Mount Everest

Z Wikipedii

Współrzędne: 27°59'16" N 86°56'40" E27.9877778 86.9444444 (Mount Everest)

Mount Everest, Sagarmatha, Czomolungma
Mount Everest.
Państwo	Nepal / Chiny, Azja
Pasmo	Himalaje
Wysokość	8844–8850 (zależnie od źródła) m n.p.m.
Wybitność	8844–8850 (zależnie od źródła) m
Data zdobycia	29 maja 1953
Pierwsze wejście	Edmund P. Hillary Norgay Tenzing
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Mount Everest – najwyższy szczyt Ziemi (8850 m n.p.m.), położony w Himalajach Wysokich (Centralnych), na granicy Nepalu i Chin (Tybetu). Odkryty i po raz pierwszy zmierzony 29 maja 1853 roku. Zbudowany z granitów, gnejsów oraz z wapieni i łupków. Tworzy potężny masyw podcięty z trzech stron lodowcami (najdłuższe Khumbu i Rongbuk - ok. 17 km). Przez miejscową ludność uważany za siedzibę bogów.

[edytuj] Nazwa szczytu

Mount Everest do roku 1865 nosił nazwę Szczyt XV, nadaną przez Indyjską Służbę Topograficzną. Po tybetańsku nosi imię Czomolungma czyli Bogini Matka śniegu, po nepalsku Sagarmatha czyli Czoło nieba.

[edytuj] Wysokość szczytu

W 1849 dokonano pierwszego pomiaru przy pomocy teodolitu z odległości około 150 km od szczytu. Po dokonaniu obliczeń w 1852 stwierdzono, że Peak XV (jak dotychczas określano szczyt), jest najwyższy z dotychczas zmierzonych. W 1856 Królewskie Towarzystwo Geograficzne ogłosiło, że Peak XV wznosi się na wysokość 29002 stóp, czyli 8845 m n.p.m. oraz nadało górze imię Mount Everest na cześć brytyjskiego głównego geodety Indii Sir George'a Everesta.

W 1955 dokonano ponownych pomiarów i ustalono wysokość na 8848 m n.p.m.. Oficjalnie w nowych atlasach jest podawana wysokość 8850 m n.p.m. ogłoszona w 1988 r, która została ustalona przez pomiar satelitarny z użyciem systemu GPS, przez Bradforda Washburna, który wykorzystał do tego celu urządzenie GPS wniesione na szczyt przez amerykańską wyprawę wspinaczkową. Wynik ten jednak został zakwestionowany w 1992 r. kiedy to niemiecka wyprawa wspinaczkowa umieściła na szczycie specjalną pryzmę, która posłużyła do wykonania pomiaru laserowego, który dał wynik 8846 m n.p.m.

Pomiary, dokonane przez Chińczyków w maju 2005 roku, pozwoliły ustalić 9 października 2005 roku wysokość Mount Everestu na 8844,43 (z dokładnością do 0,21 m) m n.p.m. Wynik ten jest zdaniem Chińczyków wolny od błędu związanego z obecnością pokrywy śnieżnej na wierzchołku i dotyczy czystej skały. Chińczycy oszacowali wysokość powierzchni skały na podstawie dość kontrowersyjnego pomiaru grubości warstwy lodowej występującej na szczycie góry. Warto jednak zauważyć, że skała pod lodem ulega stopniowemu ścieraniu - stąd wysokość powierzchni skały również może się zmieniać z czasem.

[edytuj] Historia podboju

Jako początek długiej historii podboju Mount Everestu można przyjąć rok 1904 w którym sir Francis Younghusband otrzymuje od Dalajlamy zgodę na pierwszą brytyjską wyprawę w Himalaje. W 1913 John Noel w przebraniu mnicha buddyjskiego przemierza Tybet, badając możliwości dotarcia pod szczyt Everestu, zostaje jednak zdemaskowany i musi opuścić płaskowyż.

W 1921 wyruszyła pierwsza wyprawa brytyjska w składzie: Charles Kenneth Howard-Bury (kierownik), George Leigh Mallory, Guy H. Bullock, Wollaston, Harold Reaburn, Alexander Kellas (umarł podczas wyprawy na atak serca), Heron, Wheeler, H. T. Morshead. Wyprawa badała potencjalne drogi wejścia na szczyt, w jej trakcie zdobyto liczącą 6 990 m n.p.m. Chang La.
1922 - ruszyła druga wyprawa brytyjska w składzie: Charles Granville Bruce (kierownik), G. Mallory, George I. Finch, T.G. Longstaff, Strutt, Crawford, H.T. Morshead, Geoffrey Bruce, J.B. Noel, Wakefield, T.M. Somervell, Morris, E.F. Norton, Tedżbir Bura Gurkha, Dasno oraz dziewięciu lokalnych tragarzy-pomocników. Siedmiu Szerpów zginęło w lawinie. Osiągnięto wysokość 8326 m n.p.m.
1924 - trzecia wyprawa brytyjska - Charles Granville Bruce (kierownik), Edward Felix Norton, G.L. Mallory, H. Somervell, Odell, Andrew Comyn Irvine, Beetham, Hazard, G. Bruce, Narbu Jishee, Lhakpa Chedi, Hingston (lekarz), J. Noel (dokumentacja). Generał Charles Bruce zachorował na malarię - kierownictwo przejął E.F. Norton. Baza w dolinie Rongbuk. W ataku szczytowym zginęli George Mallory, Andrew Irvine oraz dwaj Szerpowie. Wyprawa dotarła najprawdopodobniej do wysokości około 8 600 m.
- (W maju 1999 roku amerykański himalaista Conrad Anker odnalazł na wysokości 8 230 m n.p.m. nieopodal szczytu ekwipunek i zwłoki George'a Mallory'ego. Nie znaleziono dowodów na potwierdzenie hipotezy, iż on i Irvine byli pierwszym zdobywcami i zginęli w zejściu ze szczytu).
1933 - kolejna wyprawa brytyjska - Hugh Ruttledge (kierownik), Wyn Harris, Wager, 12 tragarzy, Norton, Frank S. Smythe, Eric E. Shipton. Osiągnięto 8 572 m.
1935 - wyprawa brytyjska - Eric E. Shipton (kierownik),
1936 - wyprawa brytyjska - Hugh Ruttledge (kierownik),
1938 - wyprawa brytyjska - Harold W. Tilman (kierownik), osiągnięto wysokość 8 326 m,
1947 - Kanadyjczyk Earl L. Denman i dwóch Szerpów osiągnęli Chang La,
1949 - Nepal otworzył granice dla zagranicznych wspinaczy,
1950 - wyprawa brytyjsko-amerykańska pod kierownictwem Erica E. Shiptona pokonała Ice Fall (Lodospad Khumbu),
1951 - Duńczyk Klaus Bekker-Larsen i czterech Szerpów dotarli na Chang La,
1952 - wyprawa szwajcarska - Edouard Wyss-Dunant (kierownik), Raymond Lambert i Szerpa Tenzing Norgay weszli na 8 560 m,
1952 - druga wyprawa szwajcarska - Gabriel Chevalley (kierownik), zginął Mingma Dorje. Osiągnięto 8 100 m.
1953 - wyprawa brytyjska prowadzona od strony Nepalu - John Hunt (kierownik), Nowozelandczyk Edmund Percival Hillary, Thomas Duncan Bourdillon, Charles R. Evans, Norgay Tenzing - Szerpa z Dardżylingu oraz 26 innych Szerpów. 29 maja 1953 Hillary i Tenzing stanęli na szczycie Everestu.
1965 - Nawang Gombu, Szerpa, jako pierwszy wspinacz na świecie powtórnie zdobył szczyt Everestu (wejścia nr 11 i 17).
maj 1975 - pierwsze wejścia kobiece - Junko Tabei z Japonii od południowego wschodu oraz Tybetanka Phantog od strony północnej.
1978 - pierwsza Europejka na szczycie Everestu - Wanda Rutkiewicz.
1980 - pierwsze zimowe wejścia na szczyt Everestu (i pierwszy ośmiotysięcznik zdobyty zimą) - Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki, kierownik wyprawy: Andrzej Zawada.
2005 - pierwsze lądowanie na wierzchołku Everestu helikopterem Eurocopter AS 350 B3 Didier Delsalle
2008 - na szczyt dotarł Bahadur Sherchan, zostając najstarszym z dotychczasowych zdobywców (wejścia dokonał w wieku 76 lat)^[1].

[edytuj] Polskie wejścia

Mount Everest widziany z Rombok Gompa w Tybecie

Ściana północna - widok z drogi do bazy

Pierwszym Polakiem na szczycie Everestu była Wanda Rutkiewicz, zdobyła go jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie 16 października 1978 roku.

17 lutego 1980 Polacy - Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki - członkowie ekspedycji pod kierownictwem Andrzeja Zawady dokonali pierwszego zimowego wejścia na szczyt. Na szczyt weszli też wiosną Andrzej Czok i Jerzy Kukuczka wytyczając nową drogę południowym filarem.
1989 - Eugeniusz Chrobak, Andrzej Marciniak,
1993 - Maciej Berbeka,
1994 - Ryszard Pawłowski,
1995 - ponownie Ryszard Pawłowski, Piotr Pustelnik,
1999 - Jacek Masełko, Tadeusz Kudelski, Ryszard Pawłowski - trzecie wejście,
2000 - Anna Czerwińska,
2005 - Marcin Miotk - pierwsze polskie wejście bez tlenu.
2006 - Janusz Adamski, Tomasz Kobielski, Martyna Wojciechowska, Dariusz Załuski pod kierownictwem Bogusława Ogrodnika.
2007 - Marian Hudek, Roman Dzida, Robert Rozmus.
2008 - Agnieszka Kiela-Pałys.

W latach 1953 - 1969 na szczycie stanęło 21 wspinaczy. W latach siedemdziesiątych - ponad osiemdziesięciu, w latach osiemdziesiątych - prawie dwustu, w ostatniej dekadzie ubiegłego wieku - niemal tysiąc.

Według danych ze stycznia 1997 w sumie 391 ekspedycji próbowało wejścia na szczyt. 167 z nich osiągnęło wierzchołek. Sukcesem wspinaczkowym zakończyło się 56% spośród 214 ekspedycji wyruszających od strony Nepalu oraz tylko 26% spośród 176 wypraw atakujących górę od strony Tybetu. Do stycznia 1997 wierzchołek zdobyło 676 osób, w tym czasie zginęło 148 wspinaczy w tym 50 Nepalczyków. Do roku 2002 około 1200 wspinaczy stanęło na szczycie, liczba ofiar sięga 175.