Historia kolei w Rosji

Z Wikipedii

Spis treści 1 Imperium Rosyjskie (do 1918) 2 Okres ZSRR (do 1991) 3 Rosja i państwa WNP 4 Ważniejsi producenci taboru 5 Przypisy 6 Zobacz też 7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Imperium Rosyjskie (do 1918)

• 1806-1809 - kopalniana kolej konna w Ałtaju, dług. 2 km, tor o rozstawie 1067 mm (P. K. Krołow);
• 1836 - Kolei Carskosielskiej (Царскосельская железная дорога): kolej konna Petersburg-Pawłowsk (F. Gerstner^[1]), od 1837 trakcja parowa w normalnym ruchu, z lokomotywami R. Stephensona i T. Hackwortha; rozstaw szyn 1829 mm, 1897 – weszła w skład Kolei Moskiewsko-Windawsko-Rybińskiej (Московско-Виндаво-Рыбинскaя железная дорога), (Moskwa-Windawa-Rybińsk), tor został zwężony do 1524 mm ("tor rosyjski").
• 14 VI 1845 - otwarcie pierwszego odcinka Drogi żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej (Bapшaвo-Beнcкaя железная дорога) z Warszawy do Grodziska;
  • 1848 - ukończenie linii do st. Granica (późn. Maczki) na granicy austriackiej;
  • 1859 - odgałęzienia do granicy pruskiej Ząbkowice-Sosnowice;
  • 1862 - do Aleksandrowa - Kolej Warszawsko-Bydgoska (Варшавско-Бромбергская железная дорога); kolej normalnotorowa budowana przeważnie ze środków państwowych, sprywatyzowana 1865, ponownie upaństwowiona 1912, bez Kolei Łódzko-Fabrycznej (Лодзинскaя Фабричная железная дорога); pierwszy parowóz był produkcji belgijskiej, potem importowano maszyny niemieckie – pierwsza kolej w Królestwie Polskim.
• 1851 - ukończenie dwutorowej linii Petersburg-Moskwa - Kolej Nikołajewska (Николаевская железная дорога) o rozstawie szyn 1524 mm (odtąd obowiązujący "tor rosyjski");
• 1857 - otwarcie Kolei Peterhofskiej (Петергофскaя железная дорога) z Petersburga do Peterhofu;
• 1853-1862 - Kolej Warszawsko-Petersburska (Петербурго-Варшавская железная дорога): linia dwutorowa na rozstawie 1524 mm;
  • 1853 - Petersburg-Gatczyna;
  • 1859 - przedłużenie do Dyneburga: pierwsza kolej na Łotwie;
  • 1861 - linia Ejdkuny (granica pruska)-Kowno pierwsza kolej na Litwie;
  • 1862 - ukończenie linii Dyneburg-Wilno-Warszawa z odgałęzieniem do Kowna;
• 1860 - pierwsza kolej w Wielkim Księstwie Finlandii: linia Helsinki-Hämeenlinna;
• 1860 - otwarcie stacji przeładunkowej i przesiadkowej na granicy litewsko-wschodniopruskiej w Ejdkunach; pierwsze połączenie sieci toru "rosyjskiego" z normalnotorową siecią środkowo-europejską;
• 1861 - ukończenie kolei Ryga-Dyneburg - Kolej Rysko-Dynaburska (Риго-Динабургскaя железная дорога);
  • 1866 przedłużona do Witebska,
  • 1868 do Orła;
  • od 1891 Kolej Rysko-Orłowska (Риго-Орловская железная дорога);
• 1862 - ukończenie kolei Moskwa-Niżny Nowogród;

W końcu 1863 koleje w Imperium liczyły 3471 km. Oprócz kolei Carskosielskiej, Nikołajewskiej, Petersbursko-Warszawskiej i Warszawsko-Wiedeńskiej były to koleje: Moskiewsko-Niżgorodska (Московско-Нижегородскaя железная дорога), Wołgo-Dońska (Волго-Донскaя железная дорога), Gruszewska (Грушевскaя железная дорога), Moskiewsko-Siergiejewska (Московско-Сергиевскaя железная дорога) i Moskiewsko-Riazańska (Московско-Рязанскaя железная дорога).

• 1866 - otwarcie kolei Odessa-Bałta i Razdzielnaja-Tripole, pierwszej kolei na Ukrainie wschodniej;
• 1867 - otwarcie Kolei Warszawsko-Terespolskiej (Варшавско-Тереспольская железная дорога);
  • 1870 - przedłużenie do Brześcia;
  • 1881 - upaństwowiona;
  • 1886 - dodany drugi tor;
• ok. 1868 - otwarcie Kolei Moskiewsko-Kurskiej (Московско-Курская железная дорога), sprywatyzowana 1871;
• 1870 - kolej dociera do Kijowa;
• 1870 - ukończenie linii Moskwa-Smoleńsk;
  • 1871 - przedłużona do Brześcia;
• 1871 - ukończenie Kolei Riazańsko-Saratowskiej, obecnie Kolei Riazańsko-Uralskiej (Рязано-Уральская железная дорога);
• 1871 - ukończenie linii Petersburg-Rewal (obecnie Tallinn); Kolej Bałtycka (Балтийская железная дорога);

Połączenia sieci kolei rosyjskich z siecią austriacką: 1871: Wołoczyska-Podwołoczyska; 1874: Radziwiłłów-Brody; kolej prywatna - Kolej Południowo-Zachodnia (Юго-Западные железные дороги).

• 1877 - otwarcie Kolei Nadwiślańskiej (Привислинские железные дороги): Kowel-Lublin-Warszawa-Działdowo; tor 1524 mm; upaństwowiona 1898;
• 1878 - początek budowy Uralskiej Kolei Kopalnianej (Уральская Горнозаводская железная дорога), kolei prywatnej łączącej Rosję centralną z Uralem;
• ...

Wykształcenie się sieci kolejowej w przemysłowych regionach Ukrainy (Donieck, centralne Naddnieprze, Krzywy Róg) nastąpiło pod koniec lat 80. XIX w.^[2]

• 1885 - budowa kolei prywatnej Rostów nad Donem-Władykaukaz - Kolej Władykaukaska (Владикавказская железная дорога); do 1918 budowa sieci tego zarządu na Władykaukazie;
• 1891-1916 - budowa Magistrali Transsyberyjskiej (Транссибирская магистраль) między Czelabińskiem i Władywostokiem, długości ok. 7 tys. km, całkowita elektryfikacja 2002;
• 1893-97 - ukończenie kolejnych odcinków Kolei Ussuryjskiej (Уссурийская железная дорога) między Władywostokiem a Chabarowskiem;
• 1897-1903 - budowa Kolei Wschodnio-Chińskiej (Китайско-Восточная железная дорога), która, będąc odgałęzieniem Kolei Transsyberyjskiej, pierwsza połączyła Władywostok z resztą kraju – przez terytorium chińskiej Mandżurii; zbudowano jednocześnie odgałęzienie Harbin-Mukden (obecnie Shenyang)-Port Artur (Lushun);
• 1898 - kolej dociera do Archangielska; początkowo tor wąski;
• 1916 - ukończenie Kolei Murmańskiej (Мурманскaя железная дорога).

Trzydziestoletnie opóźnienie Rosji w rozwoju sieci kolejowej widoczne było w niemal zupełnym braku kolei lokalnych. Doktryna wojskowa Rosji była też przeciwna rozwijaniu sieci kolejowej w obszarach przygranicznych. Dopiero na początku XX w. zdołano wybudować najkrótsze połączenie Królestwa Polskiego z Prusami:

• 1902 - otwarcie Kolei Warszawsko-Kaliskiej (Варшавско-Калишска железная дорога): Warszawa-Łowicz-Łódź-Kalisz; kolej na torze 1524 mm.

Konsolidacje węzłów i koleje w miastach:

• 1863 - tramwaj konny w Petersburgu (od 1854 funkcjonowała uliczna kolej konna towarowa),
  • 1866 - w Warszawie,
  • 1891 - w Helsinkach;
• 1875 - Warszawa: budowa "Drugiego Mostu" (pod Cytadelą), dwupoziomowego dla kolei i ruchu kołowego; wobec różnicy rozstawów torów linii zbiegających się w Warszawie nie była to pełna konsolidacja węzła, przynajmniej do budowy Kolei Warszawsko-Kaliskiej (Варшавско-Калишска железная дорога);
• 1892 - uruchomienie tramwaju elektrycznego w Kijowie, pierwszego w państwie;
• 1898 - uruchomienie tramwaju elektrycznego w Łodzi; pierwsza kolej elektryczna w Królestwie Polskim;
• 1899 - uruchomienie tramwajów elektrycznych w Moskwie,
  • 1900 - w Helsinkach,
  • 1907 - w Petersburgu,
  • 1908 - w Warszawie;
• 1901 - otwarcie linii Łódź-Zgierz i Łódź-Pabianice - Łódzkich Wąskotorowych Elektrycznych Kolei Dojazdowych (ŁWEKD); pierwsza elektryczna kolej dojazdowa w Rosji;
• 1908 - Moskwa: otwarcie linii okólnej łączącej wszystkie linie wylotowe - Małej Obwodnicy Kolei Moskiewskiej (Малое кольцо Московской железной дороги).
• 1913 - początek budowy kolei dojazdowej - Oranienbaumskiej Linii Elektrycznej (Ораниенбаумская электрическая линия) z Petersburga do Oranienbaumu; linia nieukończona do rewolucji, została częściowo rozebrana; eksploatacja tylko do Strelnej; 1929 włączona do sieci tramwajowej;

[edytuj] Okres ZSRR (do 1991)

• 1918 - upaństwowienie kolei w Rosji;
• ...
• 1926 - elektryfikacja linii podmiejskiej Baku-Masztagi; =1500 V sieć górna;
• 1929 - elektryfikacja linii Moskwa-Mytiszczi;
• 1926-31 - budowa kolei Turksib;
• 1931 - wprowadzenie pociągów "Czerwona strzała" (Красная стрела) na trasie Leningrad-Moskwa; czas podróży – 10 h, średnia prędkość 65 km/h;
• 1933 - elektryfikacja linii Leningrad (wcześniej Petersburg)-Oranienbaum;
• 1935 - Moskwa: otwarcie pierwszej linii metra (Sokolniczeskiej);
• 1935-36 - ukończenie kolei Dudinka-Norylsk; tor wąski; przekuty na rosyjski do 1952; elektryfikacja od 1942, deelektryfikacja 1999;
• 1941/42 - ukończenie kolei do Workuty, jednej z najdłuższych kolei budowanych niewolniczą pracą więźniów;
• ...
• 1955 - otwarcie pierwszego odcinka metra w Leningradzie,Kijowie 1960, Tbilisi 1966, Baku 1967, Charkowie 1975, Taszkiencie 1977, Erewaniu 1981, Mińsku 1984, Gorkim (późn. Niżny Nowgorod) 1985, Nowosybirsku 1986, Kujbyszewie (obecnie Samara) 1987, Swierdłowsku (obecnie Jekaterynburg) 1991;
• 1972 - początek (oficjalny ?) budowy kolei BAM (БAМ) Magistrali Bajkalsko-Amurskiej (Байкало-Амурская магистраль);
• 1984 - otwarcie tunelu tramwajowego w Wołgogradzie;
• 1986-89 - (UA) otwarcia głównej części linii "tramwaju szybkiego" w Krzywym Rogu;

[edytuj] Rosja i państwa WNP

• 1995 - (UA) otwarcie pierwszego odcinka metra w Dniepropietrowsku;
• 2005 - (RU) otwarcie pierwszego odcinka metra w Kazaniu;

[edytuj] Ważniejsi producenci taboru

• Zakład Putiłowski (Путиловский завод), Petersburg, po 1922 Czerwony Putiłowiec (Красный путиловец), po 1934 Zakład Kirowa (Кировский завод) - parowozy;
• Wagonmasz (Вагонмаш), Leningrad - m.in. tabor metra;
• Petersburski Zakład Tramwajowo-Mechaniczny (Петербургский трамвайно-механический завод), Leningrad, produkcja tramwajów od 1933;
• Uść-Katawski Zakład Produkcji Wagonów im. S.M. Kirowa (Усть-Катавский вагоностроительный завод имени С. М. Кирова) - tramwaje od 1901;
• Ryski Zakład Wagonów (Рижский вагонный завод), Ryga - tramwaje, wagony;
• Tuszyński Zakład Budowy Maszyn (Тушинский машиностроительный завод), Moskwa-Tuszyno

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• ru:Категория:Исторические железные дороги России
• Historia kolei
• Kolej
• Rosja
• Ukraina
• Koleje Rosyjskie

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Historia rozwoju linii kolejowych Rosji
• Drzewo genealogiczne kolei rosyjskich ros.
• Drzewo genealogiczne kolei rosyjskich ang.