Zespół zamkowy w Nieświeżu

Z Wikipedii

Zespół zamkowy w Nieświeżu usytuowany jest w białoruskim mieście Nieśwież, w przeszłości stanowił rezydencję rodu Radziwiłłów.

Rodzina Radziwiłłów nabyła Nieśwież w 1533 r. Pierwszymi właścicielami byli Mikołaj Radziwiłł i jego brat Jan. Wcześniej ów zamek, wybudowany w średniowieczu, należał do rodziny Kiszków. W 1551 r. tutaj zostały sprowadzone litewskie archiwa, a w 1586 r. cały majątek został zamieniony w ordynację. W 1582 r. marszałek wielki litewski Mikołaj Krzysztof Radziwiłł na ruinach dawnych fortyfikacji rozpoczął budowę renesansowo - barokowego zamku na planie kwadratu. Budowla została ukończona w 1604 r., z wyjątkiem galerii, które dobudowano pół wieku później. Na jej 4 narożnikach zostały stworzone ośmiokątne wieże. W 1706 r. podczas III wojny północnej, armia króla szwedzkiego Karola XII zajęła posiadłość i zniszczyła fortyfikacje. Kilka wieków później Radziwiłłowie sprowadzili niemieckich i włoskich architektów, którzy znacznie odnowili i powiększyli zamek. Ciekawą postacią zamieszkująca dobra nieświeskie był Karol Stanisław Radziwiłł, przeciwnik Stanisława Augusta Poniatowskiego, znany z przepychu i rozpustnego życia. Antoni Zaleski udekorował żółte fasady budynku barokowymi stiukami. W XVI wieku zrekonstruowano bramy zamkowe, a dwupoziomowe wieże uwieńczono hełmami. W ten sposób trzy oddzielne budowle otaczające centralny dziedziniec zostały połączone w jedną całość.

Bardzo ważną budowlą Nieświeża jest połączony z zamkiem kościół jezuitów pw. Bożego Ciała, zbudowany w latach 1587 - 1603. Stanowi on mauzoleum 72 członków rodziny Radziwiłłów. Każda wykonana z brzozy trumna jest oznaczona rodowym herbem Trąby. Kościół został zaprojektowany przez włoskiego architekta Giana Marię Bernardoni na wzór Il Gesù w Rzymie jako pierwsza na świecie bazylika z kopułą i barokową fasadą, rozpoczynając epokę baroku w Europie Wschodniej. Oprócz kunsztownych nagrobków we wnętrzu można zobaczyć późnobarokowe freski wykonane około 1760 r. oraz wyrzeźbiony w 1583 r. przez weneckich rzeźbiarzy ołtarz przedstawiający Jezusa ukrzyżowanego.

W 1770 r. zamek został zajęty przez Rosjan, a Radziwiłłowie zostali wysiedleni. Nieco później litewskie archiwa zostały przewiezione do Sankt Petersburga (gdzie znajdują się do dziś), a większość zebranych w pałacu dzieł sztuki została podzielona między rosyjskich szlachciców. Opuszczone przez rodzimych właścicieli i okupantów dobra nieświeskie zaczęły popadać w ruinę. Pomiędzy 1881 a 1886 r. posiadłość powróciła w ręce Radziwiłłów i nastąpiła gruntowna renowacja dokonywana przez księcia Antoniego Radziwiłła i jego francuską żonę Marię de Castellane. Oni także zaprojektowali park o charakterze krajobrazowym w stylu angielskim. Posiada on powierzchnię ponad 1 km².

Nieświeski zamek zasłynął ze spotkania marszałka Józefa Piłsudskiego z polskimi arystokratami, manifestując chęć współpracy z kołami ziemiańskimi. W 1939 r. rodzina Radziwiłłów została wysiedlona z posiadłości przez Armię Czerwoną. Zamek był wykorzystywany początkowo jako szpital, w czasach sowieckich jako sanatorium, a otaczający park stopniowo popadał w ruinę.

W 1994 r. zespół zamkowy został uznany za narodowy pomnik historii i kultury. Rekonstrukcja zamku pociągnęła za sobą wiele ostrych krytyk ze względu na nieuzasadnione prace i dopuszczenie do zniszczeń. W 2002 r. najwyższe piętro budynku zostało zniszczone przez pożar. Rezydencja dziś stanowi muzeum i jest w dalszym ciągu odbudowywana.

W 2005 r. architektoniczny, rezydencjalny i kulturalny zespół rodu Radziwiłłów został zapisany na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Niestety władze Białorusi przebudowały zwieńczenie wieży w stylu rosyjsko-prawosławnym niszcząc pierwotny wygląd zamku.

W marcu 2008 r. podczas prac renowacyjnych Białorusini wyburzyli część zamku. Usunięta została jedna z galerii łączących główny korpus pałacowy ze skrzydłem bocznym zamku.^[1]

Zobacz:

• Zespół zamkowy w Mirze

Linki:

• Strona o zamku w Nieświeżu
• Zdjęcia zamku (strona w j. rosyjskim)
• Zdjęcia kościoła jezuitów (strona w j. rosyjskim)

Przypisy