Zamek Chojnik

Z Wikipedii

Zamek Chojnik nr rej. 85 z 25.11.1949 r.
Litografia z początku XIX w.
Miejsce	Jelenia Góra Polska
Ukończenie budowy	XV/XVI wiek
Zniszczono	spłonął w 1675 r.
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Zamek Chojnik (niem. Kynast, pol. 1945 - 1948 Chojnasty), twierdza usytuowana nieopodal Jeleniej Góry-Sobieszowa, na szczycie góry Chojnik w Karkonoszach. Góra ta wznosi się 627 metrów n.p.m., a od jej południowo-wschodniej strony znajduje się 150 metrowe urwisko opadające w dół do tzw. Piekielnej Doliny. Warownia znajduje się na terenie rezerwatu przyrody, który jest eksklawą Karkonoskiego Parku Narodowego.

[edytuj] Historia

W drugiej połowie XIII wieku książę piastowski Bolesław Rogatka wzniósł na szczycie góry Chojnik dwór myśliwski, który następnie rozbudował i umocnił jego syn Bolko I Surowy. Jednak dopiero Bolko II Mały, ostatni niezależny książę piastowski na Śląsku (po kądzieli wnuk Władysława Łokietka), wybudował tu w latach 50. XIV wieku kamienną warownię. W 1364 roku, zbierając pieniądze na zakup praw do zarządzania Dolnymi Łużycami, książę oddał zamek pod zastaw Thimo von Colitzowi. Ten jeszcze w tym samym roku, za kwotę 2 500 kop groszy praskich odsprzedał swoje prawa królowi Czech Karolowi Luksemburskiemu. Jednakże Bolko, po niedługim czasie, wykupił posiadłość od tego władcy. Po śmierci księcia jego żona, Agnieszka Habsburska, podarowała zamek Chojnik rycerzowi Gotsch Schaffowi, późniejszemu założycielowi jednego z najpotężniejszych rodów szlacheckich na Śląsku – Schaffgotschów.

Już około roku 1393 szlachcic ten rozpoczął budowę kaplicy zamkowej z czerwonego piaskowca, w formie wykuszu nad bramą wjazdową. Budowa zakończyła się najprawdopodobniej w 1405 roku i niedługo potem rozpoczęto dalszą rozbudowę twierdzy. Na początku XV wieku skutecznie odpierano w niej ataki husytów najeżdżających Śląsk, ale w późniejszym okresie wojen husyckich właściciele okryli się złą sławą raubritterów, łupiąc okoliczną ludność oraz kupców podążających traktem do Czech.

W pierwszej połowie XVI wieku Ulryk Schaffgotsch dokonał kolejnej rozbudowy zamku, związanej z rozwijającą się techniką fortyfikacji.

Herb rodowy rodziny Schaffgotschów

Kolejna burzliwa historia związana jest z Hansem Ulrykiem von Schaffgotschem, zięciem piastowskiego księcia legnicko-brzeskiego Joachima Fryderyka. Podczas wojny trzydziestoletniej był on stronnikiem cesarza Ferdynanda II i służył w jego armii pod dowództwem Albrechta Wallensteina. Kiedy cesarz stracił zaufanie do swojego generała, w 1634 Hans Ulryk jako jego podwładny został aresztowany i rok później, po oskarżeniu o zdradę, ścięty. Wszystkie dobra rodzinne Schaffgotschów skonfiskowano, a do końca wojny zamek obsadzały odziały cesarskie pod dowództwem generała Rudolfa Collerado, broniące twierdzę przed atakami Szwedów. Po zakończeniu działań wojennych, w roku 1649 syn Hansa Ulryka, Krzysztof Leopold, został mianowany przez cesarza Ferdynanda III Habsburga radcą śląskiego urzędu zwierzchniego i rok później odzyskał swoją posiadłość na górze Chojnik. W 1662 Krzysztof Leopold uzyskał tytuł węgierskiego barona.

Najtragiczniejszym wydarzeniem w historii zamku okazała się niszczycielska działalność natury. Podczas burzy, która nawiedziła okolice Chojnika 31 sierpnia 1675, zamek trafiło potężne uderzenie pioruna i w twierdzy wybuchł olbrzymi pożar. Ogień doszczętnie strawił całe zabudowania, pozostawiając jedynie zgliszcza. Nie podjęto się już odbudowy i ruiny zamku opustoszały.

Dla wygody turystów, którzy często odwiedzali pozostałości warowni, w 1822 urządzono tam gospodę oraz bazę przewodników górskich. Natomiast w roku 1860, w przebudowanej północnej bastei, otworzono schronisko turystyczne "Na Zamku Chojnik", które funkcjonuje do dziś. Dopiero w 1964 zamek został gruntownie wyremontowany.

Na początku lat 90. XX wieku twierdza ta stała się siedzibą Bractwa Rycerskiego Zamku Chojnik.

[edytuj] Architektura

Budowla obronna, pierwotnie wzniesiona przez Bolka II, została zbudowana na planie czworokąta o długości ok. 20 m i szerokości 10 m. Północno-zachodnia część została całkowicie zajęta przez budynek mieszkalny, od którego na wschód ciągnął się otoczony murami dziedziniec. Całość od wschodu zamykała okrągła wieża obronna (stołp) i brama wjazdowa po stronie północnej.

Około 1405, nowy właściciel Gotsch Schaff ufundował kaplicę św. Jerzego i św. Katarzyny, która została dobudowana w formie wykusza nad bramą wjazdową. Jeszcze w pierwszej połowie XV w. dziedziniec zamku został znacznie poszerzony, a na środku stanął kamienny pręgierz zachowany do dziś (datowany jest na rok 1410).

Kolejne rozbudowy nastąpiły na początku XVI wieku. Od północno-wschodniej strony powstał rozległy zamek dolny, który został zajęty głównie przez budynki gospodarcze.

Zamek Chojnik zimą, stan obecny

Pomieszczenia dla załogi oraz kuchnia wraz z piekarnią przylegały do wschodniej części murów, a w północnym narożniku stanęła sala rozpraw. Na terenie warowni nie było możliwości wykopania studni, dlatego na dziedzińcu dolnym oraz górnym zostały umiejscowione skalne cysterny zbierające wodę deszczową. W 1560 wybudowano wydłużoną północną basteję i mniej więcej w tym samym czasie główną bramę z mostem zwodzonym. Tuż przy bramie usytuowano stajnię, a mury wzbogacono renesansową attyką.

W latach 40. XVII wieku, kiedy zamek był zajęty przez wojska cesarskie, dokonano dalszych umocnień twierdzy. W północno-zachodniej części wzniesiono bastion, tworząc kolejną linię murów obronnych oraz basztę bramną od zachodniej strony. Na dziedzińcu powyżej, obok bramy głównej, wybudowano kwaterę dla komendanta.

[edytuj] Legendy

Zdjęcie wykonane w 1926 r. z Piekielnej Doliny

Najsłynniejszą legendą, związaną z twierdzą Chojnik, jest historia o pięknej księżniczce Kunegundzie, córce zamożnego właściciela zamku. O jej rękę starało się wielu zacnych rycerzy przybywających na zamek, jednakże księżniczka postawiła śmiałkom jeden warunek. Zostanie żoną tego, kto w pełnej zbroi objedzie na swoim wierzchowcu wokół murów zamkowych. Wszyscy wiedzieli, że zadanie to było niemalże niewykonalne z powodu stromych zboczy góry, jednak niejeden rycerz próbował swych sił. Wszyscy ginęli spadając w przepaść, a co mądrzejsi rezygnowali zawczasu. Wiele lat upłynęło i wielu młodzieńców straciło życie, aż na zamku pojawił się rycerz z Krakowa, który od razu spodobał się Kunegundzie. Chciała nawet dla niego zrezygnować ze śmiertelnej próby, ale dumny śmiałek siedząc w siodle podjął wyzwanie. Objechał zamek, a jego koń utrzymał się na urwistym szlaku. Rozległy się fanfary, a księżniczka wybiegła rzucić mu się na szyję. Ten jednak ani drgnął i odrzekł, iż nie chce wiązać się z Kunegundą, gdyż przez jej okrutny pomysł zginęło tylu niewinnych ludzi. Chciał tylko pokazać, na co stać polskie rycerstwo. Następnie odjechał, a księżniczka, nie mogąc znieść upokorzenia, jakiego doznała od dzielnego rycerza (według innej wersji - wyrzutów sumienia), sama rzuciła się w górską przepaść.

Panorama z zamku Chojnik.

[edytuj] Ciekawostki

Dziedziniec zamku. Na pierwszym planie pręgierz.

Chojnik jest ponoć jedynym nigdy nie zdobytym zamkiem w całej Europie. Ani ataki husyckie, ani najazd Szwedów, nie doprowadził do jego upadku.
O Chojniku w 1872 pisał w swoim wierszu W zwaliskach Adam Chodyński.
Od 1991 na zamku odbywa się jeden z największych w Polsce turniejów kuszniczych "O Złoty Bełt Zamku Chojnik".

[edytuj] Bibliografia

Chorowska Małgorzata Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne, Wrocław 2003 (ISBN 83-7085-680-2)
Guerquin Bohdan Zamki śląskie, Warszawa 1957
Guerquin Bohdan Zamki w Polsce, Warszawa 1984 (ISBN 83-213-3239-0)
Bujak Adam Zamki i zamczyska
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2001 (ISBN 83-213-4158-6)
o właścicielach zamku w: A. Kuzio-Podrucki, Schaffgotschowie. Zmienne losy śląskiej arystokracji, Bytom 2007, ISBN 978-83-923733-1-5 - info o książce na stronie: Śląska szlachta i arystokracja