Historia suwerennej Kanady
Z Wikipedii
 |
Artykuł wymaga poszerzenia. |
Poprzedni okres – historia Kanady Brytyjskiej
Kamieniami milowymi w historii suwerenności Kanady były trzy wydarzenia: Konfederacja Kanady w 1867, Status Westminsterski z 1932 i Konstytucja Kanady z 1982. Dopiero ostatnie wydarzenie uczyniło Kanadę państwem w pełni suwerennym. Już wcześniej jednak, mimo możliwości wpływania na politykę wewnętrzną Kanady przez Wielką Brytanię, kraj ten cieszył się praktycznie pełną niezależnością, a wpływy brytyjskie ograniczały się do czysto symbolicznych.
[edytuj] Konfederacja Kanady
W dążeniu do przezwyciężenia permanentnego kryzysu parlamentarnego przyświecały także inne cele. Chodziło o powiększenie suwerenności kraju. W tym sensie John Macdonald w istocie może być uznany za "ojca narodu". W procesie tworzenia się świadomości kanadyjskiej niemałą rolę odegrał przykład amerykański. W ciągu niecałych stu lat ze zbioru rolniczych kolonii powstało olbrzymie państwo, potężne gospodarczo, zaczynające robić karierę na scenie międzynarodowej. Starania federalistów szły w dwóch kierunkach, po pierwsze by wytworzyć we wschodnich koloniach brytyjskich odpowiedni klimat oraz przekonać rząd brytyjski do konieczności zmian. Pierwsza konferencja konfederacyjna – konferencja w Charlottetown odbyła się w Charlottetown – Wyspa Księcia Edwarda 1864. Spotkanie kontynuowano na konferencji w Quebecu tego samego roku – konferencja w Quebec City. W 1866 przedstawiciele czterech prowincji – Ontario, Quebec, Nowa Szkocja i Nowy Brunszwik – udali się do Londynu, gdzie ich idea spotkała się z przychylnym przyjęciem na konferencji londyńskiej. W 1867 Parlament Brytyjski uchwalił Ustawę o Brytyjskiej Ameryce Północnej. 1 lipca 1867 Konfederacja Kanady stała się faktem.
[edytuj] Czasy Macdonalda – jedność i ekspansja terytorialna
Pierwszą próbą jedności Kanady była sprawa separatyzmu w Nowej Szkocji. W pierwszych prowincjonalnych wyborach parlamentarnych Partia Antykonfederacyjna zdobyła większość w Parlamencie Nowej Szkocji. Mimo starań nie udało się jej jednak wyprowadzić prowincji z Konfederacji.
Polityka konserwatystów pod przywództwem Johna Macdonalda opierała się na dążeniu do stworzenia silnego, jednolitego i rozległego państwa. Skonfederowane cztery prowincje zajmowały nikły procent powierzchni Kanady (zobacz mapa w Konfederacja Kanady), jaki miała ona obejmować już w kilka lat potem. W 1869 rząd Kanady przejął od Kompania Zatoki Hudsona olbrzymi obszar obejmujący północne i zachodnie obszary kontynentu, wokół Zatoki Hudsona, mórz arktycznych, prerii aż po zachodnie stoki Gór Skalistych. Był to największy w świecie obszar kontrolowany przez prywatną korporację. Przekazanie terenów przyłączonych do Kanady jako Terytoria Północno-Zachodnie odbyło się poprzez akt prawny zrzeczenia się ich Deed of Surrender w 1869.
Zanim jednak przysechł atrament na akcie wcielenia, wybuchły problemy. Jedynym większym skupiskiem ludzkim na nowo wcielonych terytoriach były tereny składające się z szeregu osad na Rzeką Czerwoną. Przywódcą politycznym ok. 12 tys. ich mieszkańców był Louis Riel, który ogłosił się samozwańczym premierem własnej prowincji. Wydarzenia roku 1869 znane jako rebelia nad Rzeką Czerwoną doprowadziły do wydzielenia z Terytoriów Północno-Zachodnich piątej prowincji Kanady, utworzonej na mocy Ustawa o Manitobie w roku 1870 – Manitoba Act of 1870.
Nowa Kanada zajmowała olbrzymi obszar od Atlantyku, sięgając niemal wybrzeży Oceanu Spokojnego. Od jego wybrzeży oddzielały ją tylko Alaska i Kolumbia Brytyjska. Ta ostatnia była kolonią brytyjską posiadającą względnie dużą samodzielność. Oddzielona od Kanady olbrzymimi obszarami nie czuła żadnego związku z Kanadą. Akces Kolumbii Brytyjskiej do Kanady był spowodowany czysto ekonomicznymi przyczynami. Rząd federalny Kanady zobowiązał się spłacić olbrzymie zadłużenie bankrutującej kolonii. W 1871 została ona szóstą prowincją Federacji. W 1873 do Konfederacji przystąpiła mała Wyspa Księcia Edwarda, która została szóstą prowincją. Poza Federacją pozostała jedynie Nowa Fundlandia.
Pierwszy spis powszechny w Kanadzie, który przeprowadzono w 1871, wykazał populację 3 689 257 mieszkańców.
Ważną decyzją podjętą przez rząd konserwatywny byłą budowa Kolei Transkanadyjskiej. Ten olbrzymi inżynierski i finansowy projekt był niezwykle ważny dla przyszłego rozwoju ekonomicznego Kanady. Macdonald przyrzekł zbudowanie kolei łączącej wybrzeża Atlantyku i Pacyfiku w ciągu dziesięciu lat. Niepowodzenie projektu połączone ze skandalem korupcyjnym kosztowało konserwatystów utratę rządów. Epizod rządów liberalnych połączony ze zbliżeniem gospodarczym z USA został przerwany tryumfalnym powrotem do władzy Macdonalda, który powrócił do protekcjonistycznej polityki gospodarczej, opartej na barierach celnych oraz do stymulowania rynku wewnętrznego.
Po śmierci Macdonalda wyraźnie zabrakło w partii konserwatywnej lidera na jego miarę. Konserwatyści utrzymali władzę aż do 1896. Trzynastoletni okres rządów partii konserwatywnej zamknął Charles Tupper. Bezpośrednią przyczyną utraty władzy był tzw. kryzys szkolny w Manitobie.
[edytuj] Epoka Wilfrieda Lauriera
Piętnaście lat rządów liberałów pod kierownictwem Wilfrida Lauriera było okresem szybkiego wzrostu ludności, gospodarki i prosperity. Na ten proces złożyło się wiele czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Do czynników zewnętrznych należały: ogólny wzrost gospodarczy na świecie, a w zawiązku z tym zwiększone zapotrzebowanie na towary, w tym na zboże, którego Kanada stała się wielkim producentem. Uzyskanie wielkich nadwyżek w produkcji rolnej stało się możliwe dzięki bardzo intensywnej kolonizacji terenów preriowych. Nie byłoby to możliwe bez wcześniejszego ukończenia Kolei Transkanadyjskiej. Umożliwiła ona transport wielkich ilości produktów rolnych do morskich portów w Montrealu i Vancouver.
Innym czynnikiem, który gwałtownie przyspieszył gospodarkę i osadnictwo w Kanadzie było odkrycie złota nad rzeką Klondike w 1897. Gorączka złota przyciągnęła do Kanady wielu niespokojnych duchów z całej Ameryki i Europy, lecz dzięki międzynarodowej publicystyce na temat wydarzeń oraz pisarstwu takich autorów jak Jack London i Robert Service rozsławione zostało imię Kanady, jako kraju wielkich przestrzeni i łatwego bogactwa. Spowodowało to kolejną falę emigracji, głównie rolniczej z Europy, przede wszystkim środkowej i wschodniej, lecz też i z USA. Charakter tej emigracji z Polski znakomicie pokazuje Melchior Wańkowicz w swej powieści-reportażu "Tworzywo", gdzie biedacy z głodujących galicyjskich wiosek w krótkim czasie stawali się zamożnymi gospodarzami.
Rozwój populacji terenów preriowych skłonił rząd do utworzenia dwóch kolejnych prowincji Saskatchewan i Alberty w roku 1905.
Inny pozytywnym efektem gorączki złota było zintensyfikowanie badań geologicznych w różnych częściach Kanady w nadziei na znalezienie innych obszarów złotonośnych. Przy tej okazji odkrywano złoża cennych minerałów takich jak nikiel, miedź, srebro i innych.
Jedynymi problemami, z jakimi spotkał się rząd Lauriera, były kwestie stosunków z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi. Ustawa o Kanadzie i związany z nią akt Konfederacji Kanady uzależniał politykę zagraniczną Kanady od działań brytyjskich. Podporządkowywał także kanadyjskie siły zbrojne brytyjskiemu dowództwu. W Kanadzie, w przeciwieństwie do innych dominiów brytyjskich, sytuacja była dość delikatna. Duży udział ludności frankofońskiej mającej szerokie wpływy i tradycyjnie nastawionej antybrytyjsko znacznie utrudniał prowadzenie polityki rządowi. Pierwszym testem lojalności Kanady wobec macierzy była wojna burska. Spotkała się ona z entuzjastycznym przyjęciem ludności brytyjskiej ale bardzo niechętnym frankofońskiej. Laurier starał się znaleźć kompromis wysyłając do Południowej Afryki ochotniczy odział złożony początkowo z 1000 żołnierzy. Ostatecznie zaangażowanie zbrojne musiało się powiększyć – 7368 żołnierzy, głównie kawalerii zostało wysłanych na wojnę. W wyniku walk zginęło 89 Kanadyjczyków. Kolejnych 130 zmarło z powodu tropikalnych chorób.
Udział Kanady w wojnie podniósł pytanie stopnia zależności wobec Wielkiej Brytanii oraz organizacji samej armii. Podnoszono kwestie nie tylko zasadności samego udziału w wojnach niezwiązanych z obroną terytorium państwa, lecz także brak niezależności kanadyjskich sił zbrojnych. Dyskusje te doprowadziły do uchwalenia nowej ustawy Militia Act w 1904. Frederick Borden, ówczesny minister sił zbrojnych (milicji), rozpoczął organizowanie profesjonalnej armii. Powołano służby medyczne – Medical Corp, korpus inżynieryjny – Corps of Engineers oraz korpus służby wewnętrznej – Army Service Corps i Odrnance Corps. W 1910 powołano także Marynarkę Wojenną – Royal Navy. Te szeroko zakrojone reformy nie zaowocowały przed wybuchem I wojny światowej, jednakże Kanada zdołała uzyskać pewną niezależność militarną.
Wszystkie problemy podsycane zręcznie przez opozycję wywołały obawy, iż wypadku wojny Brytyjczycy przestąpiliby do przymusowego zaciągu żołnierza w Kanadzie. Znacznie podkopało to zaufanie dla rządu liberalnego. Bezpośrednią przyczyną jego upadku i powrotu konserwatystów była próba unormowania stosunków handlowych ze Stanami Zjednoczonymi. Okazało się, że nieufność do południowego sąsiada przewyższa obawę przed brytyjskim zaciągiem. Zawarta umowa handlowa znosiła większość ceł i otwierała oba rynki na swoje towary. Doprowadziło to do wzburzenia w szeregach konserwatywnej opozycji. Laurier pewny swej pozycji zdecydował się na rozpisanie przedterminowych wyborów po zaledwie dwóch latach funkcjonowania 11 parlamentu. Niespodziewanie w wyborach 1911 r. zwycięstwo odnieśli konserwatyści.
[edytuj] Kanada w czasie I wojny światowej
Konserwatyści powrócili do władzy w Kanadzie w przeddzień I wojny światowej. Wkrótce stała się ona próbą jedności kraju. Zgodnie z postawieniami Konfederacji polityka zagraniczna Kanady musiała być skoordynowana z brytyjską. Kanada natychmiast przystąpiła do wojny. Pierwszy kanadyjski kontyngent składający się 33 tys. żołnierzy dotarł do Europy jeszcze w 1914, na czas by wziąć udział w II bitwie pod Ypres. Do roku 1916 wojska kanadyjskie podzielone były na cztery dywizje bojowe i jedną uzupełnień. Wojska kanadyjskie zdobyły bardzo wysoką reputację i były jednymi z najlepszych oddziałów walczących na frontach Europy. Wojska kanadyjskie wzięły udział w następujących większych bitwach: pod Ypres w 1915, pod Mount Sorrel 1916, pod Sommą 1916, Vimmy i Passachendeale w 1917 oraz Amiens, Cambrai i Mons w 1918.
W sumie 619 tysięcy oficerów i żołnierzy z Kanady oraz dodatkowo 22 tysięcy Kanadyjczyków służących w RAF wzięło odział w wojnie. Straty kanadyjskie wyniosły ponad 60 tysięcy ludzi. Kanada poniosła także olbrzymie koszty materialne wojny. Dług publiczny Kanady w latach 1915-1918 wzrósł z 0,5 miliarda dolarów do ponad 2,5 miliarda i w całości był finansowany z wewnętrznej pożyczki wojennej. W czasie wojny wprowadzony (tymczasowo!) podatek od dochodów osobistych. Nigdy nie został on zniesiony.
Armia kanadyjska, początkowo złożona wyłącznie z ochotników, szybko wyczerpała swoje zasoby. Już w roku 1917 rząd stanął przed dylematem mobilizacji. Rząd stanął na stanowisku konieczności wypełnienia zobowiązań wobec Wielkiej Brytanii. Przystąpiono do zaciągu wojska. Robert Borden spotkał się z ostrą opozycją i to także we własnej partii. Po raz pierwszy linia podziału przebiegła nie na linii konserwatyści - liberałowie, lecz frankofoni – reszta społeczeństwa. Cała społeczność anglosaska i większość mniejszości narodowych, w tym i polska, popierały dalsze zaangażowanie w europejski konflikt. Frankofoni byli temu przeciwni niemal w stu procentach. Borden, z dnia na dzień utracił poparcie w parlamencie, gdyż wszyscy deputowaniu z Quebecu wycofali poparcie dla rządu. Jedynym sposobem zagwarantowania większości parlamentarnej, było utworzenie koalicji prowojennej. W ten sposób powstał rząd unijny liberalno-konserwatywny. W wyborach parlamentarnych 1917 kandydaci popierający prowojenny rząd unijny zdobyli większość w parlamencie. Wydarzenia wokół udziału Kanady w wojnie znane są w historii jako kryzys mobilizacyjny.
[edytuj] Okres międzywojenny
Rząd unijny przetrwał do 1921 mimo, że główny powód jego utworzenia, problem mobilizacji, poszedł w zapomnienie. W wyborach do 14 Parlamentu Kanady niewielką większość zdobyli liberałowie, których prowadził nowy lider Mackenzie King. Ze względu na brak zdecydowanej większości, rząd musiał polegać na pozarządowym poparciu partii progresywnej. Poza krótkim epizodem, także nie mającego pełnego poparcia parlamentarnego konserwatywnego rządu Arthura Meighena (1925/1926), przez całą dekadę lat 20. władzę sprawowali liberałowie. Był to okres niespotykanego wcześniej prosperity gospodarczego i eksplozji demograficznej. Do Kanady napływał nieprzerwany strumień emigrantów z Europy oraz innych części świata. Rozwijał się przemysł, powstał rynek dóbr konsumpcyjnych. W szczególnym rozkwicie było rolnictwo kanadyjskie. Przez cały okres utrzymywało się zapotrzebowanie na kanadyjskie zboże, które miało największy udział w eksporcie.
Silną pozycję liberałów podkopał skandal, jaki miał miejsce w urzędzie celnym. Z dnia na dzień liberałowie stracili popularność. Ich kłopoty zręcznie wykorzystali konserwatyści w kampanii wyborczej 1935 r., zdobywając 134 na 245 mandatów i utworzyli rząd, a liberałowie z 90 mandatami przeszli do opozycji. Pięcioletnie rządy konserwatywne Richarda Bennette należały do najmniej szczęśliwych w historii Kanady. Ogólnoświatowy kryzys gospodarczy silnie uderzył w Kanadę. Dołączyła się do tego długotrwała susza na kanadyjskich preriach. Produkcja rolnicza i przemysłowa drastycznie się zmniejszyły. Rynki zbytu się skurczyły. Przez kraj przeszła fala spektakularnych bankructw. Kraj stanął na krawędzi finansowego chaosu. Konserwatyści wydawali się nie radzić w tej trudnej sytuacji. Szybko stracili na popularności. W 1935, gdy zaczęła następować powolna poprawa sytuacji ekonomicznej na świecie, do władzy powrócili liberałowie. Tym razem przy władzy mieli zostać nieprzerwanie przez 22 lata, wyprowadzając kraj z kryzysu, przeprowadzając Kanadę przez II wojnę światową i pierwszą powojenną dekadę.
[edytuj] II wojna światowa
Kanada wystawiła w czasie wojny ponad milion żołnierzy.
Flota kanadyjska nosi oznaczenia HMCS na początku wojny posiada parę niszczycieli. Bierze udział w obronie konwojów na Atlantyku. Pod koniec wojny liczy 1 krążownik 8 niszczycieli oraz wiele mniejszych okrętów. Lotnictwo kanadyjskie nosi oznaczenie RCAF w Europie, Afryce,na Bliskim Wschodzie walczyło kilkadziesiąt lotniczych dywizjonów kanadyjskich.
Żołnierze kanadyjscy wzięli udział min. w rajdzie na Dieppe oraz inwazji w Normandii. 1 Armia Kanadyjska brała udział w okupacji Niemiec.
[edytuj] Tworzenie się współczesnej Kanady
[edytuj] Cicha rewolucja
[edytuj] Ostatnie piętnaście lat XX wieku
[edytuj] Główne aspekty polityki wewnętrznej
[edytuj] Problem frankofoński
Ważnym problemem jest ludność frankofońska zamieszkująca Quebec.Wciąż dąż ona do niepodległości.
[edytuj] Problem indiański
[edytuj] Multikulturalizm
Kanadę zamieszkuje ponad 150 narodowości, a w samym Toronto ponad 50 %ludności to imigranci. Dlatego też Kanadę uznaje się na najbardziej zróżnicowany pod względem etnicznym kraj na świecie. Toronto nosi tytuł World's Most Multicultural City.
