Kościół bizantyjsko-słowiański w Polsce
Z Wikipedii
Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego (neounickiego) w Polsce – wspólnota wiernych Kościoła katolickiego, która posługuje się w swojej liturgii rytem synodalnym (obrządek bizantyjski stosowany przez Rosyjski Kościół Prawosławny, z tym wyjątkiem iż wspomina się podczas nabożeństw imię Biskupa Rzymu w ekteniach), zwanym też bizantyjsko-słowiańskim lub bizantyjsko-rosyjskim. Językiem liturgicznym jest język cerkiewnosłowiański. Po II wojnie światowej w miejsce kalendarza juliańskiego wprowadzony został kalendarz gregoriański.
Powstanie obrządku neounickiego w Polsce związane było z próbą odnowienia na terenach dawnego zaboru rosyjskiego Cerkwi unickiej, skasowanej przez władze carskie w 1839 roku na tzw. ziemiach zabranych, a na Podlasiu i Chełmszczyźnie w 1875 roku. Drugim ważnym powodem jego rozwoju była misja katolicka w Rosji, na Podlasiu, na Dalekim Wschodzie oraz w Mandżurii, której celem było przejęcie do unii z Rzymem wiernych Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego pozbawionych kapłanów po I wojnie światowej oraz rosyjskich wspólnot religijnych rytu bizantyjskiego sympatyzujących z katolicyzmem.
Podstawą prawno-kanoniczną tych poczynań była papieska instrukcja dla misjonarzy i katechetów Nic nie dodawać, nic nie ujmować nic nie zmieniać (łac. Nec plus, nec minus, nec alitur), która oznaczała, że rosyjscy konwertyci z prawosławia powinni posługiwać się obrządkiem powstałym w Cesarstwie Rosyjskim w okresie tzw. synodalnym i nie nie wolno ich zmuszać do wyboru między obrządkiem łacińskim a obrządkiem bizantyjsko-ukraińskim.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego powstał w Polsce w latach dwudziestych XX wieku. Zwolennikiem i organizatorem tej wspólnoty w Rzeczypospolitej Polskiej był ordynariusz siedlecki Henryk Przeździecki, który wykorzystał stanowisko Stolicy Apostolskiej w sprawie ewangelizowania prawosławnych i otrzymał na ten cel od papieża Piusa XI instrukcję Zelum Amplitudinis. Na jej podstawie biskup podlaski sprawował władzę jurysdykcyjną nad nowym obrządkiem i jego duchownymi. On też w 1924 roku sprowadził do Polski zakon jezuitów obrządku wschodniego, których osiedlił w Albertynie koło Słonima. Tam została erygowana pierwsza parafia neounicka. Z czasem podobne pełnomocnictwa uzyskali także inni biskupi kresowi - wileński, piński, łucki i lubelski. Oni też w swoich diecezjach zaczęli organizować ośrodki neounii.
W latach dwudziestych część wiernych 10 parafii prawosławnych na Podlasiu zdecydowali się odnowić unię z Kościołem katolickim. Z uwagi jednak na to, że parafie te w swojej liturgii używały obrządku bizantyjsko-słowiańskiego, a nie jak reszta grekokatolików w Polsce rytu bizantyjsko-ukraińskiego postanowiono, że nowe wyznanie pozostanie przy swoich dotychczasowych tradycjach. Duże znaczenie dla przyjęcia takiego rozwiązania odegrała również niechęć, jaką darzono Kościół greckokatolicki w pewnych kręgach katolickiego duchowieństwa oraz władz polskich. Widziano bowiem w tym możliwość ukrainizacji neounitów, czego starano się za wszelką cenę uniknąć[1]. Tym samym neounici nie weszli w skład Kościoła greckokatolickiego (unickiego), a opiekę nad nimi przejął Kościół rzymskokatolicki. Pod koniec 1927 roku było już 14 parafii obsługiwanych przez 28 księży i skupiających ok. 20 000 wiernych. Do 1939 roku powstało 47 parafii. Kler neounicki liczył: 1 biskupa, 39 księży i 31 zakonników. Od 1927 roku jezuici albertyńscy dzięki pomocy biskupa Adolfa Szelążka prowadzili seminarium duchowne, które w 1932 roku przekształcono w Papieskie Seminarium Wschodnie z siedzibą w Dubnie. Podobną instytucją w diecezji podlaskiej była sekcja unijna w Seminarium Duchownym w Janowie Podlaskim. Istniało też seminarium neounickie w Wilnie. Powstały nowe odłamy męskich zakonów katolickich, które posługiwały się rytem wschodnio-słowiańskim. Byli to: jezuici, studyci, bazylianie, redemptoryści, kapucyni i oblaci. Utworzono także żeńskie zgromadzenia zakonne dla neounitów.
Początkowo kler neounicki stanowili księża konwertyci, którzy przeszli z prawosławia na katolicyzm. Z czasem zaczęło jednak przybywać duchownych katolickich wyświęconych dla nowego rytu. W 1931 roku obrządek bizantyjsko-słowiański uzyskał własnego biskupa. Z woli Stolicy Apostolskiej został nim redemptorysta, Mikołaj Czarnecki. Nie uzyskał on jednak jurysdykcji nad neounią, gdyż rząd polski nie wyraził zgody na utworzenie takiego kościoła katolickiego z powodu nie wyszczególnienia go w Konkordacie z 1925 roku. Innym powodem była niechęć władz polskich dla szerzenia się neounii, postrzeganej jako instytucja działająca na korzyść ruchu narodowego Białorusinów i Ukraińców. Biskup ten był więc tylko wikariuszem apostolskim.
W okresie II wojny światowej władze III Rzeszy i Związku Radzieckiego rozpoczęły likwidacje struktur Kościoła katolickiego rytu bizantyjsko-słowiański na ziemiach polskich. Wierni byli traktowani jako prawosławni i włączani administracyjnie wraz z parafiami do Cerkwi prawosławnej.
Po II wojnie światowej i zmianie granic parafie neounickie na terenie ZSRR zostały oficjalnie skasowane. Z parafii, które znalazły się w granicach Polski po 1945 roku przetrwały tylko cztery: w Kostomłotach, w Kodniu, w Połoskach i w Pawłowie Starym. Oprócz jednej w Kostomłotach, gdzie miejscowy proboszcz Aleksander Pryłucki postanowił pozostać przy tradycji rytu bizantyjsko-słowiańskiego i nie wprowadził liturgii łacińskiej reszta przestała istnieć do lat sześćdziesiątych XX wieku. Od 1957 roku opiekę biskupią nad tą niewielką wspólnotą sprawował jako ordynariusz warszawski kardynał Stefan Wyszyński, a po nim kardynał Józef Glemp.
W latach 80. XX wieku podjęta została próba odrodzenia na ziemiach polskich katolickiego życia klasztornego w obrządku bizantyjsko-słowiańskim. Przy aprobacie Prymasa Polski, Józefa Glempa przybyli z USA dwaj mnisi uniccy podlegający jurysdykcji biskupa białoruskiej diaspory Włodzimierza Tarasowicza, którzy osiedlili się w Ujkowicach pod Przemyślem. Z powodu jednak konfliktu z miejscową społecznością oraz ordynariuszem przemyskim, Ignacym Tokarczukiem zakonnicy ci w 1994 roku odeszli z kościoła katolickiego i założony przez siebie monaster św. Cyryla i Metodego oddali pod jurysdykcję Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
Obecnie w Polsce w obrządku neounickim jest ochrzczonych około 300 wiernych. Istnieje jedna parafia, która znajduje się w miejscowości Kostomłoty. Liturgię w rycie bizantyjsko-słowiańskim sprawuje w Polsce kilku kapłanów - jednym z nich jest obecny proboszcz w Kostomłotach, ksiądz Zbigniew Nikoniuk oraz były proboszcz kostomłockiej parafii, archimandryta Roman Piętka.
Od 2007 roku opiekę duszpasterską i jurysdykcję nad parafią kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-słowiańskiego w Kostomłotach sprawuje biskup siedlecki, Zbigniew Kiernikowski.[2]
[edytuj] Cerkwie neounickie w Polsce
- Cerkiew św. Nikity Męczennika w Kostomłotach - Sanktuarium Unitów Podlaskich - neounicka cerkiew parafialna, w którym obowiązującą liturgią jest ryt bizantyjsko-słowiański.
- Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy w Pawłowie Starym - kościół filialny parafii rzymskokatolickiej Świętej Trójcy w Janowie Podlaskim, miejsce sprawowania liturgii w rycie bizantyjsko-słowiańskim (okolicznościowo).
- Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy i Podwyższenia Krzyża Świętego w Horodle - kościół filialny parafii rzymskokatolickiej św. Jacka w Horodle, miejsce sprawowania liturgii w rycie bizantyjsko-słowiańskim (okolicznościowo).
[edytuj] Cerkwie poneounickie w Polsce
- Cerkiew św. Paraskewii w Dokudowie - obecnie rzymskokatolicki kościół parafialny św. Praksedy w Dokudowie.
- Cerkiew Św. Ducha w Kodniu - obecnie kościół filialny parafii rzymskokatolickiej św. Anny w Kodniu.
- Cerkiew św. Paraskewii w Holi - obecnie cerkiew filialna św. Antoniego Peczerskiego parafii prawosławnej Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Horostycie.
- Cerkiew św. Jana Apostoła i Ewangelisty w Starym Bublu - obecnie kościół filialny rzymskokatolickiej parafii św. Antoniego Padewskiego w Gnojnie.
- Cerkiew Świętej Trójcy w Połoskach - obecnie rzymskokatolicki kościół parafialny Świętej Trójcy w Połoskach.
- Cerkiew św. Jana Teologa w Terespolu - obecnie prawosławna cerkiew parafii św. Jana Teologa w Terespolu.
[edytuj] Zobacz też
- Obrządek
- Stanisław Symon
- Neounia na Wołyniu
- Bazyli Wełyczkowski
- Język cerkiewnosłowiański
- Katolickie Kościoły Wschodnie
- Kościół rzymskokatolicki w Polsce
- Kościół greckokatolicki (unicki) w Polsce
- Kościół katolicki obrządku ormiańskiego (ormiańsko-katolicki) w Polsce
[edytuj] Bibliografia
- Małgorzata Moroz Krynica w państwie polskim do sierpnia 1925 Białystok 2001
- H. Wyczawski Ruch neounijny w Polsce w latach 1923-1939, w: Studia Theologica Varsaviensia nr 8 (1970), z.2
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Parafia neounicka w Kostomłotach
- The Catholic Church in Poland (en)
- Cerkiew neounicka w Pawłowie Starym
- Uroczystości rekonsekracji Cerkwi Unickiej w Kostomłotach
- YouTube Jak Feniks... - reportaż radiowy z Pawłowa Starego
- Mariański Dom Studiów pw. Świętych Cyryla i Metodego w Lublinie
