Olsztynek

Ośrodek przemysłowo - usługowy i turystyczno - krajoznawczy. Na terenie miasta zlokalizowane są zakłady przemysłu: spożywczego, drzewnego i paszowego.

[edytuj] Historia

Niemiecka nazwa zamku, a później miasta pochodzi od jego założyciela, komtura ostródzkiego Güntera von Hohensteina. W źródłach polskich już w XV w. występuje nazwa zbliżona znaczeniem do obecnej - "Parvum Olstin" - "Mały Olsztyn", lub Olsztynek.

Pierwsza wzmianka o Olsztynku pochodzi z 1351 roku, a prawa miejskie nadane zostały przez wielkiego mistrza Winricha von Kniporde w 1359 roku. Miasto założono na planie zbliżonym do wielu innych miast krzyżackich. Centralnym punktem był obszerny rynek z kościołem i ratuszem, od którego wychodziły dwie, prostopadłe ulice. Miasto było obwiedzione murami miejskimi o długości 245 x 170 m i wysokości ok 10 m. Ludność pod koniec średniowiecza liczyła ok. 450 mieszkańców. W 1410 r. zamek opanowali mieszczanie, którzy uznali władzę króla polskiego, w 1414 r. w czasie wojny głodowej miasto ucierpiało od wojsk polskich. Dopiero w czasie wojny polsko-krzyżackiej w 1520 roku Olsztynek został zdobyty przez wojska polskie, a hetman wielki koronny Mikołaj Firlej potwierdził przywileje miasta. W 1656 r. miasto splądrowały wojska szwedzkie i tatarskie. Miasto w 1740 r. miało 728 mieszkańców, a w 1811 r. 778 mieszkańców. W 1764 urodził się tutaj Krzysztof Celestyn Mrongowiusz, wybitny filolog i badacz polskości. Olsztynek w 1888 r. otrzymał połączenie kolejowe z Działdowem, a w 1891 r. z Ostródą. Miasto było zniszczone w okresie dwóch wojen światowych. W okresie od października 1939 do 1945 roku, w mieście zlokalizowany był niemiecki obóz jeniecki Stalag IB Hohenstein. W latach 1927-1945 w pobliżu miasta znajdował się ogromny monument upamiętniający bitwę pod Tannenbergiem - tzw. Tannenberg-Denkmal. W roku 1934 spoczęły w nim doczesne szczątki prezydenta Rzeszy Paula von Hindenburga. W 1945 r. Olsztynek został niemal doszczętnie zniszczony przez wojska sowieckie, podobny los spotkał Tannenberg-Denkmal, który został wysadzony przez wojska niemieckie, a po wojnie jego resztki całkowicie usunięto (do dziś, na Rynku stoi monumentalny, granitowy lew pochodzący z tego miejsca). W 1945 roku Olsztynek znalazł się w granicach Polski.

[edytuj] Zabytki

Zamek krzyżacki w Olsztynku

Ratusz miejski

Zabytkami godnymi uwagi są: gotycki kościół z XIV wieku i pozostałości murów miejskich z basztami z XV w. (budowane po 1415 roku), a przede wszystkim zamek krzyżacki, wybudowany w latach ok. 1350-1360. Zamek w końcu XVIII wieku popadł w ruinę i został częściowo rozebrany, odbudowano go w latach 1847-1849 w stylu neogotyckim i przekształcono na gimnazjum, którego dyrektorem był m.in. wybitny historyk Max Toeppen, a uczył się m. in. Herman Pełka. Godny uwagi jest też układ urbanistyczny Starego Miasta, oraz pojedyncze domy z początku XX wieku. W mieście znajduje się Muzeum - skansen budownictwa ludowego Warmii i Mazur.

Wiatrak ze skansenu w Olsztynku

[edytuj] Transport

Ważny węzeł drogowy, przez miasto przechodzi też linia kolejowa Olsztyn - Działdowo. W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie.

7 kierunek Gdańsk-Elbląg-Olsztynek-Warszawa-Chyżne,
51 kierunek Olsztyn-Bezledy,
58 kierunek Szczytno-Szczuczyn.

[edytuj] Trasy Rowerowe

Olsztynek jest miastem bogatym w trasy rowerowe. min.: trasa rowerowa czerwona:

Olsztynek-Makruty (16 km)- Po drodze można zwiedzić Skansen i rezerwat bobrów
Olsztynek-Orzechowo (27 km) - Liczne zabytki min. kościół Jana Chrzciciela w Orzechowie

trasa rowerowa czarna

Makruty-Jagiełek (16 km)- Droga prowadzi przez las
Wegornia-Kurki (8 km) - Trasa prowadzi wśród jezior i lasu

trasa rowerowa żółta

Olsztynek-Królikowo (21 km) - Zabytki z okresu wojny, częściowo droga prowadzi przez las
Kurki-Olsztynek (21 km) - Liczne ośrodki wypoczynkowe

trasa rowerowa zielona

Pawłowo-Waszeta (13 km) - Trasa wśród łąk
Orzechowo-Węgornia (3 km)

Dłuższe trasy rowerowe

Olsztynek-Drwęck (23 km)
Olsztynek-Mańki-Makruty (20 km)
Olsztynek-Waplewo-Maróz (36 km)
Olsztynek-Świerkocin-Waszeta (25 km)
Olsztynek-Swaderki (25 km)
Olsztynek-Marózek (30 km)
Olsztynek-Lipowo Kurowskie-Brzeźno Łyńskie (40 km)
Olsztynek-Kurki-Ząbie-orzechowo (45 km)

[edytuj] Bibliografia

M. Toeppen, Historia okręgu i miasta Olsztynka, Dąbrówno 2004.
J. Sikorski, Zespół zamkowy oraz system urządzeń miejskich Olsztynka w średniowieczu, [w:] Życie codzienne na dawnych ziemiach pruskich, Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Nauk. im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie, nr 182, Olsztyn 1999.