Borówkowa
Z Wikipedii
| Borówkowa | |
 Borówkowa widoczna jako najwyższe wzniesienie ponad Obniżeniem Lądka i Stronia |
|
| Państwo | Polska, Czechy |
| Pasmo | Góry Złote, Sudety |
| Wysokość | 899,6 m n.p.m. |
| Pierwsze wejście | w czasach przedhistorycznych |
Borówkowa (899,6 m n.p.m., niem. Heidelkoppe, Heidelberg, czes. Borůvková) – szczyt na granicy polsko-czeskiej w Górach Złotych (Sudety Wschodnie) wznoszący się ponad Przełęczą Lądecką, z którego roztacza się szeroka panorama na Kotlinę Kłodzką po polskiej stronie, a po czeskiej Morawy i Śląsk a poprzez wąski pas państwa czeskiego na rozległe obszary Pogórza Sudeckiego na obszarze Polski w tym Paczków, Otmuchów, Kamieniec Ząbkowicki.
Po 1945 r. a przed ustaleniem obecnej polskiej nazwy, szczyt nazywany był również Wrzesiec, Wrzosiec lub Wrzosówka. Nazwa ta pozostała ostatecznie jednak przy wsi Wrzosówka leżącej na jej stoku.
Spis treści |
[edytuj] Geografia, geologia i przyroda
Jest jednym z najwyższych szczytów pasma Gór Złotych i najwyższym punktem gminy Lądek-Zdrój. Wznosi się pomiędzy Przełęczą Lądecką znajdującą się na południu i przełęczą Różaniec od północy i jest najwyższym szczytem w tej części pasma biegnącego południkowo. Jest też zwornikiem dla dwóch bocznych odgałęzień Gór Złotych, które przebiegają poprzecznie w stosunku do pasma głównego. Szczyt Borówkowej flankuje od północnego zachodu Krowia Góra Wielka, zaś od południowego wschodu wierzchołek z grupą skalną zwaną Białą Skałą (niem. Weiser Stein lub Weissenbrunn) na wysokości 864 m n.p.m.
Góra zbudowana jest z gnejsów. Porasta ją dolnoreglowy bór świerkowy domieszkowany bukiem, jodłą i modrzewiem. Na południowym stoku wypływa źródło o nazwie Biała Studnia.
[edytuj] Historia
Tereny obejmujące Borówkową i pobliskie wzniesienia stanowiły w średniowieczu pogranicze Księstwa Nyskiego i Hrabstwa Kłodzkiego. Północno-wschodnie zbocza w 1420 r. biskup Konrad podarował miastu Paczków i od tej pory zaczęto je nazywać Paczkowskim Lasem. Las na stoku południowo-zachodnim nazwano dla odróżnienia Lasem Lądeckim.
Szczyt dość wcześnie zdobył popularność turystyczną, głównie dzięki atrakcyjnej panoramie z Białej Skały znajdującej się po czeskiej stronie, z której widok sięgał aż po Paczków, Otmuchów, Nysę, Javorník oraz Śląsk po Górę Świętej Anny.
[edytuj] Budowle na szczycie Borówkowej
W II poł. XIX w. stanęło na Borówkowej pierwsze schronisko o 15 minut drogi od szczytu. Okoliczne wsie skorzystały na wzmagającym się ruchu turystycznym. W okresie międzywojennym w każdej wsi działała gospoda i oferowano miejsca noclegowe.
W lecie 1870 r. wybudowano na Borówkowej pomost przypominający wieżę, który ułatwiał turystom oglądanie panoramy ze szczytu. Inicjatorem był zapewne zarząd uzdrowiska w Lądku-Zdroju. Budowla przestała istnieć w latach 1878-1882. Nową wieżę widokową wzniosła w 1889 r. sekcja lądecka Glatzer Gebirgsverein (Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego) (GGV) z pomocą miasta Lądka. Budowla miała 17 m wysokości. Oficjalne otwarcie nastąpiło dopiero 2 sierpnia 1890 r. U stóp wieży znajdowała się wiata dla turystów, w której mogli się schronić przed deszczem. Druga wieża na Borówkowej istniała jedynie 11 lat. W dniu 16 sierpnia 1900 r. dwie panie podczas wycieczki z Javorníka miały wypadek. Gdy wchodziły złamał się pod nimi stopień i turystki spadły. Odszkodowanie, które musiano wypłacić turystkom, niemaże zrujnowało lądecką sekcję GGV. Naprawa budowli nie była możliwa, bo drewno było spróchniałe, dlatego postanowiono zburzyć wieżę. Zanim to jednak zrobiono 16 września 1900 r. konstrukcja sama się zawaliła.
Trzecią wieżę wybudowano po 8 latach. Otwarcie nastąpiło 30 sierpnia 1908 r. o 4 po południu. Mimo fatalnej pogody byli obecni książę Fryderyk Wilhelm Pruski, prezes sekcji lądeckiej GGV Seibt, prezes Zarządu Głównego GGV Felix Burczek, przedstawiciele sekcji Kłodzko i Wrocław GGV i Morawsko-Śląskiego Sudeckiego Towarzystwa Górskiego (MSSGV) z Javorníka. W przemówieniu książę wspomniał swój pobyt na Borówkowej przed ponad 20 laty. Trójkondygnacyjna wieża na Borówkowej zaprojektowana przez Aloisa Uttnera z Javorníka miała 21 m wysokości, na najwyższy taras widokowy położony na wysokości 15 m prowadziło 97 stopni. W latach 1910-1911 wybudowano obok wieży niewielki schron, w którym oferowano turystom skromne posiłki. W 1922 r. i ta wieża zawaliła się.
W 1929 r. sekcja Javorník MSSGV rozpoczęła budowę schroniska Heidelkoppebaude według projektu opracowanego przez inżyniera Herberta Uttnera (syna Aloisa). Otwarcie schroniska na Borówkowej nastąpiło 29 maja 1930 r. Pierwszym dzierżawcą został emerytowany nauczyciel Rudolf Moche. Częstym gościem na Borówkowej był pisarz i poeta Paul Keller. W celu upamiętnienia jego wizyt 12 czerwca 1932 r. powstał w schronisku Paul Keller Ecke – kącik Paula Kellera utworzony przez Mochego. Ponadto w 1935 r. po śląskiej stronie zarząd lasów z Lądka-Zdroju wybudował pod szczytem, powyżej Białej Studni schron turystyczny. Nazwany został Belvedere i w krótkim czasie opiekę nad nim przejęło GGV. Schronisko na Borówkowej było czynne do 1941 r.
Po II wojnie światowej schronisko nie zostało uruchomione i ulegało dewastacji. Zburzono je w latach 1955-1964. Ruch turystyczny zamarł niemal całkowicie. Wsie wokół szczytu (m.in. Wrzosówka po polskiej stronie) prawie wszystkie wyludniły się i zniknęły. Teren pozostał odludny do dziś.
W 2006 r. miasto Javorník w imponującym tempie wybudowało na Borówkowej wieżę widokową według projektu inżyniera Lubomíra Řezníčka. Fundusze na inwestycję pozyskano ze środków unijnych z programu na rozwój pogranicza polsko-czeskiego Interreg III A. Budowla ma 25,4 m wysokości, a punkt widokowy znajduje się 1,4 m niżej. Konstrukcja jest stalowa, z zewnątrz deskowana. Przypomina wielki walec nakryty stożkowatym daszkiem. Uroczyste otwarcie nastąpiło 7 października 2006 r. o godzinie 11.00.
[edytuj] Spotkania opozycyjne w latach 80. XX w.
Położenie szczytu sprzyjało organizowaniu spotkań opozycji lat 80. XX w. Pierwsze takie konspiracyjne spotkanie na Borówkowej odbyło się 21 sierpnia 1987 r. Spotkali się tam działacze Solidarności Polsko-Czechosłowackiej z obu stron granicy. Ze Polaków uczestniczyli w nim: Zbigniew Bujak, Zbigniew Janas, Mirosław Jasiński, Jacek Kuroń, Jan Lityński, Józef Pinior, Mieczysław Piotrowski "Ducin" i Danuta Winiarska. Ze strony czeskiej dotarli: Jiři Dienstbier (późniejszy minister spraw zagranicznych Czechosłowacji), Ladislav Lis, Petr Pospíchal, Jan Šabata, Hanka Šabatowa i Petr Uhl. Podobne spotkania odbywały się również w okolicach pobliskiego Karpna a wśród ich uczestników był m.in. późniejszy prezydent Czech Václav Havel. Głównym organizatorem tych spotkań po polskiej stronie był Warcisław Martynowski z Lądka-Zdroju.
W czerwcu 1988 r. odbyło się spotkanie ponad 20 młodych działaczy z polskich i czechosłowackich ugrupowań opozycyjnych oraz po raz kolejny 20 maja 1989 r. Spotkanie 30 września 1990 r. było czwartym i pierwszym legalnym spotkaniem na Borówkowej. Było ono jedną z trzech demonstracji, które odbyły wówczas się na granicy polsko-czeskiej w sprawie otwarcia granic. Na Borówkowej spotkała się wtedy ponad setka osób z Lądka-Zdroju i Javorníka, m.in. władze obu miast, co zaowocowało zawiązaniem partnerstwa między tymi miastami. W 2005 r. postawiono na szczycie tablice upamiętniające wydarzenia z lat 80. XX wieku.
[edytuj] Ciekawostki
- Po czeskiej stronie, od północnego zachodu pod szczytem stoi uszkodzony kamienny krzyż pokutny pozbawiony górnego ramienia.
[edytuj] Turystyka
Na szczyt prowadzi kilka znakowanych szlaków turystycznych:
czerwona ścieżka krajoznawcza biegnąca pętlą z i do Lądka-Zdroju
polski zielony z zamku Karpień do Złotego Stoku
czeski niebieski ze wsi Travná
czeski czerwony z Javorníka do Bilej Vody
Wieża widokowa jest otwarta dla turystów od maja do września. Na pobliskiej Przełęczy Lądeckiej funkcjonuje przejście graniczne dla pieszych i rowerzystów. Obecnie trwają starania o uruchomienie takiego przejścia również na Borówkowej (po wejściu Polski do strefy Schengen granicę polsko -czeską można przekraczać w dowolnym miejscu)[1]
Przypisy
[edytuj] Bibliografia
- Marcin Dziedzic Morawsko-Śląskie Sudeckie Towarzystwo Górskie 1881-1945, Wrocław 2006, ISBN 83-7374-041-4
- Wojciech Ciężkowski Lądek Zdrój, Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław 1998, ISBN 83-71125-044-4
- Marek Furmankiewicz Przez "zieloną granicę". Konspiracyjne spotkania "Solidarności Polsko-Czechosłowackiej" w Górach Złotych w latach 1981-89, w: "Pielgrzymy. Informator krajoznawczy", Wrocław 1997, s. 171-181
- Masyw Śnieżnika, Góry Bialskie, Góry Złote, Krowiarki, mapa w skali 1:40 000, Wydawnictwo "Plan", Wrocław 2006, ISBN 83-60180-51-2
- Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 17 Góry Złote, red. Marek Staffa, str. 49-50, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 1993, ISBN 83-85773-01-0
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Opisy wycieczek: [1], [2], [3]
- Fotografie i rysunki: wieży z 1908 r., starego schroniska, nowej wieży i galeria
