Homofobia

Z Wikipedii

Homofobia (określenie pochodzące od słów "homoseksualizm" i "fobia" z gr. φόβος phóbos - strach) - irracjonalny lęk przed zetknięciem się z przedstawicielami mniejszości seksualnych^[1][2][3], wstręt, wrogość wobec tych osób^[4] lub dyskryminowanie ich ze względu na orientację psychoseksualną^[5].

Osobę uprzedzoną wobec osób o orientacji homoseksualnej nazywa się homofobem. Natomiast głoszenie treści lub poglądów szerzących uprzedzenie wobec takich osób - homofobicznymi.

Termin w znaczeniu zbliżonym do obecnego zaczął funkcjonować w języku angielskim od 1969 roku, kiedy to został użyty przez amerykański tygodnik Time^[6]. Pierwszym uczonym, który wprowadził go do dyskursu naukowego był George Weinberg.

Parlament Europejski 18 stycznia 2006 w rezolucji "w sprawie homofobii w Europie" zdefiniował homofobię jako "nieuzasadniony lęk i niechęć wobec homoseksualizmu oraz osób homoseksualnych, biseksualnych i transseksualnych, oparte na uprzedzeniach podobnie jak rasizm, ksenofobia, antysemityzm i seksizm"^[7]

Spis treści 1 Kontrowersje znaczeniowe 2 Homofobia rozumiana jako psychopatologia (zaburzenie lękowe) 3 Przyczyny homofobii 3.1 Orientacja egodystoniczna 3.2 Strach przed odrzuceniem 3.3 Stereotypy i fałszywe mniemania 4 Skutki homofobii 5 Zwalczanie homofobii 5.1 Afirmacja mniejszości 5.2 Działania polityczne i ochrona prawna 5.3 Prawny zakaz propagowania homofobii 6 Homofobiczne wypowiedzi i działania osób publicznych w Polsce 6.1 Rezolucje Parlamentu Europejskiego w sprawie homofobii 7 Zobacz też 8 Bibliografia 8.1 Literatura polska 8.2 Literatura obcojęzyczna 9 Linki zewnętrzne 10 Przypisy

Kontrowersje znaczeniowe

Termin "homofobia" używany jest - głównie przez ludzi rozważających zjawisko uprzedzenia i dyskryminacji wobec osób LGBT - jako równoległy wobec rasizmu, seksizmu czy antysemityzm. Używanie go w takim sensie bywa krytykowane przez ludzi sprzeciwiających się rozwiązaniom prawnym czy kulturowym wychodzącym naprzeciw postulatom osób LGBT; argumentują oni, że stosowanie tego terminu wywołuje nieuzasadnione skojarzenia z fobią w sensie medycznym, co w debacie publicznej sugeruje, że każda osoba nie zgadzająca się z postulatami środowisk LGBT cierpi na zaburzenia psychiczne, co dyskredytuje ją w oczach obserwatorów^{[potrzebne źródło]}.

W związku z tą krytyką w rozważaniach akademickich stosuje się wyrażenia takie jak "heteroseksizm", "heterocentryzm" czy "heteronormatywność", niezawierające cząstki "fobia". W codziennym użyciu jednak zakres terminu "homofobia" obejmuje homofobię w sensie medycznym, heteroseksizm, heterocentryzm, heteronormatywność oraz wszystkie formy agresji skierowanej wobec osób homoseksualnych, ze względu na ich orientację seksualną.

Homofobia rozumiana jako psychopatologia, tak jak setki innych partykularnych fobii nie ma określonego kodu w międzynarodowych klasyfikacjach chorób i problemów zdrowotnych ICD-10 Światowej Organizacji Zdrowia i DSM-IV Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Należy jednak zauważyć, że homofobia rozumiana jako zaburzenie lękowe należy do kategorii fobii specyficznych (inne nazwy: prostych, izolowanych). Ten typ zaburzeń w klasyfikacji ICD-10 ma kod F40.2, natomiast w klasyfikacji DSM-IV: 300.29. Tak rozumiana homofobia oczywiście podlega terapii i jest całkowicie wyleczalna.

Homofobia rozumiana jako psychopatologia (zaburzenie lękowe)

Teoretycznie każdy obiekt może stać się przedmiotem fobii - dotyczy to także przedstawicieli mniejszości seksualnych jako grupy społecznej lub też homoseksualności jako cechy. Zdecydowania większość przypadków homofobii nie wynika jednak z psychopatologii, ani psychopatologią nie jest - została bowiem przyswojona poprzez proces społecznego uczenia się, tak jak inne popularne mniemania dotyczące różnych grup społecznych. Jednostka jest uprzedzona wobec mniejszości seksualnych ponieważ otoczenie, w którym się wychowywała takie uprzedzenia przejawiało. Jednocześnie jednostka nie miała kontaktu z osobami LGBT i nie miała okazji zweryfikować swoich negatywnych stereotypów (zob. Stereotypy i mity związane z homoseksualizmem). Charakterystyczną cechą homofobii nie będącej psychopatologią jest fakt, że zostaje wyredukowana, gdy jednostka spotka się z przedstawicielami mniejszości seksualnych i bezpośrednio przekona się, że dotyczące ich stereotypy są fałszywe^[8]. Dlatego właśnie środowiska broniące praw człowieka przywiązują dużą wagę do Marszów Równości oraz innych przedsięwzięć mających na celu konfrontację społeczeństwa z osobami LGBT (Dni Kultury Gejowskiej, kampania "Niech nas zobaczą" i innych).

Oprócz homofobii jako irracjonalnych uprzedzeń i stereotypów, analogicznych do antysemityzmu (uprzedzenia względem Żydów), rusofobii (uprzedzenia względem Rosjan), polonofobii (uprzedzenia względem Polaków), istnieje głęboka homofobia będąca psychopatologią - zaburzeniem lękowym (fobią). Jednostka dotknięta tym problemem zdrowotnym jest odporna na jakiekolwiek statystyki i badania dementujące stereotypy, ma ciągłe poczucie zagrożenia ze strony niewidzialnego wroga (np. twierdzenia jakoby homoseksualiści mieli na celu zniszczenie Kościoła czy cywilizacji Zachodu), przejawia silne zachowania agresywne względem mniejszości seksualnych (dotyczy to także agresji werbalnej, zob. mowa nienawiści), wykazuje intensywne reakcje awersyjne i unikowe (poczucie obrzydzenia, gniewu, nienawiści na widok przedstawicieli mniejszości seksualnych, a także uruchomienie mechanizmu walki-ucieczki), obecne są także somatyczne elementy lęku: wilgotne dłonie, przyspieszony puls, drżenie ust, napięcie mięśni, rozszerzenie źrenic itd^{[potrzebne źródło]}

W niektórych przypadkach homofobia może osiągnąć zupełnie niespodziewane rozmiary: jednostka wykazuje permanentne poczucie zagrożenia swojej osoby, rodziny, czy też szerszej wspólnoty (narodu, Kościoła) ze strony mniejszości seksualnych, tworząc teorie spiskowe z ich udziałem. Ten syndrom oblężonej twierdzy, połączony z dychotomicznym postrzeganiem świata jest bardzo poważnym zespołem zaburzeń poznawczych, lękowych i innych zaburzeń osobowości.

Krytycy samego pojęcia homofobia uważają, że mówienie o rodzaju homofobii będącym zaburzeniem lękowym jest błędne (innymi słowy, że homofobia nie jest psychopatologią w żadnym przypadku), powołując się na argument, że międzynarodowe klasyfikacje chorób DSM-IV i ICD-10 nie inkludują jej jako jednostki chorobowej. Psychologowie zajmujący się tą tematyką zwracają jednak uwagę na fakt, że homofobia należy do kategorii fobii specyficznych^{[potrzebne źródło]} (ang. Specific (isolated) phobias, kod ICD-10: F40.2, kod DSM-IV: 300.29), a wyszczególnianie wszystkich partykularnych fobii specyficznych byłoby co najmniej bardzo problematyczne, jeżeli nie prawie niemożliwe. Teoretycznie wszystko bowiem może być przedmiotem fobii: z etymologicznego punktu widzenia liczbę fobii ogranicza jedynie liczba dostępnych w danym języku rzeczowników i przy niewielkim wysiłku twórczym można utworzyć nazwę każdego rodzaju fobii^[9]). Dlatego właśnie w obu klasyfikacjach nie wymienia się żadnej partykularnej fobii.

Przyczyny homofobii

Orientacja egodystoniczna

Według wielu psychologów, głównie przedstawicieli podejścia psychodynamicznego homofobia jest jednym ze składników homoseksualizmu odrzucanego przez ego (ang. ego-dystonic homosexuality, kod ICD-10: F66.1; zob.: egodystoniczność). Termin ten odnosi się do osób homoseksualnych, które z powodu presji społecznej nie akceptują swojej orientacji psychoseksualnej i silnie pragną ją zmienić. Jest to jedyny stan związany z homoseksualizmem sklasyfikowany jako psychologiczny problem zdrowotny – nie wynika to jednak z samego homoseksualizmu, który nie jest zaburzeniem, lecz irracjonalnej i bezcelowej chęci zmiany swojej orientacji, co nie pozwala jednostce na samorealizację w sferze seksualnej. Powstałe napięcie może prowadzić do zaburzeń afektywnych (depresja), co zaś bezpośrednio przekłada się na wysoki odsetek samobójstw wśród nastolatków będących przedstawicielami mniejszości seksualnych^{[potrzebne źródło]} Psychika takich homofobów jest silnie skonfliktowanaSzablon:Fatk. Potrzeby związane z właściwą dla nich, homoseksualną aktywnością, nie mogą zostać zrealizowane ze względu na presję społeczną. Rozwija się tzw. orientacja egodystoniczna, czyli homoseksualna na poziomie id (właściwa dla danej jednostki) oraz heteroseksualna na poziomie ego (jako jedyna akceptowana świadomościowo). Zgodnie z teorią psychodynamiczną, za pomocą różnych mechanizmów obronnych głębsza, homoseksualna orientacja jest konwertowana na akceptowaną przez ego heteroseksualną. Jednym z tych mechanizmów jest dehumanizacja mniejszości seksualnych (gł. cecha homofobii). Jej bezpośrednim celem jest udowodnienie sobie oraz otoczeniu, że nie jest się homoseksualistą. W zależności od indywidualnych warunków egzystencjalnych, wszystkie te procesy psychiczne mogą być całkowicie nieświadome (w takim przypadku jednostka prawdopodobnie do końca życia będzie uważać, że jej homofobiczne inklinacje wynikają np. z wyznawanej religii), częściowo świadome (potrzeby homoseksualne mogą być uświadamiane, lecz natychmiast wypierane i negowane poprzez mechanizm obronny zaprzeczenia), lub też całkowicie świadome^{[potrzebne źródło]}. Przykładem homofoba-homoseksualisty był sąsiad głównego bohatera filmu American Beauty, którego życie było podporządkowane wypieraniu myśli o swojej faktycznej orientacji seksualnej - kariera wojskowa, werbalna agresja względem mniejszości, wyrzucenie z domu syna, którego oskarżył o homoseksualizm, w końcu zabicie głównego bohatera filmu.

Istnieje szereg badań próbujących zweryfikować tezę czy homofobia może wynikać z wypieranego homoseksualizmu. Eksperyment^[10] przeprowadzony w 1996, wykazał, że treści homoerotyczne są stymulujące seksualnie dla homofobów (wywołują u nich podniecenie seksualne), natomiast dla osób niehomofobicznych są obojętne seksualnie. Wynik tego badania zakwestionował inny eksperyment tych samych autorów ^[11] który wykazał, że przedstawione materiały homoerotyczne wywołały stany awersyjne lub lękowe i są sprzężone ze stymulacją seksualną.

Strach przed odrzuceniem

Niektórzy teoretycy, np. Judith Butler^[12], rozważają możliwość wpływu na homofobię strachu ludzi przed byciem postrzeganymi jako osoby homo- lub biseksualne. Zwolennicy tej teorii wskazują, że wyrażanie homofobicznych emocji i poglądów może nie tylko służyć ekspresji sądów o osobach LGBT, ale również być czynną próbą zdystansowania się od tej kategorii ludzi i przypisywanego jej statusu społecznego. Zachowując się w sposób homofobiczny dana osoba utwierdza swoją rolę jako reprezentant/ka heteroseksualności, zabezpieczając się zarazem przed byciem postrzeżonym - i w konsekwencji naznaczonym i traktowanym - przez resztę grupy jako osoba homo- bądź biseksualna^[13].

W powyższej interpretacji ważką rolę gra wyraziste przeciwstawienie się "Innemu" jako środek ustanawiający tożsamość jednostki będącej częścią większości, która jest dowartościowana w grupie; jasne naznaczenie "Innego" pomaga zbudować tę tożsamość w heteronormatywnej społeczności. Okazuje się zatem, że tożsamość heteroseksualna bywa często zbudowana na zasadzie negacji homo- czy biseksualizmu. Tożsamość homofobicznych heteroseksualistów ma więc niższy status ontyczny od tożsamości przedstawicieli mniejszości seksualnych. Jednocześnie, dwubiegunowe postrzeganie społeczeństwa (dobrzy "my" i źli "oni"), rodzi możliwość bardzo poważnych zaburzeń koegzystencji społecznej: od werbalnej deprecjacji osób skategoryzowanych jako "oni", "obcy", "inni" do ich fizycznej eksterminacji (np. III Rzesza)^[14].

Stereotypy i fałszywe mniemania

Badania psychologiczne pokazują^[15], że postawy homofobiczne najbardziej rozpowszechnione są wśród osób, które nie znają osobiście żadnego geja lub lesbijki. Jednocześnie, osobista znajomość z przedstawicielami mniejszości seksualnych zmniejsza poziom lęku i niechęci względem nich. Z tego względu psychologowie są zdania, iż homofobia spowodowana jest stereotypami i błędnymi mniemaniami dotyczącymi homoseksualizmu, np. fałszywym^[16] przekonaniem, że łączy się on z pedofilią^[17] lub że wirus HIV rozprzestrzenia się głównie wśród homoseksualistów^[18].

Niski poziom oświaty seksualnej przejawia się w konserwowaniu fałszywych przekonań o patologicznym charakterze homoseksualizmu. Bardzo istotnym problemem jest "anty-edukacja seksualna", prezentująca ideologiczno-religijny obraz świata, ignorujący rzetelną wiedzę naukową i propagujący antyspołeczne uprzedzenia^[19]. Istnieją podręczniki "przygotowania do życia w rodzinie", które do "dewiacji seksualnych" zaliczają nie tylko homoseksualizm ale także masturbację, a nawet seks oralny i analny^{[potrzebne źródło]}. Tego typu fałszywe mniemania dotyczące seksualności, propagowane nawet w podręcznikach szkolnych utrwalają negatywny obraz mniejszości seksualnych, zwiększając tym samym poziom ich dyskryminacji.

Jednocześnie, psychologowie podkreślają, że bardzo ważna jest ochrona mniejszości seksualnych przed atakami nienawiści i przemocy ze strony osób dotkniętych homofobią, np. poprzez wprowadzenie prawnego zakazu mowy nienawiści. Innym istotnym elementem redukcji postaw homofobicznych w społeczeństwie jest edukacja seksualna. Prawdziwe, potwierdzone naukowo informacje o ludzkiej seksualności, w tym homoseksualizmu są szczególnie ważne dla młodych ludzi, którzy dopiero odkrywają swoją seksualność^[20].

Skutki homofobii

Niezależnie od tego, czy postrzegać postawy homofobiczne jako nieugruntowane przesądy, czy jako uprawnione opinie moralne, mają one znaczący wpływ na sytuacje społeczną mniejszości seksualnych, a także na polityczną debatę wokół ich praw obywatelskich. Homofobia skutkuje także represjami i przemocą okazywaną wobec przedstawicieli mniejszości seksualnych, jak i również jej skutkiem jest poniżanie gejów i lesbijek poprzez obraźliwe wypowiedzi skierowane pod ich adresem. Zdarzenia te mogą mieć zarówno charakter indywidualny, organizacyjny jak i państwowy.

Jak podają statystyki FBI w samych USA w 2004 roku 15,6% zgłoszonych zbrodni nienawiści było motywowanych odmienną orientacją seksualną ofiar. W większości ofiarami tych ataków byli geje^[21]. Jedną z nich był Matthew Shepard, amerykański student zamordowany przez rówieśników.

Według sondażu ze stycznia 2007 wykonanego na zlecenie Uni Europejskiej 59% Polaków uważa, że dyskryminacja ze względu na orientację seksualna jest rozpowszechniona w kraju. Jednocześnie 41% jest zdania, że zwiększyła się w ciągu ostatnich pięciu lat ( w obu przypadkach ankietowali mogli udzielić kilku odpowiedzi)^[22].

W sondażu Gazety Wyborczej 83% Polaków zapytanych Jakiego męża/żony nie chciałbyś dla swego dziecka? odpowiedziało osoby tej samej płci (ankietowani mogli udzielić kilku odpowiedzi)^[23]. Zaś w innym sondażu 84% Polaków zapytanych Czy Twoim zdaniem Polacy zgodziliby się mieć za szefa? odpowiedziało że nie geja lub lesbijkę^[24] (ankietowani mogli wybrać wiele odpowiedzi).

Według raportu KPH oraz Lambda Warszawa o sytuacji osób homo- i biseksualnych w Polsce, opublikowanego 4 kwietnia 2007 roku 17,6% badanych osób o orientacji homo- i biseksualnej doznało w ciągu ubiegłych dwóch lat jakiejś formy przemocy fizycznej (jednak aż w 85,1% przypadków policja nie została powiadomiona o zdarzeniu), 51% doświadczyło w podanym czasie przemocy psychicznej, w tym 75% zaczepek słownych lub agresji słownej^[25].

Według raportu Komisji Europejskiej „Schoolmates” w polskich szkołach z agresją fizyczną i psychiczną lub niechęcią wobec osób homoseksualnych lub uznanych za homoseksualne spotkało się 80% uczniów i nauczycieli. Z osamotnioniem lub wykluczoniem innych w szkole z powodu podejrzeń o bycie gejem spotkało się 44,4% badanych. Zdaniem KE polscy uczniowie prezentują najniższy poziom wiedzy na temat homoseksualizmu. Powszechne są stereotypy, że homoseksualizm to przejściowy okres w rozwoju młodego człowieka (tak myśli 35% badanych)^[26][27].

Statystyki potwierdzają wyższy poziom samobójstw wśród nastoletnich gejów i lesbijek. Jako powód notuje się "wrogie i potępiające otoczenie, słowną i fizyczną przemoc, odrzucenie i izolacje przez rodzinę i rówieśników"^[28].

Przedstawiciele wielu religii, w tym katolicyzmu, islamu, mormonizmu i judaizmu wypowiadają się krytycznie o homoseksualizmie ("akty homoseksualne są ze swej natury nieuporządkowane"^[29]). Część z nich wyklucza jednocześnie stosowanie "niesłusznej dyskryminacji"^[30], stwierdzając, że "homoseksualizm nie powoduje potępienia" i "nie podlega leczeniu"^[31].
Niektóre środowiska religijne otwarcie nawołują do dyskryminacji przedstawicieli mniejszości seksualnych^[32][33]. 2 września 2007 roku nigeryjski, angikański biskup Isaac Orama, w wywiadzie dla nigeryjskiej agencji prasowej stwierdził, że geje i lesbijki "nie zasługują by żyć gdyż stanowią bunt wobec boskiego celu człowieka"^[34]. W Nigerii tak jak w kilku innych krajach za kontakty homoseksualne grozi kara śmierci^[35].

Zwalczanie homofobii

Afirmacja mniejszości

Społeczność LGBT w walce z homofobią przede wszystkim stara się dać poznać reszcie społeczeństwa, wychodząc z założenia, że homofobia wynika głównie z niewiedzy. Dlatego aktywiści LGBT urządzają wydarzenia takie jak parady dumy (w Polsce - Parady Równości; patrz też: Marsz Równości), a na co dzień część osób LGBT manifestuje swoją przynależność do dyskryminowanej grupy. Niektóre aspekty tych manifestacji są krytykowane zarówno przez niektórych wewnątrz społeczności LGBT, jak i na zewnątrz. Społeczność LGBT wskazuje na takie elementy manifestacji, które umacniają stereotypy dotyczące ich grupy: obecność drag queens, przewaga koloru różowego, atmosfera seksualności, która z kolei zwraca uwagę na problem AIDS (uwagi te nie dotyczą polskich Parad). Z drugiej strony parady są okazją do przełamania stereotypów: są na nich obecne organizacje religijne, polityczne i pozarządowe broniące praw człowieka, wspierające prawa gejów i lesbijek i przeciwstawiające się homofobii, a także rodziny osób LGBT oraz osoby LGBT z dziećmi.

17 maja 2005 po raz pierwszy obchodzono Międzynarodowy Dzień Walki z Homofobią (ang. International Day Against Homophobia - IDAHO); do obchodów przyłączyły się organizacje z 40 krajów, w tym z Polski.

Działania polityczne i ochrona prawna

Poza działaniami w przestrzeni publicznej w wielu krajach przedsięwzięto kroki legislacyjne zabraniające dyskryminacji ze względu na orientację seksualną. W Polsce działa ostatnie z tych praw i jest wpisane do Kodeksu pracy. W art. 11.3 Kodeksu pracy czytamy: "Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy – jest niedopuszczalna". (Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy(Dz.U. 1998 nr 21 poz. 94 z późn. zmianami; Art. 11.3.))

Propozycję wprowadzenia zakazu dyskryminacji skierowanej przeciwko osobom homoseksualnym przedstawiła SdPl.

Przeciwdziałaniem homofobii w Polsce od 25 czerwca 2002 do 3 listopada 2005 zajmował się z urzędu Pełnomocnik Rządu do spraw Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn. Jedną z pierwszych decyzji premiera Marcinkiewicza była likwidacja tej instytucji.

Z polskich organizacji pozarządowych zajmujących się zwalczaniem homofobii wymienić należy zajmującą się sprawami krajowymi Kampanię Przeciw Homofobii oraz zajmującą się monitorowaniem sytuacji światowej sekcję LGBT Amnesty International Polska.

18 stycznia 2006 Parlament Europejski wystąpił z rezolucją potępiającą homofobię w Europie. Członkowie europarlamentu między innymi wezwali Państwa Członkowskie i Komisję Europejską do stanowczego potępienia nienawistnych wypowiedzi oraz do zwiększenia wysiłków na rzecz walki z homofobią poprzez edukację. Jako przykład takiego działania podali kampanie przeciwko homofobii w szkołach. Europosłowie zaapelowali o propagowanie i stosowanie zasady równości w społeczeństwach i porządkach prawnych starego kontynentu oraz o przyjęcie przepisów prawnych w celu zlikwidowania dyskryminacji, jakiej ich zdaniem doświadczają partnerzy tej samej płci w takich dziedzinach jak prawo spadkowe, kwestie własności, prawo najmu, emerytury, podatki i ubezpieczenia społeczne.

W rezolucji Parlament Europejski poparł obchody Międzynarodowego Dnia Walki z Homofobią 17 maja, ponadto zaś z osobna wezwał Komisję Europejską do przedstawienia propozycji gwarantujących swobodę przemieszczania się obywateli Unii i członków ich rodzin oraz zarejestrowanych partnerów bez względu na płeć. Europosłowie zaapelowali do Państw Członkowskich, aby w pełni uznały homoseksualistów za cele i ofiary nazistowskiego reżimu^[7].

Prawny zakaz propagowania homofobii

W niektórych krajach propagowanie postaw homofobicznych traktowane jest w prawie jako mowa nienawiści i stanowi przestępstwo.

Norwegia

Norwegia stała się pierwszym krajem na świecie (1981 r.), który wprowadził prawny zakaz propagowania postaw homofobicznych^[36].

Holandia

W 1987 roku w Holandii weszła w życie ustawa penalizująca "publiczne znieważanie bazujące na orientacji seksualnej". Podobnie jak w przypadku Norwegii, kara obejmowała grzywnę lub do dwóch lat pozbawienia wolności^[37].

Irlandia

Irlandia wprowadziła zakaz homofobicznej mowy nienawiści w 1989 r^[37].

Australia

W 1993 r. Nowa Południowa Walia wprowadziła prawo zakazujące mowy nienawiści m.in. ze względu na orientację seksualną^[38].

Szwecja

W 2002 roku Szwecja wprowadziła zakaz mowy nienawiści, między innymi ze względu na orientację seksualną^[39].

Homofobiczne wypowiedzi i działania osób publicznych w Polsce

25 listopada 2005 Międzynarodowy Sekretariat Amnesty International, po raz pierwszy od ośmiu lat, wydał oświadczenie w sprawie łamania praw człowieka w Polsce^[40]. Oświadczenie dotyczyło rozbicia Marszu Równości w Poznaniu w 2005 roku, lecz AI wyraziła również zaniepokojenie ówczesnymi zakazami Parad Równości, likwidacją urzędu Pełnomocnika Rządu ds. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn, a także wypowiedziami:

• Kazimierza Marcinkiewicza: "jeżeli [osoba homoseksualna] próbuje swoim homoseksualizmem "zarażać" innych, to państwo w takie naruszenie wolności musi wkraczać"^[40],
• Kazimierza Michała Ujazdowskiego, który zapowiedział w 2005 roku, iż rządy PiS będą dla osób homoseksualnych "czarną nocą"^[41],
• Wojciecha Wierzejskiego, który nawoływał: "Zero tolerancji dla zboczeńców i homoseksualistów!"^[42]

AI wezwała polskie władze do wypełniania zobowiązań międzynarodowych. Wskazała również, że członkowie rządu oraz inni czołowi politycy powinni nie tylko powstrzymywać się od wypowiedzi homofobicznych, ale dawać przykład aktywnego promowania podstawowych praw człowieka.

15 lutego 2006 organizacja Human Rights Watch wystosowała list do Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, wyrażając zaniepokojenie narastającą w Polsce atmosferą zagrażającą podstawowym prawom osób LGBT.^[43]. HRW wezwała Kaczyńskiego, by ówczesny polski rząd oraz urząd Prezydenta pozytywnie, szybko i skutecznie zareagowały na rezolucję Parlamentu Europejskiego z stycznia 2006 roku (zob. więcej Homofobia#Rezolucje Parlamentu Europejskiego w sprawie homofobii). Organizacja przypomniała wypowiedzi, które jej zdaniem były homofobiczne:

• Lecha Kaczyńskiego, gdy zasiadał jeszcze na fotelu Prezydenta Warszawy,
• Jarosława Kaczyńskiego, który powiedział: "Jest zupełnie oczywiste - homoseksualista nie powinien być nauczycielem"^[44],
• Kazimierza Marcinkiewicza, przywoływane też w oświadczeniu Amnesty International^[45],
• Janusza Kochanowskiego, Rzecznika Praw Obywatelskich, który powiązał pedofilię z homoseksualnością, mówiąc: "istnieje związek między homoseksualizmem a pedofilią - pedofile to w wielkiej części właśnie homoseksualiści"^[46].
• Teresa Łęcka, dyrektor Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli: Praktyki homoseksualne prowadzą do dramatu, pustki i degeneracji^[47]

HRW wyraziła głębokie zaniepokojenie tym, że Polska gwałci międzynarodowe standardy praw człowieka. Wezwała też Prezydenta do zapewnienia, że nie można odmówić swobody wypowiedzi, zrzeszenia i zgromadzeń z powodu orientacji seksualnej ani tożsamości płciowej.

5 czerwca 2006 Human Rights Watch skierowała do ówczesnego premiera Marcinkiewicza list, w którym potępiła "oficjalną państwową homofobię". W liście przypomniała i potępiła działania i wypowiedzi:

• Ówczesnego Prokuratora Krajowego Janusza Kaczmarka, który skierował do podległych mu prokuratur zapytanie Wojciecha Wierzejskiego o powiązania oficjalnych organizacji pozarządowych mających status organizacji pożytku publicznego ze światem przestępczym, w tym z czynami pedofilskimi i mafijnymi,
• Ówczesnego wiceministra w Ministerstwie Edukacji Mirosława Orzechowskiego, potępiającego legalne i zatwierdzone przez polski rząd działania szkoleniowe Kampanii Przeciw Homofobii finansowane z programów unijnych,
• Ówczesnego Ministra Edukacji Narodowej Romana Giertycha za stwierdzenie: "Dopóty, dopóki będę miał cokolwiek do powiedzenia w Ministerstwie Edukacji Narodowej, nie będzie propagandy homoseksualnej w polskich szkołach".

Rezolucje Parlamentu Europejskiego w sprawie homofobii

15 czerwca 2006 Parlament Europejski przyjął rezolucję "w sprawie nasilenia przemocy powodowanej rasizmem i homofobią w Europie", w której wyraził poważne zaniepokojenie wzrostem nietolerancji powodowanej rasizmem, ksenofobią, antysemityzmem i homofobią w Polsce. Wskazał Radio Maryja jako główne medium głoszące takie treści. Wzrostowi nietolerancji sprzyjała także, zdaniem parlamentu, obecność przywódców Ligi Polskich Rodzin w rządzie. Parlamentarzyści wezwali Polskę do ponownego rozpatrzenia decyzji o likwidacji urzędu Pełnomocnika Rządu ds. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn. Zagrozili też sankcjami wobec Polski^[48].

Rok później 26 kwietnia Parlament Europejski uchwalił kolejną rezolucję "w sprawie homofobii w Europie", w której 12 na 18 punktów dotyczyło Polski. Wezwał w niej "władze polskie do publicznego potępienia oświadczeń osób publicznych wzywających do dyskryminacji i nienawiści ze względu na orientację seksualną i do zastosowania środków przeciwko tego rodzaju wystąpieniom."^[49][50]

Zobacz też

• mowa nienawiści, zbrodnie nienawiści
• Matthew Shepard
• Akcja "Hiacynt"
• Heterofobia

Bibliografia

Literatura polska

• Nelson T. (2003). Psychologia uprzedzeń. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Amnesty International Polska, Przełamać milczenie. Łamanie praw człowieka ze względu na orientację seksualną, Gdańsk 2003
• Z. Sypniewski, B. Warkocki (red.), Homofobia po polsku, Sic!, Warszawa 2004 (ISBN 83-88807-55-2)
• T. Basiuk, D. Ferens, T. Sikora, Parametry pożądania. Kultura odmieńców wobec homofobii, Universitas, Kraków 2006 (ISBN 83-242-0502-0)

Literatura obcojęzyczna

• W. J. Blumenfeld, Homophobia: How We All Pay the Price, 1992.
• B. R. S. Fone, Homophobia: A History, 2000.
• P. B. Jung, R. F. Smith, Heterosexism: An Ethical Challenge, 1994.
• M. Kantor, Homophobia, 1998.
• K. J. Peterson, Health Care for Lesbians and Gay Men: Confronting Homophobia and Heterosexism, 1996.
• E. D. Rothblum, L. A. Bond, Preventing Heterosexism and Homophobia, 1996.
• J. T. Sears, W. L. Williams, Overcoming Heterosexism and Homophobia: Strategies that Work, 1997.
• Ch. Stewart, Sexually Stigmatized Communities: Reducing Heterosexism and Homophobia: An Awareness Training Manual, 1999.

Linki zewnętrzne

• Kampania Przeciw Homofobii
• Grupa LGBT Amnesty International Polska
• Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami
• Homofobia - strona z aktualnościami w serwisie Kobiety-kobietom

Przypisy