Gibonowate
Z Wikipedii
| Gibonowate | |
 Gibon białoręki |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | ssaki |
| Podgromada | ssaki żyworodne |
| Szczep | łożyskowce |
| Rząd | naczelne |
| Podrząd | Haplorrhini |
| Nadrodzina | małpy człekokształtne |
| Rodzina | gibonowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Hylobatidae | |
| Gray, 1870 | |
| Zasięg występowania | |
 Zasięg występowania gibonów. Kolorami zaznaczono zasięg występowania gatunków Hylobates spp. |
|
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Gibonowate, gibony, gibbony (Hylobatidae) - rodzina średniej wielkości małp człekokształtnych o długich kończynach wyspecjalizowanych w życiu nadrzewnym. W zapisie kopalnym znane od miocenu.
Spis treści |
[edytuj] Występowanie
Występują w tropikalnych i subtropikalnych lasach Archipelagu Malajskiego, Półwyspu Indyjskiego, Półwyspu Indochińskiego i południowych Chin.
[edytuj] Charakterystyka
Niewielkie małpy bez ogona, z długimi, smukłymi kończynami. Ciało pokryte czarnym, szarym lub brązowym futrem z jasnym obramowaniem dłoni, stóp i twarzy. Gatunki z rodzaju Hylobates i Symphalangus są najmniejszymi małpami człekokształtnymi (od 4-8 kg). Z kolei siamang może ważyć 23 kg przy 1 metrze wysokości. U samców niektórych gatunków, a w przypadku siamanga również u samicy, występuje worek krtaniowy pełniący funkcję rezonatora. Na pośladkach występują nagnioty pośladkowe, nie występują natomiast torby policzkowe.
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 32 | = | 2 | 1 | 2 | 3 |
| 2 | 1 | 2 | 3 | ||
Budowa czaszki podobna jest do czaszki hominidów - ze stosunkowo krótką częścią twarzową i dużą puszką mózgową. Uzębienie bunodontyczne z dużymi siekaczami i kłami wystającymi poza linię pozostałych zębów.
Spośród człekokształtnych gibony są najlepiej przystosowane do nadrzewnego trybu życia. Przemieszczają się w koronach drzew stosując ruchy brachiacyjne polegające na przekładaniu kończyn przednich, utrzymujących ciało w pozycji wiszącej. Potrafią przemieszczać się z prędkością rzędu 50 km/h. Według autorów filmu dokumentalnego The Life of Mammals (BBC)[1] gibony są najszybszymi i najlepiej przystosowanymi do nadrzewnego trybu życia ssakami nielatającymi. Sprawność takich ruchów umożliwia im unikalna budowa nadgarstka.
Potrafią też przemieszczać się po gałęziach i po ziemi w postawie dwunożnej. Balansują przy tym górnymi kończynami dla utrzymania równowagi.
Gibony są zwierzętami terytorialnymi, aktywnymi w ciągu dnia. Podobnie jak wyjce, sygnalizują swoją obecność na zajmowanym terytorium przy pomocy donośnych sygnałów akustycznych. Są zwierzętami monogamicznymi, żyją w małych grupach rodzinnych 2-6 spokrewnionych ze sobą osobników.
Większość czasu spędzają na drzewach, schodząc jedynie w poszukiwaniu pokarmu lub wody. Większość zapotrzebowania na wodę zaspokajają ze zjadanego pokarmu oraz zlizywania wody deszczowej z kory i liści[2]. Żywią się przede wszystkim owocami, liśćmi i zielonymi pędami roślin.
[edytuj] Systematyka
Gibonowate były przez długi czas zaliczane jako monotypowa (z jedynym rodzajem Hylobates) podrodzina Hylobatinae do rodziny Pongidae rozumianej wówczas jako małpy człekokształtne[3]. W latach 80. i 90. XX wieku tacy autorzy jak Szalay i Delson (1979), McKenna i Bell (1997) oraz Goodman i in. (1998) zaliczyli je do rodziny człowiekowatych (Hominidae)[4]. Obecna klasyfikacja gibonowatych ustalona zostały na podstawie charakterystycznej dla każdego rodzaju liczby chromosomów[5]:
Rodzaj Hylobates (44 chromosomy):
- Hylobates agilis - gibon ungko, gibon czarnoręki
- Hylobates klossii - siamang karłowaty
- Hylobates lar - gibon białoręki
- Hylobates moloch - gibon srebrzysty
- Hylobates muelleri - gibon borneański
- Hylobates pileatus - gibon czapnik
Rodzaj Hoolock (38 chromosomów):
- Hoolock hoolock - gibon hulok
- Hoolock leuconedys
Rodzaj Nomascus (52 chromosomy):
- Nomascus concolor - gibon czubaty, gibon czarny
- Nomascus nasutus
- Nomascus leucogenys
- Nomascus gabriellae
.jpg/200px-Suneko_-_shout_(by).jpg)
Rodzaj Symphalangus (50 chromosomów):
oraz wymarły rodzaj †Bunopithecus
[edytuj] Zagrożenia i ochrona
Wszystkie gatunki gibonowatych zostały wpisane do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów, większość jako zagrożone wyginięciem (kategorie VU, EN i CR)[6], głównie z powodu degradacji i utraty zajmowanych siedlisk.
Przypisy
- ↑ David Attenborough, Life of Mammals, Episode 8: Life in the Trees. BBC Warner, 2003
- ↑ Edward Osborne Wilson: Socjobiologia. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c., 2001. ISBN 83-7150-682-1.
- ↑ Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971, s. 406.
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) (en). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 20 maja 2008].
- ↑ Geissmann, Thomas. Gibbon Systematics and Species Identification (en)
- ↑ Zagrożone gatunki z rodziny Hylobatidae w wykazie IUCN (en) [dostęp 20 maja 2008]
[edytuj] Bibliografia
- Thomas Geissmann: Gibbon Systematics and Species Identification (en). [dostęp 20 maja 2008].
- Myers, P.: Hylobatidae (en). (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 20 maja 2008].
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 118. ISBN 83-01-14344-4.
|
|||||||||||
