Jerzy Dąbrowski (podpułkownik)
Z Wikipedii
| Jerzy Dąbrowski | |
|---|---|
| Łupaszka | |
 |
|
| Życie |  Podpułkownik |
| Data urodzenia | 1889 Suwałki |
| Data śmierci | 17 grudnia 1940 Mińsk |
| Kariera | |
| W służbie od | |
| Pełniona funkcja | dowódca 110 rpuł |
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, wojna litewska, wojna obronna 1939 r. |
| Odznaczenia | |
Jerzy Dąbrowski, herbu Junosza, znany także jako Jerzy Dąmbrowski lub Jerzy Dombrowski (ur. 1889, zm. 17 grudnia 1940) – słynny "zagończyk", ps. "Łupaszka", podpułkownik WP, zastępca dowódcy partyzanckiego oddziału w 1919 r. na Wileńszczyźnie i dowódca 110 Rezerwowego Pułku Ułanów podczas wojny obronnej 1939 r.
Spis treści |
[edytuj] Młodość i I wojna światowa
Urodził się w Suwałkach, jego rodzina używała nazwiska Dąmbrowski. Był synem Adolfa i Leontyny z Kozłowskich. Ukończył szkołę realną w Wyborgu, gdzie zdał maturę. Następnie studiował w Instytucie Mierniczym w Moskwie. W 1910 r. odbył obowiązkową służbę wojskową. Po wybuchu I wojny światowej został powołany do armii rosyjskiej. Za odwagę w walkach mianowany został we wrześniu 1914 r. chorążym, a w październiku – podporucznikiem. Służył na froncie w kawalerii jako rotmistrz i dowódca szwadronu, a następnie przeniósł się do lotnictwa wojskowego, gdzie pełnił funkcję dowódcy eskadry. Po rewolucji lutowej w 1917 r. przeszedł do Naczpola w Sankt Petersburgu, skąd w maju 1918 r. wstąpił do I Korpusu Polskiego w Rosji gen. Józefa Dowbór-Muśnickiego, w którym służył do jego rozwiązania. Po demobilizacji w 1918 r., przybył do majątku Podolszczyzna w powiecie dziśnieńskim, gdzie mieszkał do jesieni tegoż roku.
[edytuj] Działalność partyzancka na Litwie i Białorusi
W październiku 1918 r. wraz z bratem rtm. Władysławem Dąbrowskim wstąpił do polskich ochotniczych oddziałów Samoobrony Wileńskiej gen. Władysława Wejtko, broniących Wileńszczyzny i Wilna przed wojskami bolszewickimi. Zorganizował ochotniczy szwadron kawalerii, który z czasem przemienił się w Pułk Ułanów Wileńskich. Obaj bracia dowodzili tą formacją wojskową. W pierwszych dniach stycznia 1919 r. Jerzy Dąbrowski brał udział w zaciekłych walkach obronnych na Antokolu przeciwko atakującym wojskom bolszewickim. Wobec przygniatającej przewagi bolszewików, 5 stycznia wycofał się wraz z pozostałymi oddziałami Samoobrony z miasta. Następnego dnia wraz z bratem sformował w Białej Wace pod Wilnem oddział partyzancki pod nazwą Wileński Oddział Wojsk Polskich. Dowódcą oddziału został jego brat, a Jerzy Dąbrowski pełnił w nim funkcję zastępcy dowódcy i komendanta 1 Pułku Ułanów. Po przejęciu kasy byłej Samoobrony, w sumie ok. 140 tys. marek, bracia Dąbrowscy na czele dwóch szwadronów kawalerii i batalionu piechoty (ok. 600 ludzi), wyruszyli przez Ejszyszki w stronę Grodna. Oddział ten prowadził wojnę partyzancką przeciw bolszewikom na terenach Litwy i Białorusi. Walczył m.in. pod Różaną, zdobył Prużanę, fortecę Brześć Litewski, następnie zawrócił, dotarł do Pińska, zdobył Baranowicze i przeszedł koło Nieświeża. Mimo małych sił poruszał się swobodnie po terenie okupowanym przez wojska bolszewickie, budząc wśród nich postrach. W kawalerii podrotmistrza Jerzego Dąbrowskiego walczyło wiele później znanych osobistości międzywojennej Polski, m.in. Stanisław Cat-Mackiewicz i jego młodszy brat Józef Mackiewicz, hrabia Eustachy Sapieha, książę Włodzimierz Czetwertyński, hrabia Jan Tyszkiewicz, czy Jan Kalenkiewicz, ojciec Macieja Kalenkiewicza. Po włączeniu partyzanckiego oddziału braci Dąbrowskich w skład grupy wojsk gen. Antoniego Listowskiego, oddział przemianowano na grupę operacyjną. Jerzy Dąbrowski ponownie został zastępcą swojego brata. Podrotmistrzowi Jerzemu Dąbrowskiemu stopień rotmistrza zatwierdzono 24 kwietnia 1919 r. W czerwcu tego roku, podczas odpoczynku i reorganizacji w Lidzie, oddział Dąbrowskich stał się jednostką regularną WP – z kawalerii utworzono 13 Pułk Ułanów Wileńskich, natomiast piechota dała początek Lidzkiemu Pułkowi Strzelców (późniejszy 76 Pułk Piechoty). Jerzy Dąbrowski został zastępcą dowódcy 13 Pułku Ułanów, w którym dowódcą był brat Władysław.
[edytuj] Wojna polsko-bolszewicka 1919/1920 r.
Podczas ofensywy radzieckiej, latem 1920 r. bracia Dąbrowscy sformowali 211 Pułk Ułanów. Dowódcą pułku został mjr Władysław Dąbrowski, a rtm. Jerzy Dąbrowski jego zastępcą. Pułk ten 15 października 1920 r. wszedł w skład wojsk marionetkowej Litwy Środkowej i brał udział w walkach z Litwinami pod Rykontami, Rudziszkami, Lejpunami, Mejszagołą, Szyrwintami. Po zakończeniu działań wojennych, Jerzy Dąbrowski pozostał w WP jako zawodowy wojskowy. W 1928 r. został majorem a w 1932 r. mianowano go podpułkownikiem, był m.in. zastępcą dowódcy 4 Pułku Ułanów.
[edytuj] Okres międzywojenny
W ramach osadnictwa wojskowego otrzymał liczący kilkadziesiąt hektarów folwark Mazuryszki w ówczesnej parafii Suderwie pod Wilnem. Tutaj wraz z rodziną, głównie latem, mieszkał i prowadził gospodarstwo.
[edytuj] Wojna obronna 1939 r.
Podczas wojny obronnej 1939 r. ppłk w stanie spoczynku Jerzy Dąbrowski objął dowództwo 110 Rezerwowego Pułku Ułanów, który 14 września wszedł w skład Brygady Rezerwowej Kawalerii "Wołkowysk" płk. dypl. Edmunda Helduta-Tarnasiewicza. Jego zastępcą był mjr Henryk Dobrzański, późniejszy "Hubal". Pułk początkowo działał na przedpolu Wołkowyska, a następnie przez Piaski – Mosty – Ejsmonty udał się w kierunku Wilna. Po otrzymaniu fałszywej informacji o kapitulacji miasta, skierował się na Grodno. Szedł wówczas w straży przedniej Brygady i realizował zadanie tłumienia komunistycznej dywersji w okolicznych miasteczkach i wsiach. W rejonie Grodna ppłk J. Dąbrowski podjął decyzję (przez część badaczy uważaną za samowolną) odłączenia się od reszty Brygady. W nocy z 20 na 21 września Pułk przeprawił się na zachodni brzeg Niemna i skierował do Puszczy Augustowskiej, gdzie toczył walki z wojskami sowieckimi w rejonie Krasnego Boru i pod Dolistowem Starym nad Biebrzą, w czasie których poniósł znaczne straty. W tym czasie ppłk J. Dąbrowski postanowił iść na pomoc oblężonej Warszawie. Część oficerów zdecydowała udać się na Litwę lub powrócić do domów, na co dostali zgodę ppłk. J. Dąbrowskiego. Pułkowi w nocy z 24 na 25 września udało się oderwać od nieprzyjaciela. Skierował się na południe na Łomżę, gdzie odebrano wiadomość, że Warszawa kapituluje. O świcie 28 września w rejonie Janowa koło Kolna chory ppłk J. Dąbrowski rozwiązał resztki swojego Pułku (ok. 100 szabel), przy czym część oficerów i żołnierzy pod dow. mjra Dobrzańskiego kontynuowała marsz na Warszawę, zaś sam ppłk Dąbrowski z ok. 30 ułanami postanowił prowadzić dywersję na tyłach wroga w Puszczy Augustowskiej. Zaszył się na pewien czas na nadbiebrzańskich bagnach. W listopadzie chory ppłk Dąbrowski przedostał się na Litwę. Po zajęciu Litwy przez ZSRR został ujęty wiosną 1940 r. przez NKWD i osadzony w obozie w Starobielsku. Z powodu jego zasług w walkach z bolszewikami w latach 1919-1920, został skazany na karę śmierci i stracony w więzieniu w Mińsku w nocy z 16 na 17 grudnia 1940, po straszliwych torturach.
[edytuj] Bibliografia
- Tomasz Strzembosz, Saga o "Łupaszce" ppłk. Jerzym Dąmbrowskim 1889-1941
