Rzeki Torunia i okolic
Z Wikipedii
W Toruniu i najbliższej okolicy zbiega się kilka dużych rzek oraz kilkanaście mniejszych cieków wodnych.
Spis treści |
[edytuj] Wisła
Zobacz więcej w osobnym artykule: Wisła.[edytuj] Historia Wisły w Toruniu
Najważniejszą rzeką Torunia jest dzieląca miasto na dwie części Wisła. Od średniowiecza pomiędzy Ciechocinkiem a Toruniem były najszersze rozlewiska rzeki, dochodzące do 1000-1500 metrów, przez co była ona płytka. Robiły się mierzeje, łachy, wyspy na Wiśle. Stanowiła dogodne miejsce na przeprawę. Główny bród przebiegał przez dzisiejsze centrum Torunia, od Kępy Bazarowej na Starówkę.
Początki osadnictwa w okolicy Torunia sięgają okresu sprzed 11.000 lat, m.in. na Podgórzu, w Brąchnówku czy w Złotorii. Pierwsza osada łużycka mieściła się już 1000 lat p.n.e. Znaleziono pozostałości pogańskich kultur m.in. na Starówce. Z racji dogodnej przeprawy przez Wisłę - brodu - przez Toruń prowadził bursztynowy szlak.
Wisła nadała impuls Krzyżakom w 1230 do założenia tu grodu. Zgodnie z legendą został on założony w Starym Toruniu na "wielkim dębie". Do dziś w Starym Toruniu trwają poszukiwania archeologiczne w celu odkrycia pierwotnej osady. 28 grudnia 1233 nadano prawa miejskie w Starym Toruniu, a po 3 latach z racji walki z powodziami gród przeniesiono kilka kilometrów w górę Wisły, na obecne Stare Miasto, mieszczące się na nieco wzniesionej skarpie.
W średniowieczu Wisła była głównym szlakiem handlowym w Polsce. W Toruniu wyrósł jeden z ważniejszych portów rzecznych w kraju, na terenie dzisiejszego Bulwaru Filadelfijskiego. Dzięki Wiśle Toruń stał się członkiem Hanzy (od 1280).
Rozwój rzeki spowodował konieczność budowy mostu. Wzniesiony w 1500 roku most drewniany był jednym z najdłuższych w Europie, ponad kilometr długości. W XVII wieku i XVIII wieku nabrzeże portowe (dziś Bulwar Filadelfijski) znacznie rozbudowano. Nazywało się wówczas ulicą Nadbrzeżną i było gęsto wypełnione cumującymi statkami.
W 1873 zbudowano pierwszy żelazny most (obecnie kolejowy), a około 1890 puszczono bulwarem tory kolejowe, jako odgałęzienie dworca Toruń Miasto. Około 1910 roku w Złotorii władze pruskie ulokowały Rejon Dróg Wodnych (obecnie szkoła podstawowa), jako pierwszą pruską placówkę na Wiśle (tuż przed granicą zaborczą). W 1934 zbudowano drugi most przez Wisłę. Około 1930 ruch rzeczny zaczął maleć, przewidziano gruntowną modernizację pod kątem turystyki na lata 1938-1948, niestety przerwane przez wojnę.
Po wojnie, w okresie PRL, z racji świadomego blokowania rozwoju miasta z powodów politycznych modernizacje przerwano. Wrócono do niej dopiero pod koniec lat 60. XX wieku, budując betonowe nabrzeże i usuwając tory kolejowe. W 1977 zamieniono nazwę z ulicy Nadbrzeżnej na Bulwar Filadelfijski, w związku z podpisaniem umowy partnerskiej z Filadelfią w USA. W 1982 i 1983 odbywały się tu demonstracje antykomunistyczne zwolenników Solidarności, a 1 i 3 maja 1982 były tu największe w Polsce protesty opozycji przeciw PRL (manifestowało kilka tysięcy osób).
W 1987 roku wiślaną wyspę Kępa Bazarowa uznano za Rezerwat leśny.
W 1998 w toruńskich Czerniewicach oddano trzeci most przez Wisłę (drugi drogowy). W 2006 rozpoczęto projektowanie czwartego mostu (trzeciego drogowego), który w 2007 uzyskał decyzję lokalizacyjną (ukończenie ok. 2009).
[edytuj] Atrakcje turystyczne na Wiśle
Na początku lat 90. mury średniowiecznej Starówki oświetlono. Od połowy lat 90. w sezonie turystycznym (IV-X) oferowane są dodatkowo inne formy komunikacji na Bulwarze Filadelfijskim. Cumuje kilka statków restauracyjnych, dwa wycieczkowe, jedna łódź Katarzynka - łączącą Bulwar Filadelfijski z Kępą Bazarową i Zamkiem Dybowskim.
Około 2000 na terenie mostu drewnianego z 1500 roku umiejscowiono piętrowy Taras Widokowy, z którego rozciąga się widok na wiślaną panoramę Torunia, uznanej 20 września 2007 za jeden z siedmiu cudów Polski (najpiękniejsza panorama miasta) w plebiscycie gazety Rzeczpospolita.
Na obrzeżach Kępy Bazarowej od strony Wisły umiejscowiono też Oddział Regionalny TVN w Toruniu, przystań żeglarską Budowlani, a tuż przy zachodniej krawędzi Kępy Bazarowej - Zamek Dybowski. W 2007 podświetlono most drogowy.
Obecnie od 2005 trwa gruntowna modernizacja i odbudowa zniszczonego nabrzeża Bulwaru, planowane jest urządzenie mariny rzecznej (kawiarnie, restauracje, pomosty itp.).
[edytuj] Wisła dziś
Wisła rozciąga się w Toruniu na długości 21 kilometrów, od 725 kilometra (Czerniewice) do 746 kilometra (Port Drzewny) jej biegu. Jest rzeką spławną i żeglowną aż do tamy we Włocławku. Najgłębsza (żeglowna) jest północna część koryta rzeki.
Toruń posiada Regionalną Dyrekcję Gospodarki Wodnej (oddział Gdańsk), sześć przystani, na terenie czterech portów rzecznych - Port Drzewny (3), Port Zimowy, AZS i Budowlani, wszystkie na rzece Wiśle. Każdy kilometr ma oznaczony słup wodny na brzegu.
Od około 1890-1900 Wisła do dziś jest rzeką uregulowaną, choć w okresie PRL częściowo zaniechano konserwacji urządzeń regulacyjnych.
[edytuj] Odnogi Wisły w Toruniu
Wisła ma także kilka rozgałęzień na terenie Torunia:
- Mała Wisła (nie mylić z Martwą Wisłą) - odnoga oddzielająca wyspę Kępa Bazarowa od lądu, o słabym przepływie, ma być obecnie pogłębiana
- Port Zimowy - wykopany sztucznie, przy Starówce, obok Regionalnej Dyrekcji Gospodarki Wodnej, największa przystań barek i łodzi w Toruniu
- Port Drzewny - największa odnoga Wisły w okolicach Torunia, ukształtowany naturalnie (posiada 4 przystanie oraz tereny rekreacyjne)
- przystań Budowlani na Kępie Bazarowej
- przystań AZS przy Starówce
[edytuj] Drwęca
Zobacz więcej w osobnym artykule: Drwęca.Drugą co do wielkości rzeką Torunia jest Drwęca. Rzeka od 1961 na całej swojej długości jest najdłuższym ichtiologicznym Rezerwatem przyrody w Polsce.
W okolicach Lubicza na rzece wybudowano:
- Ujęcie wody Toruń-Jedwabno, pobierające wodę dla ok. 250 tysięcy ludzi, wybudowane w latach 60. Zostało gruntownie zmodernizowane dzięki środkom UE w 2006, w wyniku czego chlorowanie zastąpiono nowocześniejszą metodą ozonowania wody, pozbawiając ją niemiłego smaku.
- tamę na Drwęcy, wraz z przejściem dla pieszych
- trzy mosty (zobacz Mosty w Toruniu), z których dwa zachowały się do dziś
W okolicach Złotorii na Drwęcy wybudowano:
- dwa mosty (zobacz Mosty w Toruniu), z których jeden jest jednym z najstarszych zachowanych mostów drewnianych w Polsce (z 1893)
- średniowieczny Zamek w Złotorii u ujścia Drwęcy do Wisły.
Ciekawostka:
Drwęca była rzeką graniczną w latach 1794-1920, oddzielając tereny zaboru pruskiego i rosyjskiego. W okolicy Złotorii i Lubicza istniało kilkanaście posterunków granicznych obu zaborców (część budynków zachowana do dziś jako mieszkalne). Główne posterunki drogowe istniały w Lubiczu Górnym (rosyjskie) i Dolnym (pruskie). Wykopano też tzw. kordon graniczny - wał ziemny z nasypami po bokach, dla wyodrębnienia granic Prus.
[edytuj] Struga Toruńska
Zobacz więcej w osobnym artykule: Struga Toruńska.Trzecią pod względem wielkości rzeką Torunia jest Struga Toruńska. Jest ona sztucznie wykopana w XIII wieku przez Krzyżaków. Naturalnie ukształtowana Struga Lubicka została w Grębocinie rozdzielona, część jej wód poprowadzono sztuczną Strugą Toruńską do stawu Kaszownik, również sztucznie wykopanego w XIII wieku, dla potrzeb szybkiego napełniania fosy Zamku Krzyżackiego. Fosa na co dzień była pusta i jedynie w czasie zagrożenia wymagała natychmiastowego wypełnienia wodą. Dzięki przemyślnym wyliczeniom Krzyżaków, czas napełnienia fosy z Kaszownika zasilanego wodami Strugi Toruńskiej był krótszy niż czas dotarcia wroga do zamku, licząc od momentu jego zauważenia z wieży zamkowej.
Struga Toruńska na terenie Torunia jest siedliskiem kaczki krzyżówki, łabędzi i innego ptactwa. Kończy się w okolicach Starówki stawem Kaszownik, w pobliżu jednego z nowocześniejszych w kraju Dworców Autobusowych PKS Connex. Następnie Struga Toruńska dopływa do zabytkowej Starówki. W 2007 roku nastąpiło odsłonięcie fragmentu koryta Strugi na ul. Przedzamcze przy zbiegu z ul. Szeroką. Struga jest także widoczna przez okno w podłodze w budynku przy ul. Most Pauliński 2, w którym obecnie znajduje się lokal gastronomiczny.
[edytuj] Mniejsze rzeki w Toruniu i okolicy
W Toruniu znajdują się także mniejsze cieki wodne:
- Struga Nieszawska - wypływająca z Podgórza, przez Kluczyki do Małej Nieszawki i Wielkiej Nieszawki
- Czerwona Woda, płynąca od Wrzosów do Barbarki
- Kabel, płynący od Martwej Wisły, przez Rybaki, Błonia, Zieleniec, wpadający do Wisły w okolicach Portu Drzewnego.
W okolicy Torunia przepływają:
- Struga Lubicka i Struga Głogowska w Lubiczu
- Struga Łysomicka
- Dolny Kanał i Górny Kanał (od Przysieka)
- Struga Nieszawska i Zielona Struga w Wielkiej Nieszawce
- Jordan, Rudnik i Struga Zamkowa w Złotorii
- inne mniejsze cieki wodne.
