Krzeszów (województwo podkarpackie)

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°24'14" N 22°20'28" E

Krzeszów

Herb Krzeszowa

Joanna Polnicka

2,997182 km²

50° 24' 14'' N
22° 20' 28'' E

Liczba
mieszkańców (2008)
• liczba ludności
• gęstość

734
250,6 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

37-418

Tablice rejestracyjne

RNI

Położenie na mapie Polski

Krzeszów

Widok na Krzeszów

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa wsi

Zabytkowy dom narożny w rynku

Krzeszów – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie niżańskim, w gminie Krzeszów, na zachodnim skraju Płaskowyżu Tarnogrodzkiego, nad rzeką San. Od 1 października 1982 roku siedziba gminy Krzeszów. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego. Krzeszów liczy 734 mieszkańców (2008).

Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 863 .

[edytuj] Historia

[edytuj] Początki

Przeprowadzone po II wojnie światowej badania archeologiczne dowodzą, że na terenie dzisiejszego Krzeszowa we wczesnym średniowieczu istniała osada, należąca najprawdopodobniej do państwa Wiślan. Historycy wywodzą nazwę od staropolskiego imienia Krzesz i zaliczają je do miejscowości znanych już w XII wieku. Potwierdzają to badania Rudolfa Jamki, który natrafił na terenie Krzeszowa na szczątki wczesnośredniowiecznego pieca.

Pierwsza pisemna wzmianka o Krzeszowie pojawiła się w 1390 roku, w dokumentach Jaśka Kustry, dziedzica Krzeszowa, miejscowość występuje w brzmieniu łacińskim Crzeszow.

Krzeszowski rynek

Park w centrum Krzeszowa

Boczne uliczki w śródmieściu

[edytuj] Zamojscy

W 1520r., król Zygmunt I Stary wydzierżawił zamek krzeszowski Spytkowi z Tarnowa, a następnie Stanisławowi Tarnowskiemu. W 1580 roku król Stefan Batory wydzierżawił starostwo krzeszowskie Janowi Zamojskiemu, zaś w 1588 roku król Zygmunt III Waza przekształcił dzierżawę na dziedziczną własność. Objęte przez niego wioski to: Piskorowice, Kulno, Wola Kulońska, Biszcza, Korchów, Księżpol, Bukowina i Kamionka. W 1590 Zamojski włączył Krzeszów w skład Ordynacji, potem zaś ucznił go stolicą klucza krzeszowskiego, w skład którego wchodziły: Biszcza, Bukowina, Kamionka, Korchów, Księżpol, Kulno, Lipiny, Piskorowice, Tarnogród, Wola Kulońska, Potok i Płusy.

W 1641 roku Władysław IV Waza podniósł Krzeszów do rangi miasta, wydając dekret o następującej treści: „...pragnąc by nowo założone miasto (de novo erectum) z Ziemi Przemyskiej będącej własnością Katarzyny Zamojskiej wdowy po Tomaszu Kanclerzu Wielkiemu Koronnemu, przyzwoitego nabierało wzrostu obdarzam je prawem magdeburskim; co rok podawać mają mieszczanie ośmiu z pomiędzy siebie, z których jednego na burmistrza, a 5 na rajców zamianuje dziedzic; zatwierdzamy istniejące już cechy, nowe zaprowadzić pozwalamy; ustanawiamy targ i dwa jarmarki...”

Wiek XVII przyniósł Krzeszowowi wiele klęsk: najazdy tatarskie, przemarsz wojsk szwedzkich, oraz pożar (1688 r.) który zniszczył olbrzymią część zabudowy drewnianej oraz akta miejskie. Miasteczko nie uniknęło grabieży także podczas konfederacji barskiej i targowickiej.

[edytuj] Rozbiory

Ludność Krzeszowa
Rok	Ludność	Rok	Ludność
1648	860	1865	1383
1661	344	1886	1569
1673	172	1890	1669
1717	582	1909	2285
1777	800	ok. 1928	724
1785	952	2003	751
1836	1088	2004	737
1839	1143	2006	746
1860	1212	2007	750

Po I rozbiorze Krzeszów znalazł się w zaborze austriackim, kilkakrotnie zmieniając przynależność administracyjną. W 1773 roku miasto znalazło się w cyrkule bełzkim z siedzibą w Zamościu. W 1775 na rok przeszło do dystryktu biłgorajskiego, aby potem znaleźć się w cyrkule tomaszowskim, a końcu w cyrkule zamojskim. W 1809 roku miasto, jako jedyne galicyjskie znalazło się w Księstwie Warszawskim. Takie położenie spowodowało spadek znaczenia Krzeszowa jako ośrodka handlowego, gdyż na krzeszowskie jarmarki nie przybywała już ludność zza Sanu, z Galicji. Dopiero w 1853 władze wydały dekret umożliwiający przekraczanie granicy mieszkańcom 3 milowej strefy przygranicznej. W 1869 roku na mocy ukazu carskiego Krzeszów stracił prawa miejskie.

[edytuj] Zabytki

Kościół pw. Narodzenia NMP

Pomnik przed Urzędem Gminy

We wsi znajduje się drewniany, trzynawowy kościół parafialny pw. Narodzenia NMP wybudowany w latach 1727-1728. Gruntowny remont świątyni przeprowadzono w 1898, dzięki wsparciu finansowemu ordynata Maurycego Zamoyskiego. Obok kościoła znajduje się drewniana dzwonnica wybudowana w 1898 roku na miejscu poprzedniej z 1721 roku oraz kaplica z 1905 roku.

[edytuj] Instytucje

W Krzeszowie znajdują się:

Urząd Gminy ul. Rynek 2
Przedszkole Gminne ul. Rynek 7
Publiczna Szkoła Podstawowa ul. Ulanowska 7
Publiczne Gimnazjum ul. Ulanowska 7
Gminny Ośrodek Kultury ul. Rynek 9
Gminny Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Rynek 31
Posterunek Policji ul. Rynek 7
Urząd Pocztowy ul. Rynek 20
Ochotnicza Straż Pożarna ul. Mostowa 1
Klub Piłkarski KS Rotunda Krzeszów ul. Mostowa 1

[edytuj] Ciekawostki

W Krzeszowie rozgrywa się akcja opowiadania Isaaca Singera - Upadek Krzeszowa ze zbioru Spinoza z ulicy Rynkowej.
W latach 1649 do 1651 na zamku krzeszowskim przebywał Jeremi Wiśniowiecki wraz z żoną Gryzeldą Zamojską i synem Michałem Korybutem Wiśniowieckim - przyszłym królem Polski. Tu książę Jeremi sporządził swój testament.
W 1658 roku na zamku przebywała również Maria Kazimiera d'Arquien, wtedy żona Jana Sobiepana Zamoyskiego, przyszła żona Jana III Sobieskiego - znana jako Marysieńka Sobieska - królowa Polski.

[edytuj] Zobacz też

Krzeszów, Krzeszów Dolny, Krzeszów Górny, Krzeszówek, Krzeszówka

[edytuj] Bibliografia

Ginalska, Teresa, (1999) Krzeszów: gmina po obu stronach Sanu, Sanok: Apla, (ISBN 83-88065-09-2)
Myjak, Józef, (1994) Krzeszów nad Sanem: informator krajoznawczy, Sandomierz: Prywatna Agencja Informacji Regionalnej Myjakpress, (ISBN 83-86436-05-0)