Stanisław Thiel
Z Wikipedii
Stanisław Łucjan Thiel ps. "Przemysław", "Stanisław Dąbrowski" (ur. 1881, zm. 1943) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego i generał brygady Narodowych Sił Zbrojnych.
Spis treści |
[edytuj] Młodość
Urodził się 20 października 1881 r. we Wrocławiu jako syn radcy sądowego, ziemianina Kazimierza Thiela i Józefy z Frezerów. W marcu 1901 r. zdał we Wrocławiu maturę. Następnie od 1 kwietnia 1901 do 31 marca 1902 odbywał jednoroczną służbę wojskową w 6 pułku artylerii polowej armii niemieckiej. Po dwukrotnych ćwiczeniach wojskowych (w okresie maj-czerwiec 1903 r. oraz sierpień-wrzesień 1905 r.) uzyskał kwalifikacje oficera rezerwy. Od 1 kwietnia 1902 r. do 30 września 1903 r. przebywał na praktyce rolniczej, początkowo na Śląsku, później na Pomorzu. 1 października 1903 r. rozpoczął studia na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Wrocławskiego, które kontynuował do 31 marca 1906 r., zaliczając 5 semestrów. Jednocześnie 1 października 1905 r. objął majątek rodzinny Doruchów w pow. ostrzeszowskim.
[edytuj] Udział w I wojnie światowej i powstaniu wielkopolskim
W sierpniu 1914 r. został powołany do armii niemieckiej, w której początkowo służył w zapasowym szwadronie taborów w Poznaniu (od 4 sierpnia do 11 września), a następnie w oddziale pontonowym (od 16 września 1914 r. do 16 lutego 1915 r.). W grudniu 1914 r. otrzymał awans na stopień podporucznika. W lutym 1915 r. objął dowództwo oddziału pontonowego i wziął udział w walkach na froncie. Od 16 lutego 1916 r. służył w sztabie 119 DP. Za udział w walkach na terenie Francji i Rosji został odznaczony Krzyżem Żelaznym I i II klasy. W październiku 1918 r. otrzymał urlop i wrócił do Doruchowa. Tam zetknął się z polskim ruchem niepodległościowym. Po wybuchu powstania w Wielkopolsce, na jednogłośne życzenie Ostrzeszowskiej Rady Ludowej, ppor. S. Thiel w styczniu 1919 r. objął dowództwo lokalnego odcinka frontu, a następnie został mianowany dowódcą sił w pow. ostrzeszowskim. Podległy mu 160-osobowy oddział ubezpieczał odcinek frontu południowego od Prosny i Wieruszowa-Podzamcza do Czarnego Lasu k. Odolanowa, tocząc zwycięskie potyczki z Niemcami: 14-15 stycznia 1919 r. – w rejonie Kobylej Góry i Ligoty; 18 stycznia – pod Korzeniem k. Kępna; 19 stycznia – na linii Parzynów-Rogaszyce; 29 stycznia – pod Torzańcem. 6 lutego 1919 r. oddziały dowodzone przez ppor. S. Thiela weszły jako III batalion w skład 12 Pułku Strzelców Wielkopolskich. Po podpisaniu zawieszenia broni 16 lutego 1919 r. batalion, wchodzący w skład 12 pułku strzelców, osłaniał linię demarkacyjną. Por. S. Thiel dekretem Naczelnej Rady Ludowej, zwierzchniej władzy w wyzwolonej Wielkopolsce, z dnia 13 kwietnia 1919 r. został mianowany porucznikiem, a następnie kapitanem wojsk wielkopolskich, zaś w czerwcu tego roku NRL przyznał mu stopień kapitana ze starszeństwem od 1 marca 1914 r. i tym samym dekretem awansował go na majora ze starszeństwem od 1 marca 1918 r. W sierpniu 1919 r. mjr S. Thiel objął dowództwo 11 Pułku Strzelców Wielkopolskich. Do grudnia 1919 r. pułk pełnił służbę graniczną na linii demarkacyjnej pod Kępnem, od Wieruszewa do Sulmierzyc, a następnie 17-19 stycznia 1920 r. brał udział w objęciu przez Polskę części pow. kępińskiego oraz części Śląska przyznanych traktatem wersalskim.
[edytuj] Walki z bolszewikami
Pod koniec stycznia 1920 r. pułk (przemianowany 5 lutego na 69 Pułk Piechoty Wielkopolskiej) został przerzucony na front wschodni (w okolice Lidy, później Borysowa). Tam razem z I batalionem 70 pp i dywizjonem 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich wszedł w skład Grupy mjr. S. Thiela i obsadził przedmoście na wschodnim brzegu Berezyny. Rozkazem Naczelnego Dowództwa z 10 kwietnia 1920 r. mjr S. Thiel odszedł z dowództwa pułku i do 3 czerwca tego roku pełnił funkcję zastępcy szefa I departamentu w Ministerstwie Spraw Wojskowych, po czym, na własną prośbę, objął ponownie dowództwo 69 pp. Dowodził nim do 10 lipca 1920 r., a następnie został mianowany dowódcą XXXIII Brygady Piechoty w składzie 17 DP. Brał udział w walkach odwrotowych wojsk polskich, m.in. 10 lipca pod Wilejką, powstrzymując na czele sztabu nacierającego nieprzyjaciela, następnie 25 lipca nad Świsłoczą, w rejonie Krynki – Kruszyniany, wreszcie 15 sierpnia atakował bolszewików z fortów Modlina pod wioską Toruniem. 10 kwietnia 1920 r. został awansowany przez Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego na pułkownika. Za udział w wojnie polsko-bolszewickiej otrzymał Krzyż Virtuti Militari V klasy, czterokrotnie Krzyż Walecznych oraz Krzyż Kawalerski Legii Honorowej.
[edytuj] Dalsza kariera wojskowa i cywilna
Po zawarciu pokoju ryskiego w 1921 r. kolejno: dowodził XXXIII Brygadą Piechoty (do 18 stycznia 1921 r., 18 lutego – 14 lipca, 11 sierpnia – wrzesień 1921 r.), pełnił obowiązki dowódcy 17 DP (18 stycznia – 18 lutego, 14 lipca – 11 sierpnia 1921 r.) oraz dowodził piechotą dywizyjną 17 DP (od 1 października 1921 r.), będąc równocześnie od 13 grudnia 1921 r. do stycznia 1922 r. przewodniczącym Komisji Weryfikacyjnej dla Oficerów b. Zaboru Pruskiego. W V 1922 r. przeszedł na własną prośbę do rezerwy i objął administrację majątku Doruchów. W wojsku II RP już nie służył. Jako oficer rezerwy miał przydział mobilizacyjny do 69 pp. Rozkazem z 8 lutego 1924 r. otrzymał starszeństwo w stopniu pułkownika z dniem 1 czerwca 1919 r. 22 lutego 1932 r. płk S. Thiel został przeniesiony do pospolitego ruszenia. W następnym roku, 21 marca 1933 r., został włączony do Oficerskiej Kadry Okręgu Korpusu Nr VII. Po przejściu do życia cywilnego był czynnym działaczem Stronnictwa Narodowego, pełnił też szereg ważnych funkcji społecznych.
[edytuj] Udział w konspiracji w NOW i NSZ
Po agresji niemieckiej na Polskę 1 września 1939 r. opuścił wraz z rodziną Doruchów i w czasie działań wojennych przebywał na Podlasiu. Na pocz. października 1939 r. powrócił w rodzinne strony, gdzie został aresztowany przez Niemców wraz z żoną i trójką z czworga dzieci pod zarzutem ukrycia broni. Początkowo był więziony w Ostrzeszowie, następnie w Forcie VII w Poznaniu. Według rodzinnej tradycji, nieuchronnego wyroku śmierci uniknął dzięki interwencji towarzysza broni z okresu I wojny światowej, gen. Waltera von Reichenau. Z więzienia został zwolniony w lutym 1940 r., po czym wyjechał pod przybranym nazwiskiem Stanisław Dąbrowski do Generalnego Gubernatorstwa. Płk S. Thiel natychmiast włączył się w nurt pracy niepodległościowej i został członkiem Narodowej Organizacji Wojskowej. Ten okres jego działalności jest owiany mgłą tajemnicy. Nie wiadomo, kiedy wszedł do tej organizacji oraz jaką pełnił w niej funkcję. Jako przeciwnik scalenia NOW z AK, w poł. 1942 r. wszedł w skład Narodowych Sił Zbrojnych. Objął wówczas dowództwo Inspektoratu Ziem Zachodnich z siedzibą w Warszawie, koordynując działalność okręgów: X – Poznań, XI – Pomorze, IX – Łódź, VIII – Śląsk i VI – Częstochowa. Pracował pod pseudonimem "Przemysław". Utrzymywał ścisłe kontakty z szefem Oddziału III KG NSZ, płk. Tadeuszem Boguszewskim ps. "Wacław". Włożył także duży wkład pracy w szkolenie kadr. Miał nadzór nad podchorążówką IZZ prowadzoną przez kpt. Jana Muca ps. "Mnich". Był także inicjatorem kursów policyjnych mających na celu przygotowanie oficerów NSZ do roli organizatorów policji w okresie przejściowym tj. po opuszczeniu ziem zachodnich przez Niemców.
[edytuj] Epilog
Zmarł nagle w Warszawie 9 października 1943 r. na skutek szoku spowodowanego widokiem zmarłej 2 dni wcześniej córki Katarzyny. 1 stycznia 1944 r., na wniosek Komendanta Głównego NSZ, płk. dypl. Tadeusza Kurcyusza ps. "Mars", "Żegota", został awansowany pośmiertnie przez Prezydium Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej do stopnia generała brygady ze starszeństwem od 1 września 1939 r. Został pochowany początkowo na cmentarzu na Powązkach, zaś po latach staraniem syna Kazimierza (jedynego z czwórki dzieci, który przeżył wojnę) złożony 18 listopada 1965 r. w grobie rodzinnym w Doruchowie. Żona Maria, aresztowana podczas próby przekroczenia granicy III Rzeszy, zmarła w 1940 r. w szpitalu więziennym w obozie w Łodzi, pod nazwiskiem Apolonia Falkiewicz.
