Jules Dumont d'Urville

Z Wikipedii

Jules-Sébastien-César Dumont d'Urville (ur. 23 maja roku 1790 w Condé-sur-Noireau w Normandii, zm. w Meudon 8 maja 1842 r.) - podróżnik i badacz Oceanu Spokojnego i Antarktyki, oficer marynarki francuskiej.

Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Gdy miał 7 lat zmarł jego ojciec, a edukacją chłopca pokierował wuj - ksiądz. Po zdobyciu wykształcenia ogólnego w liceum w Caen d'Urville zapisał się w 1807 r., po nieudanej próbie dostania się na studia w École polytechnique, do Akademii Marynarki w Tulonie, którą ukończył w roku 1810. Stopień porucznika otrzymał w dwa lata później służąc w Breście na okrętach l'Aquilon, l'Amazone, Le Suffren, Le Borée i La Ville de Marseille. Podczas studiów zajmował się także, z zamiłowania, botaniką i entomologią.

Spis treści 1 Wenus z Milo 2 Pierwsze wyprawy 3 W Antarktyce 4 Niespodziewany koniec kariery 5 Bibliografia 6 Przypisy

[edytuj] Wenus z Milo

W roku 1819 udał się na pokładzie barku la Chevrette na Morze Śródziemne i Czarne z misją przeglądu i korekty map tych akwenów. Podczas ekspedycji, wykonując prośbę ambasadora francuskiego w Turcji markiza de Riviere, kupił w 1820 r. na wyspie Milos (staroż. Melos) na Morzu Egejskim, niedawno wykopany posąg greckiej bogini Afrodyty. Posąg został podarowany Ludwikowi XVIII i od 1821 r. jest wystawiony w Luwrze jako Wenus z Milo, a d'Urville został nagrodzony przez króla krzyżem Legii Honorowej.

[edytuj] Pierwsze wyprawy

Mianowany kapitanem i zastępcą dowódcy fregaty la Coquille, Louis-Isadore'a Duperrey'ego wyruszył d'Urville w swą pierwszą podróż dookoła świata. Korzystając z tego, że okręt zatrzymywał się na Wyspach Gilberta, Karolinach i Falklandach, zebrał sporą kolekcję roślin i owadów, wielu do tej pory nie znanych nauce.

Po powrocie w roku 1825 do Tulonu d'Urville przedstawił dowództwu Marynarki plan dokładnego przebadania zachodniego Pacyfiku. Tym razem, obok zadań kartograficznych, lingwistycznych i botanicznych, wyprawa miała zająć się rozwiązaniem zagadki zaginięcia w roku 1788 dwuokrętowej wyprawy, którą dowodził znany francuski podróżnik Jean-François de Galaup comte de La Pérouse. W kwietniu 1826 r. Dumont d'Urville wyruszył z Toulonu na pokładzie la Coquille'i, przemianowanej na l'Astrolabe na cześć jednego z okrętów La Pérouse'a. Pierwszym celem wyprawy było południowe i zachodnie wybrzeże Australii, gdzie sporządzono mapy wybrzeży i opisano Aborygenów. W okolicach dzisiejszego Sydney d'Urville spotkał brytyjskiego misjonarza Samuela Mardsena, który dostarczył mu informacji o Nowej Zelandii.

L'Astrolabe pożeglowała więc do Nowej Zelandii, gdzie skartowano okolice Ciesniny Cooka^[1] zbadano wiele endemicznych gatunków flory i fauny, a wśród nich ptaka kiwi. Stamtąd d'Urville udał się na Fidżi, gdzie skartował ponad 120 wysp. Po zwiedzeniu Wyspy Lojalności i Nowej Irlandii u wybrzeży Nowej Gwinei udał się do Hobart na Tasmanii, gdzie od brytyjskiego wielorybnika dowiedział się, że na wyspie Vanikoro w archipelagu Santa Cruz^[2] tubylcy są w posiadaniu licznych przedmiotów mogących należeć do wyprawy La Pérouse'a. Informacje te potwierdziły się, a członkowie załogi znaleźli na otaczających wyspę rafach resztki wraków obu zaginionych okrętów. Dumont d'Urville wzniósł na wyspie pomnik upamiętniający La Pérouse'a, po czym pożeglował na Guam, skąd w roku 1829 wrócił do Francji.

Mimo że wyprawa przyniosła wiele ciekawych informacji naukowych o zachodnich obszarach Pacyfiku, d'Urville nie został przyjęty do Akademii Francuskiej, czego oczekiwał.

[edytuj] W Antarktyce

W roku 1834 opublikował książkę "Malownicza podróż dookoła świata", w której opisał wszystkie ważniejsze podróże wokół globu od czasów Magellana. Spory sukces tej książki przyniósł mu zasłużoną sławę i kolejne zadanie do wykonania. Tym razem miał pożeglować na południe, zbadać obszary antarktyczne i zlokalizować południowy biegun magnetyczny Ziemi.

W wyprawie, która wyruszyła z Tulonu we wrześniu 1837, wzięły udział dwa okręty - l'Astrolabe i fregata la Zélée. W czasie podróży okręty osiągnęły Ziemię Ognistą na najdalszym krańcu Ameryki Południowej, skąd ruszyły prosto na południe. W lutym 1838 r. obie jednostki zostały na 5 dni uwięzione w lodach na wysokości 63° szer. geogr. poł., co pozwoliło załodze dostrzec w oddali ląd, nazwany natychmiast Ziemią Ludwika-Filipa^[3].

Wydostawszy sie z lodów, d'Urville pożeglował na Orkady i Szetlandy Południowe, gdzie przeprowadzono badania meteorologiczne i pomiary temperatur głębi oceanicznych. Następnie pożeglował do Valparaiso w Chile, a stamtąd przez Tahiti, Tonga, Fidżi i liczne kolonie holenderskie w dzisiejszej Indonezji do Hobart na Tasmanii w grudniu 1839 r. Tam spotkał brytyjskiego wielorybnika, który przekazał mu wiele ważnych informacji o Antarktyce. Bogatszy o wiele informacji i uboższy o połowę członków załóg^[4], na pokładzie samej tylko l'Astrolabe^[5] wyruszył na południe, przekroczył południowy krąg polarny i - na wysokości 73° szer. geogr. poł. - dostrzegł ląd nazwany przezeń Lądem Adeli (dzisiaj jest to Wybrzeże Adeli, fragment kontynentu antarktydzkiego). Ponadto zlokalizował ze znacznym przybliżeniem południowy biegun magnetyczny oraz widział z oddali amerykański statek badawczy (przypuszczalnie Porpoise) z wyprawy badawczej Charlesa Wilkesa. Spotkanie wywołało w swoim czasie wiele kontrowersji, bowiem Amerykanie nie dostrzegli Francuzów, aczkolwiek czas i okoliczności mogły potwierdzać wersję 'dUrville'a, co mogłoby oznaczać, że Amerykanie i Europejczycy dotarli do lądu Antarktydy w tym samym czasie.

[edytuj] Niespodziewany koniec kariery

Po wykonaniu zleconych zadań Dumont d'Urville wrócił - przez Hobart i wokół Przylądka Dobrej Nadziei - w listopadzie roku 1840 do Francji. Wkrótce został awansowany do stopnia kontradmirała, odznaczony medalem Towarzystwa Geograficznego w Paryżu i zobowiązany do napisania sprawozdania z wyprawy antarktycznej. Praca ta, 9-tomowe dzieło pn. "Wyprawa do Bieguna Południowego i Oceanii", (fr.: Voyage au Pôle Sud et dans l'Océanie, sur les corvettes "l'Astrolabe" et "la Zélée" (tome 1 à 9 + Atlas) wydana została pośmiertnie w latach 1843-1848.

W maju 1842 roku Jules Dumont d'Urville zginął tragicznie (wraz z żoną i synem) w katastrofie kolejowej w pobliżu Wersalu.

Wniósł wielki wkład w badania Oceanii, którą jako pierwszy podzielił na Melanezję, Mikronezję i Polinezję, oraz w badania wybrzeży Antarktydy. Na Wybrzeżu Adeli, gdzie zlokalizował południowy biegun magnetyczny, w roku 1950 powstała stała francuska stacja badawcza nazwana jego imieniem. Jego imię nosi też morze antarktyczne^[6], fragment Oceanu Indyjskiego.

[edytuj] Bibliografia

• Carl Waldman & Alan Wexler, Encyclopedia of Exploration, New York 2004, ISBN 0-8160-4678-6

Przypisy