10 Pułk Piechoty Księstwa Warszawskiego

Z Wikipedii

10 Pułk Piechoty Księstwa Warszawskiego - (wcześniej do 26 stycznia 1807 pod nazwą: 2 Pułk Piechoty Legii Poznańskiej) polski pułk piechoty okresu Księstwa Warszawskiego sformowany w 1806 w Rogoźnie w Poznańskiem.

Spis treści 1 Geneza powstania pułku 2 Historia pułku 3 Działania zbrojne 4 Dowódcy 5 Bibliografia 6 Zobacz też

[edytuj] Geneza powstania pułku

16 listopada 1806 Dąbrowski nakazał pobór rekruta systemem kantonalnym, po 1 na 10 dymów. Rekrut ten musiał być zaopatrzony, ubrany i oporządzony przez obywateli. W grudniu 1806 w wyzwolonej Warszawie odbyły się rokowania z Napoleonem, w wyniku których przystąpiono do formowania trzech legii. W tych oto okolicznościach formował się 2 pułk piechoty w Legii Poznańskiej Dąbrowskiego, który w 1807 został przemianowany na 10. pułk piechoty 3 Dywizji Księstwa Warszawskiego.

W związku z odezwą gen. Dąbrowskiego do tworzącego się wojska zgłaszali się poborowi do punktów rekrutacji. Tworzący się 2 pułk piechoty Legii Poznańskiej, organizował się na przełomie listopada i grudnia 1806 w Rogoźnie, w departamencie poznańskim. Zgłaszali się tam byli żołnierze armii pruskiej, weterani powstania kościuszkowskiego oraz młodzi, świeży rekruci.

Organizacją tego pułku zajął się mjr Antoni Downarowicz (1778-1810), weteran insurekcji kościuszkowskiej oraz walk we Włoszech w szeregach legionów. W tworzeniu 2. p.p. Legii Poznańskiej pomagali mu jego oficerowie, kpt. Paweł Tremo oraz mianowany 15 listopada 1806 na szefa batalionu, Kalikst Zakrzewski. Utworzono dwa bataliony. Dowództwo nad pierwszym objął kpt. Antoni Parys, zaś nad drugim sam mjr Downarowicz.

2 stycznia 1807 Napoleon wydał rozkaz połączenia sił dywizji Dąbrowskiego w Bydgoszczy, a następnie 23 stycznia poddał ją pod rozkazy marszałka Lefebvre`a i posłał ją pod Gdańsk. Tym samym 2 pp. Legii Poznańskiej wraz z korpusem oblężniczym znalazł się na Pomorzu Gdańskim, gdzie wsławił się w zaciętych bojach. Po kapitulacji Gdańska pułk ten został ściągnięty długimi i ciężkimi marszami do Prus Wschodnich, aby wziąć udział w ostatniej fazie bitwy pod Frydlandem. Po skończonej kampanii 1806-1807 objął stanowisko już jako 10 pp. we Wschowie.

[edytuj] Historia pułku

Rozkazem ministra wojny, ks. Józefa Poniatowskiego, z dnia 4 kwietnia 1807 piechota Księstwa Warszawskiego otrzymała nową numerację pułków. W wyniku tej reorganizacji 2. pułk piechoty Legii Poznańskiej zmienił nazwę na 10 pułk piechoty i wszedł w skład 3 Dywizji pod wodzą gen. Dąbrowskiego, który z niechęcią przyjął tą zmianę uważając za słuszne, że pułki najpierw sformowane powinny posiadać pierwsze numery. W sierpniu 1808, w wyniku kłopotów finansowych Księstwa, 10 pp. wraz z 5. i 11. pp. zostały włączone w skład garnizonu gdańskiego, przechodząc tym samym na żołd francuski. Zakład 10. pp. pozostał w Łęczycy. Stan stacjonującego w Gdańsku pułku płk. Downarowicza dnia 1 stycznia 1809 wynosił 1485 oficerów, podoficerów i żołnierzy.

Sformowany w maju 1809, batalion 3. tego pułku odznaczył się w walkach z Austriakami w tym samym roku. 21 lipca 1809 dowódcą został awansowany z majora 6. p.p., płk Bazyli Wierzbicki. Stan całego 10. pp. z dnia 14 listopada 1809 wynosił 1.996 żołnierzy (w tym dwa bataliony w Gdańsku). Cesarz Francuzów rozkazał 17 maja 1811 utworzyć dywizję składającą się z sił stacjonujących w Wolnym Mieście Gdańsku, między innymi z 10. pułku piechoty Księstwa Warszawskiego. Do pułku przyłączono pluton artylerii pieszej, obsługujący dwa działa. Niedługo po tym, bo w połowie stycznia 1812 pułki te przeszły na żołd francuski, wchodząc w skład VII dywizji Wielkiej Armii gen. Grandjean`a korpusu marszałka Davout`a. Każdy z tych pułków liczył po trzy bataliony. Kiedy płk Bazyli Wierzbicki awansował na szefa sztabu 3 Dywizji Księstwa Warszawskiego, a było to 27 grudnia 1811, dowództwo nad 10. pp. objął płk Henryk Ignacy Kamieński, który przybył z pułku Legii Nadwiślańskiej.

25 lutego 1812, baron Jan Karol Serra, poseł (rezydent) nadzwyczajny francuski w towarzystwie Fryderyka Augusta Wettina, króla Saksonii, księcia warszawskiego i Friedricha C. L. Senfft von Pilsach, ministra spraw wewnętrznych Saksonii, podpisano konwencję, która między innymi dotyczyła 10. pp. Pułk ten mający 4 bataliony, po 6 kompani w batalionie, został zobowiązany do uzupełnienia każdej kompani do kompletu 140 ludzi. Nakazano także, niezwłoczne dodanie do pułku 25. kompanii zakładowej, w stanie 140 osób.

Kampanię roku 1812 pułk ten odbył w VII dywizji gen. Grandjean`a, w brygadzie drugiej, pod dowództwem gen. Bachelu. Po klęskach tej kampanii brygada druga osłaniała odwrót korpusu Macdonalda od Tylży do Gdańska, gdzie dotarła na początku stycznia 1813. Stan 10. pułku piechoty, stacjonującego w Gdańsku, wynosił wtedy 83 oficerów i 1.609 żołnierzy. W grodzie nad Motławą 10 pp. po raz ostatni wpisał się w karty historii epoki napoleońskiej.

[edytuj] Działania zbrojne

Dzieje oręża 2. (10.) pp. Księstwa Warszawskiego rozpoczęły się 2 stycznia 1807, kiedy to Napoleon rozkazał wszystkim pierwszym batalionom, m. in. z owego pułku, koncentrację sił w Bydgoszczy pod dowództwem gen. bryg. Wincentego Aksamitowskiego. 3 stycznia 1807 oddziały gen. Dąbrowskiego wyruszyły w tym kierunku. Już 22 stycznia tego samego roku wyruszyły w kierunku Gdańska, posuwając się lewym brzegiem Wisły. Dzień później, Napoleon zadecydował o utworzeniu X Korpusu pod dowództwem marsz. François Joseph Lefébvre`a.

W wyniku reorganizacji X Korpusu, w marcu 2. (10.) pp. znalazł się w składzie korpusu oblężniczego Gdańska. Oblężenie rozpoczęło się 7 marca 1807. Już 9 marca dywizja polska zajęła Borkowo, a następnie Maćkowy i Łostowice. Patrole polskie 12 marca podchodziły już na przedpole Chełma. Lefebvre pierwszy szturm zarządził na 16 marca. Kolumna polska złożona m. in. z dwóch batalionów 2. pp., dowodzona przez mjr. Downarowicza zaatakowała wczesnym rankiem Chełm.

26 marca o godzinie czwartej rano Prusacy zaatakowali w paru miejscach wojska oblężnicze. Wyparli Polaków z szańców pod Chełmem. Tymczasem w obozie polskim, mjr Weyssenhoff z 4. p.p. polskiej, zorganizował kontratak. Wtedy na miejsce walki przybył sam Lefebvre i stanął na czele szykującego się do natarcia 2. pp. polskiej. Weyssenhoff opisał to w swoich pamiętnikach tak: "Zsiadł z konia, a odpiąwszy surdut odkrył hafty munduru i gwiazdy. Kazał doboszom bić szarżę, a znajdując, że nie dosyć żywo biją, sam bęben porwał i tak przyspieszonym krokiem pędził ku nieprzyjacielowi".

Pod koniec marca do grupy operacyjnej gen. Schramma dotarły uzupełnienia. Był to batalion 2. p.p. dowodzony przez mjr Downarowicza oraz ppłk. Parysa. Zadaniem tego oddziału było odcięcie komunikacji wojskom pruskim i rosyjskim, pomiędzy Gdańskiem, a Piławą. Kompania z 2. pp. polskiej uczestniczyła wraz z 2. pułkiem lekkiej piechoty francuskiej, kawalerią polską i francuską, w udanym ataku na Prusaków pod Łysicą na Mierzei Wiślanej. Resztki oddziału nieprzyjaciela uciekły do Piławy.

31 marca rozgorzały walki w okolicy Bramy Oliwskiej, a 1 kwietnia Lefebvre wydał rozkaz natarcia na całej linii, tym samym był to początek regularnego oblężenia. Tymczasem dla utrzymania kontaktu z korpusem oblężniczym pod Kołobrzegiem, wysłano trzy kompanie z 2. pp. wraz z częścią kawalerii pospolitego ruszenia na Pomorze Środkowe. W nocy z 15 na 16 kwietnia żołnierze z 2. pp. wraz z francuskimi saperami usypali szaniec przy ujściu Łachy do Wisły. Załoga twierdzy dopiero rano zorientowała się o jego istnieniu. 16 kwietnia siły pruskie w sile 5 tys. żołnierzy zaatakowały Mierzeję od strony Gdańska i Wisłoujścia. Początkowo odnosili sukcesy, ale szala ich zwycięstw załamała się na wspomnianym szańcu, którym dowodził mjr Downarowicz. Wsparcie atakujących dwoma kompaniami piechoty rosyjskiej oraz ostrzał z dział angielskiego kutra, nie przynosiło efektu przy takiej dzielnej obronie. Dowódca 2. pp. w tym starciu otarł się o śmierć, jego kapelusz przeszyła na wylot kula z kartacza, tuż przy głowie. O tym, jakie znaczenie bojowe miał szaniec usypany przez żołnierzy Downarowicza, 18 kwietnia przekonała się angielska korweta "Sally", holująca dwie uzbrojone szalupy. Została odparta przez działa sprowadzone do szańca i nie udało jej się przedrzeć do Gdańska.

10 pułk piechoty polskiej wraz z resztą brygady gen. Bachelu, będącej częścią VII dywizji gen. Grandjeana, przybył do Gdańska 13 stycznia 1813. Piechurzy powrócili na teren, na którym już walczyli niecałe sześć lat wcześniej. Weszli w skład garnizonu pod dowództwem gen. Jeana Rappa. Od 22 stycznia miasto było nieudolnie oblegane, ponieważ Rosjanie mieli bardzo mało ciężkich dział oblężniczych. Pierwszy szturm Gdańska nastąpił 5 marca, wtedy to wojska rosyjskie uderzyły jednocześnie na Nowe Szkoty, Suchanino, Chełm, Siedlce i Orunię. Gen. Bachelu w tym czasie uformował kolumnę uderzeniową składającą się z czterech batalionów piechoty polskiej (m.in. 10 pp.), 150 kawalerzystów i jednej baterii artylerii konnej. Grupa ta ruszyła z Nowych Ogrodów przez Suchanino, uderzając z boku na wzniesienia Siedlec. Rapp w obliczu niebezpieczeństwa ataku od strony Oruni zarządził kontratak. Tą operację ubezpieczał od strony Piecek 10 pp. pułkownika Henryka Kamieńskiego z 4 działami.

Liczne zarazy i pożary pogarszały tylko stan załogi gdańskiej twierdzy. Wynikiem tej beznadziejnej sytuacji było zaprzestanie walk 28 listopada 1813, a następnie kapitulacja. Jednak jej warunki zostały odrzucone przez cara. Druga kapitulacja z 29 grudnia zezwalała Polakom na powrót do domów. Następnego dnia Polacy opuścili mury Gdańska. Wielu z weteranów z 10. pp. Księstwa Warszawskiego służyło od 1815 w wojsku Królestwa Kongresowego oraz brało udział w Powstaniu Listopadowym.

[edytuj] Dowódcy

• płk Antoni Downarowicz (4 września 1807),
• Bazyli Wierzbicki,
• płk Henryk Ignacy Kamieński (27 grudnia 1811).

[edytuj] Bibliografia

• Marian Kujawski, Z bojów polskich w wojnach napoleońskich, Maida – Somosierra – Fuengirola – Albuera, Nakł. Polskiej Fundacji Kulturalnej Londyn 1967;
• Marian Kukiel, Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej 1795-1815, Poznań 1912;
• Roman Sołtyk, Relation des operations de l'armee polonaise pendant la campagne de 1809.;
• Gabriel Zych, Armia Księstwa Warszawskiego 1807-1812;

[edytuj] Zobacz też

• X Korpus Wielkiej Armii
• 10 Pułk Piechoty