Stepan Bandera

Z Wikipedii

Stepan Bandera, ukr. Степан Андрійович Бандера (ur. 1 stycznia 1909 r. we wsi Uhrynów Stary - zm. 15 października 1959 r. w Monachium) - ukraiński polityk niepodległościowy, jeden z przywódców Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, od 1940 r. przywódca frakcji (z czasem osobnej organizacji) banderowskiej (OUN-B)

Urodził się w rodzinie proboszcza greckokatolickiego. W 1919 r. rozpoczął naukę w gimnazjum w Stryju. Ukończył je w 1927 r. Od 1922 r. był członkiem Płasta – ukraińskiej organizacji skautowej. W 1927 r. wstąpił do Ukraińskiej Wojskowej Organizacji (UWO), która od 1920 r. działała nielegalnie w Polsce. Studiował na Politechnice Lwowskiej, uzyskując absolutorium po 8 semestrach. W związku z ożywioną działalnością podziemną zabrakło mu czasu na obronę dyplomu. Od 1929 r. stał się członkiem Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN). Przywódca OUN Jewhen Konowalec w 1932 r. mianował S. Banderę szefem Egzekutywy Krajowej.

W 1936 r. został skazany na karę śmierci, którą potem zamieniono na dożywotnie więzienie, za zorganizowanie zamachu na ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego. Karę odbywał w więzieniach na Świętym Krzyżu i we Wronkach. W konsekwencji stał się idolem pokolenia młodych Ukraińców^[1][2][3].

Po zamordowaniu w 1938 r. przez agenta NKWD Pawła Sudopłatowa J. Konowalca, jego następcą został Andrij Melnyk jako szef zarządu zagranicznego OUN, opowiadający się za ścisłą współpracą z Niemcami.

We wrześniu 1939 r. tzw. Krajowy Prowyd (Zarząd krajowy) OUN pod kierownictwem Lwa Rebeta odmówił kategorycznie wykonania polecenia zarządu zagranicznego OUN (pod kierownictwem A. Melnyka) wszczęcia powstania antypolskiego, jako dywersji na rzecz Niemiec. Lew Rebet uważał, że wobec paktu Ribbentrop-Mołotow będzie to działanie wyłącznie w interesie ZSRR, które uważał za głównego wroga Ukrainy. Decyzja L. Rebeta podjęta w zastępstwie S. Bandery (został on po wybuchu wojny polsko-niemieckiej wypuszczony 13 września 1939 r. z więzienia w Brześciu nad Bugiem i zaaprobował następnie decyzję L. Rebeta) była podstawą rozłamu w OUN na frakcję OUN (M) (melnykowcy) i OUN(B) (S. Bandera, L. Rebet, Jarosław Stećko - banderowcy). Rozłam przypieczętowany został formalnie na półoficjalnym zjeździe OUN w Krakowie na początku 1940 r. Andrij Melnyk traktował współpracę z Niemcami strategicznie (zgodnie z tradycją austro-węgierską), zaś S. Bandera i jego współpracownicy traktowali ją instrumentalnie - jako narzędzie do stworzenia niepodległego państwa ukraińskiego.

Stepan Bandera ze swoim współpracownikiem, szefem OUN-B w Generalnym Gubernatorstwie, Romanem Szuchewyczem utworzyli w porozumieniu z Abwehrą, batalion ukraiński "Nachtigall", którym ze strony ukraińskiej dowodził R. Szuchewycz. Sformowano także drugi batalion ukraiński - "Roland", złożony z członków OUN-M oraz byłych żołnierzy armii Ukraińskiej Republiki Ludowej. Razem tworzyły one tzw. Legion Ukraiński w ramach Wehrmachtu.

Po opuszczeniu Lwowa przez Armię Czerwoną do miasta wkroczyli pierwsi żołnierze batalionu "Nachtigall". Stepan Bandera 30 czerwca 1941 r. ku zaskoczeniu Niemców ogłosił deklarację niepodległości Ukrainy (Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego), z tymczasową stolicą we Lwowie i powołał rząd ukraiński z premierem J. Stećką. Państwo ukraińskie przetrwało zaledwie 12 dni. Cały skład rządu został aresztowany przez Niemców.

Adolf Hitler był zdecydowanie przeciwny koncepcji powstania państwa ukraińskiego, pragnąc wszystkich Słowian przekształcić w niewolniczą siłę roboczą imperialnej III Rzeszy. Podczas ostatecznych rozmów prowadzonych we wrześniu 1941 r. w Berlinie w gmachu byłej ambasady polskiej pomiędzy przedstawicielami Abwehry i OUN (B), zarówno S. Bandera, jak i J. Stećko kategorycznie odmówili odwołania deklaracji niepodległości Ukrainy. W konsekwencji zostali zatrzymani w areszcie domowym, a następnie przewiezieni do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen i osadzeni w oddziale dla więźniów specjalnych tzw. Zellenbau, gdzie przebywali również m.in. pierwszy dowódca Armii Krajowej Stefan Rowecki, kanclerz Austrii Kurt Schuschnigg, czy premier Francji Edouard Daladier). Cały kierowniczy aktyw OUN(B) został również aresztowany. Dwaj bracia S. Bandery zginęli zamordowani w obozie koncentracyjnym w Auschwitz.

Banderowcy zostali poddani represjom i musieli przejść do konspiracji, organizując Ukraińską Powstańczą Armię. Bataliony "Roland" i "Nachtigall" zostały rozwiązane. Melnykowcy zdecydowali się na współpracę z Niemcami i współuczestniczyli w organizacji w 1943 r. 14 Dywizji Grenadierów SS.

W obozie w Sachsenhausen S. Bandera przebywał do grudnia 1944 r., gdy przywódcy OUN(B) zostali uwolnieni w związku z organizacją przez Niemców Ukraińskiej Armii Narodowej.

Formacje zbrojne UPA podporządkowane politycznie UHWR prowadziły walkę zbrojną na terytorium Polski o tzw. Zakierzoński Kraj od 1945 r. do lipca 1947 r. Militarny koniec działalności OUN kierowanej przez S. Banderę oraz UPA na tym terenie położyła działalność NKWD oraz Ludowego Wojska Polskiego.

Po zakończeniu II wojny światowej S. Bandera był przywódcą ukraińskich organizacji nacjonalistycznych na Zachodzie.

W 1959 r. zginął w zamachu zorganizowanym w Monachium przez agenta KGB Bohdana Staszyńskiego^[4] Staszynski po ucieczce na Zachód w roku 1960 podczas publicznego procesu przyznał się do skrytobójczego zabójstwa na rozkaz Kremla również innego lidera ukraińskiej emigracji - Lwa Rebeta. Za zabicie Bandery Staszynski otrzymał od Chruszczowa Order Czerwonego Sztandaru (podobnie jak Ramón Mercader Order Lenina za zabójstwo Trockiego). Zeznania Staszynskiego wstrząsnęły Kremlem. W konsekwencji afery Staszyńskiego stanowisko utracił szef KGB Aleksander Szelepin, którego zastąpił Władimir Siemiczastny. Władze sowieckie, obawiając się kolejnych podobnych kompromitacji, oświadczyły publicznie, że nie będą już więcej mordować swoich przeciwników za granicą. Przez dłuższy czas słowa dotrzymywano - na Kremlu zdano sobie bowiem sprawę, że szkody na arenie międzynarodowej powstałe na skutek zdemaskowania zamachu mogą przeważać nad korzyściami wynikającymi z likwidacji kolejnego oponenta.

Spis treści 1 Zobacz też: 2 Bibliografia - podstawowe pozycje 3 Przypisy 4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Zobacz też:

• Wasyl Bandera

[edytuj] Bibliografia - podstawowe pozycje

• Ryszard Torzecki, Polacy i Ukraińcy: Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej Warszawa 1993, ISBN 83-01-11126-7
• Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w polityce III Rzeszy, 1933-1945, Warszawa 1972
• Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923-1929 Kraków 1989
• Edward Prus, Stepan Bandera 1900-1959. Symbol zbrodni i okrucieństwa , 2004, ISBN 83-85829-89-X

Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

Biografia Stepana Bandery (jęz. angielski)