Plan Sazonowa
Z Wikipedii
Plan Sazonowa - zarysowany w początkowej fazie I wojny światowej carski plan ładu pokojowego w Europie po spodziewanym zwycięstwie Ententy nad Państwami Centralnymi. Po raz pierwszy został przedstawiony przez ministra Siergieja Dmitriewicza Sazonowa w dniu 13 września 1914 podczas jego przemówienia w Sankt Petersburgu. Rosyjskie plany zmian granicznych zostały wydrukowane w Moskwie na specjalnej mapie przez I.P. Aleksiejewa i 28 października 1914 mapę tą wydano w Warszawie.
Spis treści |
[edytuj] Plany wobec krajów europejskich
Elity kierownicze Rosji carskiej zamierzały ograniczyć państwo Habsburgów do ich dziedzicznych posiadłości (tereny wokół Wiednia, Linzu i Grazu). Albania miała zostać zlikwidowana, a jej terytorium rozdzielone pomiędzy Grecję, Serbię i Włochy ( tzn. port w Walonie miał zostać oddany Włochom ). Sazonow zmierzał do poszerzenia Danii o Szlezwik po Kanał Kiloński, Szwajcarii o Tyrol. Holandia miała uzyskać część Nadrenii, Belgia tereny na zachód od Renu i Mozeli. Włochy miały uzyskać Południowy Tyrol, Istrię, Triest, Karyntię z Klagenfurtem. Węgry miały wedle carskich planów zrezygnować z Banatu zamieszkanego przez niemieckich Sasów. Niemcy miały zostać okrojone z trzech stron, ale miały też pozostać niepodzielnym państwem. Zrezygnowano z planów rozczłonkowania ich na pojedyncze księstwa i królestwa.
[edytuj] Plany wobec Polski
Polskę rozpatrywano dwojako: albo jako autonomiczne państwo związane unią z Rosją i wchodzące w skład imperium carskiego, albo jako prowincję tegoż imperium ("Polski Kraj") z odrębnym samorządem. Powstały dwie koncepcje granic Polski znane z dwóch różnych map. Wariant pierwszy jest przypisywany Sazonowowi (w każdym razie bliski jego koncepcjom lub przez niego inspirowany), chociaż nie ma dowodów na to, że osobiście wytyczył on linie graniczne. Wariant drugi powstał w rosyjskich sferach rządzących, natomiast stosunek Sazonowa do proponowanych w nim rozgraniczeń nie jest do końca jasny. Być może sam minister wahał się pomiędzy dwoma pomysłami kształtu terytorialnego Polski. Obie mapy umownie nazywa się "mapami Sazonowa". Oba warianty zakładały, że Galicja Wschodnia jako "Ruś Halicka" (tak była nazywana przez propagandę rosyjską) zostanie wcielona do Rosji.
[edytuj] Wariant granic Polski z mapy Aleksiejewa
Pierwsza z koncepcji opierała granicę zachodnią autonomicznej Polski o linię Odry z wyspą Wolin po stronie polskiej, natomiast ze Szczecinem, Głogowem, Raciborzem i Brzegiem dla Niemiec. Mapa nie roztrzyga jednoznacznie komu miałyby przypaść Wrocław i Opole. Granica północno-wschodnia miała odcinać od Polski całe Prusy Wschodnie po bieg Wisły. Rosji miały przypaść Gdańsk i Toruń. Granica północna polsko-rosyjska miała biec prawym brzegiem Wisły nieopodal Rypina i Mławy, nie dochodziła do Osowca, który pozostawał po stronie rosyjskiej, następnie biegła do Siemiatycz, gdzie przecinała Bug. Granica wschodnia odcinała od Polski Chełmszczyznę, nie precyzowała komu ma przypaść Zamość i biegła od okolic Zamościa do Sanu w okolicach Jarosławia.
Granica południowa Polski miała przebiegać wzdłuż Karpat od Łomnicy w kierunku na zachód do Beskidów.
[edytuj] Drugi wariant granic Polski
W tym samym czasie powstała druga mapa przedstawiająca inny wariant autonomicznego polskiego tworu państwowego pod berłem rosyjskim. Powstała ona zapewne w otoczeniu wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza, który wydał odezwę do Polaków z 14 sierpnia 1914 roku i prezentowała projekt państwa polskiego, w którym Polacy byliby mniejszością zdominowaną przez żywioł niemiecki. Mapa "przesuwała" Polskę nieco bardziej na zachód. Na zachodzie granica polsko-niemiecka miała opierać się o Odrę i prawdopodobnie Nysę Łużycką, anektując dla Polski Szczecin, Frankfurt nad Odrą i Wrocław. Warto zauważyć, że już wówczas pojawiła się w Rosji koncepcja granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej jako najbezpieczniejszej dla imperium carskiego, bo najkrótszej, granicy z Niemcami. Z kolei na wschodzie autonomiczna Polska miała zostać drastycznie okrojona. Zamierzano wcielić do Rosji tereny po Mińsk Mazowiecki i Tarnów wraz z Kolbuszową, Rzeszowem, Niskiem, Leżajskiem, Przeworskiem i Łańcutem.
[edytuj] Kwestia realizacji planów Sazonowa
Sazonow do 1916 roku próbował forsować plany autonomizacji Polski pod zwierzchnictwem rosyjskim. Po raz ostatni przedstawił ten plan 12 lipca 1916 roku. Klęska Rosji na froncie doprowadziła do utraty przez rząd carski faktycznej kontroli nad ziemiami polskimi. Wobec tego przestano się w Sankt Petersburgu interesować polskimi zagadnieniami. 20 lipca 1916 roku Siergiej Sazonow został zdymisjonowany przez cara.
U schyłku drugiej wojny światowej nawiązał do nich Stalin, zwłaszcza przy wytyczaniu zachodnich granic Polski.
