Stanisław Herakliusz Lubomirski

Z Wikipedii

Stanisław Herakliusz Lubomirski

Szreniawa bez Krzyża
Data urodzenia	1642
Data śmierci	1702

Rodzina	Lubomirscy
Rodzice	Jerzy Sebastian Lubomirski Konstancja z Ligęzów
Małżeństwo	Zofia Opalińska Elżbieta Denhoff
Dzieci	Elżbieta Lubomirska (z Zofią) Teodor Lubomirski, Franciszek Lubomirski, Józef Lubomirski

Stanisław Herakliusz Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża (ur. 1642 – zm. 1702) – marszałek wielki koronny w latach 1676-1702, marszałek nadworny koronny 1673-1676, starosta spiski (do 1700); poeta tzw. baroku dworskiego (z powodu swojej erudycji literackiej zwany Polskim Salomonem), mecenas sztuki. W 1673 za obronę Spisza dostał propozycję objęcia korony węgierskiej, jednak jej nie przyjął.

Stronnik Michała Korybuta Wiśniowieckiego, należał do opozycji magnackiej, spiskującej przeciw Janowi III Sobieskiemu. Bardzo wykształcony, należy obok Wacława Potockiego do najpierwszych pisarzy XVII wieku.

[edytuj] Rodzina

Był synem Jerzego Sebastiana, bratem Hieronima Augustyna.

[edytuj] Posiadłości

W latach 1676-1679 wybudował letnią rezydencję w Puławach. W 1678 otrzymał fragment ziemi na terenie Mokotowa, następnie wykupił okoliczne wsie Służew i Służewiec. Należała do niego Arkadia koło Królikarni, zwana "pasterskim domkiem", a od 1683 r. także Czerniakowo (Czerniaków), gdzie w 1691 r. ufundował klasztor i kościół bernardyński – porównywane z Bielanami miejsce odpustów i kultu świętego Bonifacego. Zajmował się odbudową zamku w Łańcucie po pożarze w 1688 r. Pracował dla niego, m.in. właśnie w Puławach, przy klasztorze oraz przy odbudowie zamku, architekt Tylman z Gameren.

Właściciel Łazienek, za jego czasów zbudowano Pałac Ujazdowski na Wyspie (rozbudowany potem przez Stanisława Augusta Poniatowskiego) oraz Ermitaż.

[edytuj] Twórczość

Pozostawił po sobie wiele dramatów, powieści i poezji.

Pierwsze utwory poetyckie, wzorowane przeważnie na literaturze włoskiej, w rękopisach. Do nich należy m. i. poemat „Piram i Tyzbe” (wydał Roman Pollak z rękop. bibl. kórnickiej, 1929). Z późniejszych dzieł polskich i łacińskich ważniejsze: „Muza polska na triumfalny wjazd Najjaśniejszego Jana III.” (1674). „Melodia duchowna o przesłodkiej narodzenia naszego Zbawiciela tajemnicy” (1682, wiele wydań pod różnymi tytułami), „Theomusa albo nauka wiary Chrystusowej” (1683, kilka wydań), „Rozmowy Artaksessa i Ewandra” (1683, kilka wydań), „De vanitate consiliorum” (1699, kilkanaście wydań, przekład polski: „Próżność i prawda rady” 1705, kilka wydań, nowe wyd. Ant. Marylskiego p. t. „O znikomości rad” 1916, przekł. niem. 1746), „Tobiasz wyzwolony” (poemat, 1683, kilka wydań), „Adverbiorum moralium sive de virtute et fortuna libellus” (1688, kilka wydań, przekład polski 1714, III. wyd. 1737 p. t. „Salomon polski”), „Ecclesiastes po hebrajsku nazwany Coheleth” (1706, wierszem), „Repertorum opuscula latini sacra et moralia” (1701, przekłady polskie 1707, 1728 i Fr. Bohomolca 1771: „Księgi moralne, polityczne i pobożne”), „Wiersze zebrane i przedrukowane” (1782). Nowszych wydań brak. Krótki wybór pism w „Pisarzach polskich” Zdz. Dębickiego (1920).

Był autorem m.in. sielanki "Ermida albo królewna pasterska", w której krytycznie analizował mit Arkadyjski i rozważał nieosiągalność szczęścia, "Tobiasz wyzwolony" (romans biblijny oparty o Księgę Tobiasza), czy "De vanitate cansiliorum liber unus, in quo vanitas et veritas rerum humonarum politicis et moralibus rationibus clare demonstratur et dialogice exhibiteur" (O ułudzie rad księga jedna, w której ułudę i prawdę spraw ludzkich jasno udowadnia się racjami politycznymi i moralnymi i wykłada się pod postacią dialogu) z 1699.