Kult maryjny

Z Wikipedii

Artykuł wymaga poszerzenia. Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, czego brakuje i uzupełnij braki, jeśli to możliwe.

Kult maryjny - adoracja Maryi, Matki Jezusa praktykowana przede wszystkim w części kościołów chrześcijańskich, szczególnie - w katolicyzmie, mariawityzmie oraz prawosławiu. Część wyznań chrześcijańskich, przede wszystkim Kościoły protestanckie, odrzuca kult maryjny w myśl zasady Soli Deo gloria, choć jej osobę darzy szczególnym szacunkiem. Przybiera różne formy nawet w obrębie jednego wyznania, jego forma praktykowana w tradycyjnej ludowej pobożności nierzadko znacznie odbiega od podstaw teologicznych uznawanych przez dany kościół.

Spis treści 1 Przejawy kultu 2 Sanktuaria 2.1 Polska 2.2 Świat 3 Historia kultu 3.1 Ośrodek kultu maryjnego w Efezie 3.2 Apologetyka wczesnochrześcijańska 3.3 Ziemie słowiańskie 3.4 Kult maryjny we współczesnej teologii 3.4.1 Teologia katolicka 4 Przypisy

[edytuj] Przejawy kultu

Do elementów kultu maryjnego należą:

• nadawanie licznych tytułów, np. Najświętsza Maryja Panna, Matka Boska, Królowa Nieba, NMP Królowa Polski itp.
• poddawanie całego narodu jej opiece;
• odmawianie modlitw za pośrednictwem Maryi (najbardziej popularne: różaniec, Litanię Loretańską do Najświętszej Maryi Panny i Nowennę do Matki Bożej Nieustającej Pomocy);
• hymny i pieśni pochwalne;
• odprawianie nabożeństw ku czci Matki Boskiej;
• obchodzenie świąt maryjnych;
• ofiarowywanie kwiatów lub zniczy przed wyobrażeniami Marii, również kult jej ikon;
• ceremonialne obnoszenie obrazów oraz posągów przedstawiających Marię;
• pielgrzymowanie do sanktuariów maryjnych;
• przestrzeganie nakazów pochodzących z objawień maryjnych (szczególnie - praktyki modlitewne);
• przypisywanie Marii dokonywania uzdrowień;

[edytuj] Sanktuaria

Z kultem maryjnym są ściśle związane sanktuaria maryjne - miejsca, gdzie oddaje się szczególną część Maryi. W miejscu takim zazwyczaj buduje się świątynie, w których umieszcza się otaczany szczególną czcią obraz lub figurę Matki Boskiej. Obecnie słynne sanktuaria maryjne znajdują się prawie na całym świecie.

[edytuj] Polska

W Polsce kult maryjny był silnie rozwinięty już w średniowieczu, co przez niektórych wiązane jest z pierwotnym u Słowian kultem Mokoszy, znacznie ułatwiającym adaptację kultu Maryi. Już wówczas za miejsce kultu maryjnego obrano Jasną Górę w Częstochowie. W 1384 roku do Częstochowy z Rusi książę Władysław Opolczyk sprowadził cudowny obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, który rozsławił Jasną Górę. Dla Polaków Matka Boska Częstochowska była zawsze symbolem wolności. Żaden wróg Polski nigdy nie wtargnął na Jasną Górę, a inne narody uważały naród polski za niepokonany dzięki Matce Boskiej. Jan Paweł II podczas wszystkich pielgrzymek do Polski (z wyjątkiem 1995 roku) składał wizyty na Jasnej Górze. Uczynił to także 25 maja 2006 roku podczas pierwszej pielgrzymki do Polski papież Benedykt XVI.

W 1234 roku na Podhalu założono Ludźmierz, który dzisiaj jest najstarszą podhalańską parafią. Na początku XV wieku zbudowano tam figurę Madonny z Dzieciątkiem, a ufundował ją węgierski kupiec w podziękowaniu za uratowanie mu życia od utonięcia w bagnie. Koronacji dokonał kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski. Dzisiaj corocznie przybywa do Ludźmierza 50 tysięcy pielgrzymów. Ludźmierz odwiedził w 1997 roku Jan Paweł II.

Kolejnym znanym polskim sanktuarium jest Kalwaria Zebrzydowska. Tam Karol Wojtyła, jeszcze jako mały chłopiec, pielgrzymował wraz z ojcem, a później - jako kardynał i arcybiskup - przybywał, by odprawiać mszę świętą. Do Kalwarii Zebrzydowskiej ludzie pielgrzymują już od XVII w. Nawet w czasach zaborów kult maryjny nie zniknął; został tylko pozbawiony głównych części obrzędów. Po 1946 roku obrzęd ponownie się rozszerzył. Również Jan Paweł II odwiedził Kalwarię Zebrzydowską - miało to miejsce w 1979 roku.

Ostatnim polskim sanktuarium maryjnym są Staniątki pod Krakowem. Posiada słynny obraz Matki Boskiej Płaczącej, który odtwarza wizerunek Matki Boskiej Bolesnej z Krakowa. Przed tym obrazem modlił się Karol Wojtyła przed wyjazdem na Sesje Soboru Watykańskiego II. Sanktuarium staniąteckie odwiedziło wielu słynnych polskich królów, a nawet święty Wojciech.

[edytuj] Świat

• Fátima. To miejsce jest znane od 1917 roku. Miejscowa ludność twierdzi, że w dniach 13 maja - 13 października objawiała się im Maryja; natomiast 19 sierpnia trójka dzieci: Łucja, Hiacynta i Franciszek doniosły o objawieniach. Łucja twierdziła, że Maria objawiła jej trzy tajemnice fatimskie.

• Lourdes. Tam w 1858 roku Maryja miała objawić się osiemnaście razy Bernadetcie Soubirous. Dzisiaj uważa się, że nastąpiło tam ponad 5 tysięcy uzdrowień (w tym 65 cudownych). Rocznie Lourdes odwiedza 100 tys. pielgrzymów, którzy zawsze zabierają wodę z cudownego źródła. W całej Polsce są parafie pod wezwaniem Matki Boskiej z Lourdes.

• Ostra Brama. To słynne sanktuarium znajduje się w Wilnie. Matka Boska jest na obrazie przedstawiana bez Dzieciątka, ma półprzymknięte oczy, ręce złożone na piersiach. 2 lipca 1927 roku obraz został ukoronowany koronami papieskimi. W literaturze polskiej często pojawiają się wzmianki o Madonnie Ostrobramskiej. Pisali o niej m. in.: Adam Mickiewicz (Inwokacja do "Pana Tadeusza"), Juliusz Słowacki, Józef Ignacy Kraszewski, Władysław Syrokomla oraz ksiądz Jan Twardowski. Dzisiaj sanktuaria pod wezwaniem Matki Boskiej Ostrobramskiej znajdują się m. in. w Białymstoku oraz w Skarżysku-Kamiennej.

• Guadalupe. Jest to najliczniej odwiedzane sanktuarium na świecie, znajdujące się w Meksyku. Co roku przyjeżdża tam 14 - 20 milionów pielgrzymów z całego świata. Maryja objawiła się w Guadalupe trzy razy Indianinowi Juanowi Diego (w dniach 9, 11 i 12 grudnia). Sanktuarium ma również swój obraz, który zaliczany jest do kategorii obrazów nie ręką ludzką malowany. Z rozkazu papieża Leona XIII zostałw ukoronowany 12 października 1895 roku. W latach 1532 - 1538 za pośrednictwem objawień ochrzczono 8 milionów Indian. W Polsce znajdują się 33 kopie obrazu Matki Bożej z Guadalupe (m. in.: w Chojnach, Białymstoku, Zakopanem, Gdańsku i w Toruniu).

• Knock (Irlandia). W tej maleńkiej miejscowości w Irlandii Matka Boska objawiła się 20 osobom. Objawienia miały miejsce wieczorem 21 sierpnia i trwały dwie godziny. Pierwsza pielgrzymka przybyła już w 1880 roku i dzisiaj do Knock przybywają pielgrzymi z Irlandii, Europy, Stanów Zjednoczonych i Australii. Znajduje się tam - od 1976 roku - świątynia, którą wierni okrążają i odmawiają w niej różaniec. W Knock byli także obecni papieże: Pius XII (który ukoronował ją w 1954 roku), Jan XXIII (który ofiarował jej świecę) i Jan Paweł II, który jej podarował złotą różę.

• La Salette. Matka Boża ukazała się jeden jedyny raz dnia 19 września 1846 roku dwojgu pastuszkom: 15-letniej Melanii Calvat i 11-letniemu Maksyminowi Giraud na górze w La Salette, w Alpach wysokich we Francji.

[edytuj] Historia kultu

[edytuj] Ośrodek kultu maryjnego w Efezie

Najstarszym znanym ośrodkiem kultu maryjnego był Efez w Azji Mniejszej, gdzie też na początku IV wieku zbudowano pierwszą bazylikę poświęconą Matce Boskiej. W 431 roku w bazylice tej trwały również obrady Soboru Efeskiego, na którym oficjalnie zaakceptowano tytułowanie Marii mianem Bogurodzicy, czyli Matki boskiej.

Związki kultu maryjnego z Efezem tłumaczy się tradycją, według której to właśnie w tym mieście zmarła Maria, która miała przybyć do Efezu z apostołem Janem. Część naukowców krytycznych wobec kultu maryjnego uważa jednak, iż na pewnym etapie rozwoju chrześcijaństwa, ok. III wieku n.e., pogański kult Wielkiej Matki, Wiecznej Dziewicy i Królowej Niebios w jakiś sposób przerodził się w kult maryjny. Przesłanką za tym miałaby być jedność miejsca, a także np. fakt, że najstarsze hymny na cześć Inanny przypominają późniejsze pieśni adorujące Marię.

Moja pani spogląda w słodkiej cudowności z nieba.

Ludzie Sumeru paradują przed świętą Inanną.

Pani Która Wstępuje na Niebiosa, Inanna, jest jaśniejąca.

Potężna, majestatyczna, jaśniejąca, i wiecznie młoda —

Tobie, Inanno, śpiewam!^[1]

Interpretacji takiej zdecydowanie sprzeciwiają się teologowie katoliccy, popiera ją natomiast pewna część teologów i apologetów protestanckich.

Według innych interpretacji, ustalenia efeskiego soboru miały być wynikiem potrzeby wyraźnego określenia różnicy między wierzeniami pogańskimi oraz rozmaitych sekt a wiarą Kościoła chrześcijańskiego i pełniły rolę normatywną wobec już rozwiniętego kultu.

Według niektórych możliwe jest też, że kult maryjny rozwinął się jako chrześcijańska alternatywa dla kultu Wielkiej Matki, mająca wspomóc konwersję pogan.

[edytuj] Apologetyka wczesnochrześcijańska

Epifaniusz z Salaminy żyjący w IV wieku potępił przejawy nadmiernego kultu maryjnego jako herezję w swoim dziele Panarion. Opisał on w nim sektę, którą sam nazwał Kolirydianami:

Pewne kobiety w Arabii wprowadziły to absurdalne nauczanie z Tracji: składają one ofiarę z okrągłych chlebów w imieniu wiecznej dziewicy Marii i wszystkie spożywają z tego chleba.

(Panarion 78:13)

Tracja sąsiadowała z Frygią, krainą w której znajdował się Efez. Tak więc dzieło Epifaniusza również wskazuje na rejony Morza Egejskiego i miast starożytnej Grecji jako kolebkę kultu maryjnego. W IV wieku teologowie katoliccy potępili oddawanie czci boskiej Marii, chociaż uznawali ją za wieczną dziewicę. Epifaniusz pisał dalej:

Niektórzy myślą i mówią o Marii pogardliwie; inni jednak, skłaniając się ku przeciwnej stronie, wychwalają ją ponad to co przystoi. [...] Pod pretekstem, iż jest to słuszne, diabeł skrycie wchodzi do umysłów ludzi i ubóstwia śmiertelną naturę; on kształtuje posągi, które mają ludzkie podobieństwo po to, aby ludzie mogli czcić [=adorować, uwielbiać, wychwalać] zmarłych i wprowadzać obrazy dla uwielbienia [=adoracji], popełniając cudzołóstwo z umysłem przeciwko jednemu i jedynemu Bogu. Tak, z pewnością, ciało Marii było święte, lecz ona nie była Bogiem. Tak, istotnie, Dziewica była dziewicą, i czcigodną [=szanowną, poważaną], ale nie została nam dana po to, by ją uwielbiać [=czcić, wychwalać, adorować]. Ona uwielbiała tego, którego urodziła ze swego ciała; tego, który jest z nieba i z łona Ojca. I dla tej przyczyny Ewangelia zapewnia nas w tym, sam Pan oświadcza, że: "O kobieto, co ty masz do mnie? Moja godzina jeszcze nie nadeszła" [Jana 2:4]. I tak, aby nikt nie wywnioskował ze słów, "O kobieto, co ty masz do mnie", że święta Dziewica jest ważniejsza, nazywa ją "kobietą". [...] Słowo, którym jest Bóg, przybrało ciało z Marii, jednak nie po to, aby Dziewica mogła być adorowana [=czczona, uwielbiana, wychwalana], ani też, by on mógł uczynić ją Bogiem. Niechaj Maria będzie poważana [=czczona, szanowana], lecz niech Ojciec i Syn i Duch Święty będą czczeni [=wychwalani, uwielbiani, adorowani]; niech nikt nie czci [=uwielbia, wychwala, adoruje] Marii. [...] Niech te rzeczy zostaną wymazane, które zostały błędnie zapisane w sercach tych, którzy zostali zwiedzeni. Niech pożądanie posążków będzie wytępione z ich oczu. Niech stworzenie znów powróci do Mistrza. Niech Ewa i Adam powrócą do oddawania czci samemu Bogu. Niech nikt nie będzie prowadzony głosem węża. [...] Chociaż Maria jest święta i ma być poważana [=szanowana, czczona], jednakże nie jest przeznaczona by ją czcić [=adorować, wielbić, wychwalać].

(fragmenty z Panarion 79 - 3.2:4 oraz 3.2:7)^[2]

oraz

Kult musi ustać. Albowiem Maria nie jest boginią ani też nie otrzymała swojego ciała z nieba.

(Panarion 78:24)^[3]

Epifaniusz uważał charakter takich praktyk za demoniczny i wskazywał, że w istocie niczym nie różnił się on od kultu Królowej Niebios opisanego przez proroka Jeremiasza (roz. 7 i 44).

O jednej z sekt czcicieli Marii wspominał także Leontius Byzantinus - nazywając ich Filomarianitami (Wielbicielami Marii) - oraz Jan z Damaszku, którzy, podobnie jak Epifaniusz, potępili taką formę kultu maryjnego^[4].

[edytuj] Ziemie słowiańskie

Przyczyn przychylnego przyjęcia i rosnącej popularności kultu maryjnego w średniowieczu na ziemiach słowiańskich niektórzy upatrują w pierwotnym, zastałym na owych terenach, kultem Mokoszy.

[edytuj] Kult maryjny we współczesnej teologii

W Piśmie Świętym brak jest wzmianek o niepokalanym poczęciu Marii, wynikają one z późniejszej tradycji kościoła chrześcijańskiego.

[edytuj] Teologia katolicka

W teologii katolickiej kultem Maryi zajmuje się dział zwany Mariologią. Kult oddawany Maryi jest w katolicyzmie szczególną odmianą kultu świętych. Maria z Nazaretu jest uznawana za Matkę Boga w rozumieniu matki Jezusa Chrystusa, wierzy się, że z tego względu może szczególnie skutecznie służyć wiernym swoim wstawiennictwem (modlitwą błagalną do Boga w intencjach, w których prosi się ją o wsparcie). Relacja z Marią czy modlitwa do niej nie jest jednak konieczna - w przeciwieństwie do relacji z Jezusem, który jest, zgodnie z nauką biblijną, jedyną drogą do Boga.

Objawienia maryjne są przez Kościół katolicki badane pod kątem zgodności z Ewangelią; akceptacja danego objawienia oznacza, że wierzący mogą przyjmować przekazywane w nich treści za prawdziwe, treści te nie wchodzą jednak w skład nauczania Kościoła katolickiego i nie muszą być przyjmowane.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Wolkstein & Kramer, ibid., s. 110 (wg Margaret Burgess, "From Archetype to Antitype: A Look at Frygian Archetypology" s. 111 w "Semeia 89. Northrop Frye and the Afterlife of the Word". 2002 - dokument PDF).
2. ↑ Martin Chemnitz, Examination of the Council of Trent, III (Saint Louis: Concordia Publishing House, 1986), s. 468; George Mastrantonis, Augsburg and Constantinople (Brookline, Mass.: Holy Cross Orthodox Press, 1982), ss. 140-41
3. ↑ Marian Library/International Marian Research Institute, odpowiedź na pytanie "Who are the Collyridians?"
4. ↑ Leontius Byzant., "Contra Nest. et Eutych.", III, 6, in P. G., LXXXVI, 1364; St. John of Damascus (Hær., lxxix, in P. G., XCIV, 728) - dane źródeł według The Catholic Encyclopedia, Volume VIII (Robert Appleton Company: New York, 1910), hasło Intercession (Mediation)