Historia Chorwacji do 1945 roku

Z Wikipedii

Historia Chorwacji do 1945 roku

• Ziemie obecnej Chorwacji w starożytności zamieszkiwały plemiona indoeuropejskich Ilirów.
• II wiek p.n.e. – Rzymianie rozpoczęli podbój rdzennych plemion iliryjskich i założyli w Dalmacji kolonię w Salonie (w pobliżu dzisiejszego Splitu). Przynależność do Rzymu zaowocowała rozwojem kraju – powstały liczne miasta i pałace. Rdzenna ludność ulegała romanizacji.
• I wiek p.n.e. – rzymski cesarz Oktawian August (63 p.n.e. – 14 r. n. e.) rozszerzył Imperium Rzymskie tworząc, z części terytorium obecnej Chorwacji, rzymską prowincję Ilirię (łac. Ilyricum).
• od I wieku n.e. - pod panowaniem rzymskim (prowincje Dalmacja i Panonia), a następnie bizantyjskim.
• 305 – rzymski cesarz Dioklecjan (245 – 315) zamieszkał w pałacu – fortecy Spalatum (obecny Split), który budował w latach 295 – 305.
• od IV w. – tereny Cesarstwa Rzymskiego zaczęły najeżdżać wojska barbarzyńców: Wizygoci, Hunowie, Longobardowie i Awarowie.
• 395 – po podziale Cesarstwa Rzymskiego, ziemie, na których obecnie znajduje się Chorwacja, Słowenia i Bośnia i Hercegowina, przypadły Cesarstwu Zachodniorzymskiemu.
• od VI w. – VII w. - na ziemie te przybyły plemiona słowiańskie, wśród nich około 625 roku plemiona słowiańskie pochodzące z obszaru południowej Polski. Na początku VII wieku przybywają plemiona Chorwatów. Chorwaci osiedlili się w części byłej prowincji Dalmacja (zwaną odtąd Chorwacją Dalmatyńską) i w części byłej prowincji Panonia ( zwaną odtąd Chorwacją Panońską).
• VII w. – VIII w. - najazdy Ostrogotów, Awarów i innych plemion Słowian.
• IX w. – Chorwacja Dalmatyńska była obiektem rywalizacji o wpływy: Franków, Bizancjum i Papiestwa.
• 800 – przyjęcie chrztu przez Chorwatów będących pod panowaniem Franków.
• 803 - tereny Chorwacji Dalmatyńskiej zostały podbite i włączone do imperium Franków Karola Wielkiego.
• X w. - w toku walk z Wenecją i Węgrami powstało między rzeką Drawą a Adriatykiem państwo chorwackie.
• 925 – obie Chorwacje (Dalmatyńską i Panońską) zjednoczył dalmatyński książę Tomisław z dynastii Trpimirowiciów – utworzone zostało Królestwo Chorwatów. Tomisław był pierwszym, uznanym przez Papieża Jana X, królem Chorwacji.
• XI w. – rozkwit królestwa. Tereny Chorwacji staje się miejscem rywalizacji o wpływy: Papiestwa, Wenecji i Węgier. Do roku 1101 rządy chorwackich książąt i królów.
• 1074 - 1089 - panowanie Dymitra Zvonimira, uwolnil on kraj spod zwierzchności bizantyjskiej. Jego koronacja przeprowadzona przez papieża w 1076 roku wzmocniła w tym kraju wpływy kultury rzymskokatolickiej (zachodniej).
• 1102 - Chorwacja zostaje związana unią personalną z Węgrami.Zromanizowana Chorwacja zjednoczyła się z Węgrami, aby bronić się przed eskalacją prawosławnego Cesarstwa Bizantyjskiego. Jej administracja podlegała banowi - dowódcy węgierskiego nadgranicznego okręgu wojskowego.
• 1204 – utworzenie Republiki Dubrownickiej.
• 1226 - Syn Andrzeja II, Koloman obejmuje rządy w Chorwacji.
• 1235 – węgierscy władcy z dynastii Arpadów zaniechali oddzielnej koronacji na królów Chorwacji.
• 1242 – spustoszenie Chorwacji i Węgier przez najazd Tatarów.
• XIV w. - pod koniec panowania Andegawenów na Węgrzech (1308 - 1395) okres walk wewnętrznych.
• 1409 – Wenecja zajmuje Dalmację.
• XV w. – XVI w. – część ziem chorwackich znajduje się pod panowaniem Turków osmańskich, stopniowy ich napór powoduje zajmowanie praktycznie całego terytorium, pozostałe dostały się pod władanie niemieckiej dynastii Habsburgów, którzy objęli tron węgierski na mocy układu wiedeńskiego w 1515 roku.
• 1526 r. - po bitwie pod Mohaczem , w której wojska węgierskie zostały rozbite przez armię turecką pod dowództwem Sulejmana , umacniają się wpływy Turcji na ziemiach chorwackich.
• 1527 – Turcja zajmuje Slawonię, pozostałe ziemie we władaniu Habsburgów.
• XVI - po utracie przez Węgry niepodległości, Chorwacja wchodzi pod panowanie Cesarstwa Austrii. Wielokrotne najazdy Turcji na wybrzeże Adriatyku.
• 1571 – bitwa morska pod Lepanto – pokonanie Turcji przez siły hiszpańsko - weneckie, zmniejszenie się potęgi Turcji i Austria odzyskała, wcześniej przez nich zdobyte, tereny.
• XVI w. – utworzono Pogranicze Wojskowe (Vojna Krajina) – pas ziem chorwackich o specjalnym statusie prawnym, oddzielający posiadłości Austrii od posiadłości Turcji. Zostało one zasiedlone przez Serbów spod panowania tureckiego. Serbowie mieli tam autonomiczne władze pozostające pod kontrolą Austrii.
• koniec XVII w. – Austria odzyskuje ziemie chorwackie znajdujące się pod panowaniem tureckim. Duże znaczenie miała tutaj bitwa pod Wiedniem w 1683 roku (zw. odsieczą wiedeńską).
• 1671 – nieudany spisek Chorwatów przeciwko Habsburgom – nasilenie represji ze strony Austrii.
• XVIII w. - dalsze zmniejszanie się wpływów tureckich na ziemiach Chorwackich.
• 1797 – południowa część Chorwacji pod okupacją francuską po pokonaniu Wenecji przez Napoleona. Koniec 1070 letniego okresu niepodległości Republiki Weneckiej.
• 1808 – wkroczenie wojsk Napoleona do Republiki Dubrownickiej – kres istnienia miasta-państwa.
• 1809 - 1813 - część terytorium Chorwacji wchodzi w skład Prowincji Ilirijskich, utworzonych przez Napoleona , z odstąpionych przez Austrię części Koryntii i Chorwacji ( Dalmacji, Istrii, Krajiny) oraz z części Pogranicza Wojskowego. Powstanie idei zjednoczenia południowych Słowian.
• 1813 – zajęcie przez Austrię Prowincji Iliryjskich.
• 1815 – oficjalne przyznanie przez kongres wiedeński panowania Austrii w Prowincjach Iliryjskich, po porażce Napoleona pod Waterloo (pozostawały pod jej władzą do 1918 roku).
• XIX w. - tendencje niepodległościowe, pobudzone wpływami francuskimi. Wpływy te przyczyniły się do rozbudzenia wśród Chorwatów świadomości narodowej. W latach 30. i 40. XIX w. upowszechnienie idei iliryzmu – ruchu kulturalnego i społeczno-politycznego, którego celem było odrodzenie narodowe południowych Słowian. Jako przeciwwagę dla iliryzmu rząd węgierski utworzył stronnictwo zwane madżaronami . Po Wiośnie Ludów idea iliryzmu wygasła, natomiast od lat 60. rozpoczęły intensywny rozwój jej następcy: ruch jugosłowiański i ruch wielkochorwacki. W tym wieku jednak Chorwacja (początkowo w Cesarstwie Austriackim, a później w strefie wpływów Węgier) posiadała częściową autonomię, np. miała własny sejm.
• 1841 i 1842 – starcia w Zagrzebiu między zwolennikami iliryzmu i madżaronami.
• 1843 – rząd austriacki zakazał działalności zwolenników idei iliryzmu.
• 1848 – Wiosna Ludów. Zgromadzenie Narodowe w Zagrzebiu opowiedziało się za niepodległością Chorwacji. Stłumienie powstania na ziemiach chorwackich dowodzonego przez Josipa Jelaćicia. Zniesiono jednak pańszczyznę i zjednoczono terytorium Chorwacji z węgierską Slawonią, wprowadzając ograniczoną autonomię wewnętrzną. Chorwaci pomogli w stłumieniu powstania węgierskiego popierając rząd Austrii przeciwko ruchom niepodległościowym na Węgrzech (Węgrzy nie byli skłonni przyznać większej autonomii narodom niemadziarskim, uważając, że w Koronie św. Stefana jest tylko jeden wielki naród - Węgrzy). Austriacy starali się wykorzystywać konflikty węgiersko-chorwackie dla umocnienia dynastii habsburskiej.
• 1867 – powstanie Austro-Węgier – przekształcenie Cesarstwa Austriackiego na zasadzie równouprawnienia Austrii i Węgier.
• 1868 – dzięki ugodzie chorwacko-węgierskiej, odnawiającej zerwaną w 1848 roku unię węgiersko-chorwacką (jako unia personalna i częściowo realna), Chorwacja otrzymała autonomię w sprawach sądownictwa, oświaty i religii. W administracji obowiązywał język chorwacki. Do Chorwacji włączono częściowo Pogranicze Wojskowe. Ugoda określiła stosunki chorwacko-węgierskie do końca istnienia Austro-Węgier ( do 1918 roku).
• 1873 – zdemilitaryzowanie Pogranicza Wojskowego.
• 1881 – Pogranicze Wojskowe zostało włączone do Chorwacji.
• 1904 – została założona, przez braci Radiciów, Chorwacka Ludowa Partia Chłopska (formalnie istniała do 1948 roku).
• 1915 – przez zwolenników wspólnego państwa południowych Słowian, został powołany Komitet Jugosłowiański ze stała siedzibą w Londynie. Przewodniczącym Komitetu został polityk chorwacki – Ante Trumbić (1864 – 1938).
• 1917 – na wyspie Korfu, Ante Trumbić i premier Serbii Nikola Pašić (1845 – 1926), podpisali deklarację o zjednoczeniu południowych Słowian w niezależnym królestwie, władanym przez dynastię Karadziordziewiciów.
• 1918 – październik - w Zagrzebiu powstała Rada Narodowa Słoweńców, Chorwatów i Serbów, której zadaniem było reprezentowanie Słowian południowych z Austro-Węgier.
• 1918 – 1 grudnia – proklamowano zjednoczone Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS) pod berłem regenta Serbii – Aleksandra I Karadziordziewicia. Zaprzestanie działalności Komitetu Jugosłowiańskiego. Chorwacja staje się częścią Królestwa SHS.

• 1921 – nastąpiła koronacja Aleksandra I Karadziordziewicia na króla Królestwa SHS. Uchwalono demokratyczną konstytucję. Życie polityczne od początku zdominował konflikt między dążącymi do dominacji Serbami a Chorwatami i Macedończykami. Centralistyczny system rządów w nowym państwie, zwłaszcza podział administracyjny likwidujący historyczne obszary Chorwacji, wzbudzał niezadowolenie w chorwackim społeczeństwie.
• 1928 – zamach w Skupsztynie (parlamencie), poseł z Czarnogóry zastrzelił trzech przywódców Chorwackiej Ludowej Partii Chłopskiej. Powstaje groźna sytuacja dla istnienia państwa.
• 1929 – Aleksander I zawiesza konstytucję Królestwa SHS i decyduje się na rządy absolutne. Zmieniono nazwę kraju na Królestwo Jugosławii i dokonano podziału kraju na okręgi zwane banowiny, znosząc historycznie ukształtowane krainy, z których powstało Królestwo SHS.
• 1939 – przywódca Chorwackiej Ludowej Partii Chłopskiej V. Maćek zawarł z premierem D. Cvertkovuciem ugodę, na mocy której utworzono autonomiczną Banowinę Chorwacką.
• 1939 – 1941 - w czasie trwania II wojny światowej Chorwaci popierali Hitlera. W czasie opanowania przez wojska osi, Bałkanów, część Chorwacji znalazła się pod okupacja niemiecką, włoską i węgierską.

• 1941 - faszystowskie ugrupowanie Ustaszy, na czele z Ante Paveliciem, przejęło władzę i ogłosiło niepodległość. Powstało Niezależne Państwo Chorwackie, sprzymierzone z Niemcami i Włochami. Obejmowało ono Chorwację właściwą oraz tereny dzisiejszej Bośni i Hercegowiny, ze stolicą w Banja Luka. Przywódca tego państwa przyjął program wyrugowania z Chorwacji mniejszości narodowych i stosował wobec nich politykę ludobójstwa.
• 1945 – maj – likwidacja przez armię jugosłowiańską Niezależnego Państwa Chorwackiego. Władzę nad jego terytorium przejęła Antyfaszystowska Rada Wyzwolenia Narodowego Chorwacji. Na mocy konstytucji Chorwacja została jedną z 6 republik komunistycznej Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii Josipa Broz-Tity (który sam był z pochodzenia Chorwatem).

[edytuj] Zobacz też

Historia współczesna Chorwacji