionków, Świerklaniec, Tworóg, Zbrosławice.

[edytuj] Bibliografia

• Historia Tarnowskich Gór, p. red. prof. Jana Drabiny, Tarnowskie Góry 2000.
• Herb i barwy Tarnowskich Gór, A. Kuzio-Podrucki, D. Woźnicki, Tarnowskie Góry 2002.
• Sławni na Tarnogórskiej Ziemi, A. Kuzio-Podrucki, D. Woźnicki, Tarnowskie Góry 2003.
• "Zeszyty Tarnogórskie" nr 1-52 (wydawnictwo ciągłe), wyd. Instytut Tarnogórski i Muzeum, Tarnowskie Góry 1986-2007.

[edytuj] Zobacz też

• Synagoga w Tarnowskich Górach
• Stara Synagoga w Tarnowskich Górach
• Ludność Tarnowskich Gór
• Historia Tarnowskich Gór

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona Urzędu Miasta
• Strona Starostwa Powiatowego w Tarnowskich Górach
• Portal Powiatu Tarnogórskiego

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi

• • Interaktywna Mapa Tarnowskich Gór
  • Mapa Tarnowskich Gór