Katedra św. Piotra i NMP w Kolonii

Z Wikipedii

Katedra w Kolonii^a Lista światowego dziedzictwa UNESCO

Kraj	Niemcy
Typ	kulturowe
Spełniane kryterium	I, II, IV
Charakterystyka	#292
Region^b	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę:	1996 na 20 sesji
a Oficjalna nazwa wpisana na liście UNESCO b Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Kościół św. Marcina i katedra (po prawej) w 1856 r.

Widok na katedrę z drugiej strony Renu

Katedra św. Piotra i NMP w Kolonii(niem. Kölner Dom, oficjalnie Hohe Domkirche St. Peter und Maria) - archikatedra, największy i najważniejszy kościół niemieckiej Kolonii. Siedziba arcybiskupstwa kolońskiego.

Od ukończenia w 1880 r. do wybudowania pomnika Jerzego Waszyngtona w Waszyngtonie w 1884 była najwyższą budowlą świata. Dziś jest jednym z najbardziej rozpoznawanych i najczęściej odwiedzanych miejsc Niemiec. Rocznie jest zwiedzana przez kilka milionów turystów, podobnie jak wieża Eiffla w Paryżu.

Usytuowana nad rzeką Ren katedra kolońska ma wysokość 157 m, długość 144 m, szerokość 86 m. Jest drugą, co do wysokości gotycką budowlą na świecie (po katedrze w Ulm) i trzecią, co do wielkości gotycką katedrą świata (po katedrze w Sewilli i katedrze w Mediolanie). Posiada najwyższą na świecie fasadę. Stanowi unikatowe połączenie prawie wszystkich elementów gotyckich. Na tej podstawie została zapisana na liście światowego dziedzictwa UNESCO w 1996 r. Jedyna w swoim rodzaju jest także powierzchnia kościoła wraz z obiema wieżami o powierzchni 7000 m2. Budowa gotyckiej katedry rozpoczęła się w 1248 r. na miejscu rzymskiej świątyni z IV wieku i trwała z przerwami ponad 600 lat do 1880 r. Katedra została wybudowana dla przybyłych z Mediolanu relikwii Trzech Króli.

[edytuj] Budowa

W 1164 roku arcybiskup miasta Rainald z Dassel przywiózł z Mediolanu do Kolonii relikwie Trzech Króli podarowane kościołowi przez Fryderyka Barbarossę. Budowę odpowiedniego relikwiarza zlecono jednemu z najwybitniejszych złotników owych czasów, Mikołajowi z Verdun. Prace złotnicze rozpoczęły się w 1181 r. a zostały ukończone przez rzemieślników kolońskich prawie czterdzieści lat później. Relikwiarz złożono w starej katedrze, która wkrótce okazała się zbyt mała, by sprostać ogromnej masie pielgrzymów. W 1225 r. zapadła decyzja o budowie nowej katedry. Podczas gdy większość budowli sakralnych w Nadrenii powstawała jeszcze w stylu romańskim, nowa katedra miała być wybudowana w nowym strzelistym stylu gotyckim. Pierwszym budowniczym katedry był Gerhard von Rile, który wzorował się na architekturze katedry w Amiens we Francji. Głównym materiałem do budowy katedry był trachyt sprowadzany z Siedmiogórza na wschodnim brzegu Renu. Kamień węgielny położył w 1248 r. arcybiskup Konrad von Hochstaden.

Prezbiterium ukończono w 1322 roku. W 1410 wieżę południową podciągnięto do drugiego piętra i wkrótce zawieszono dzwony: dzwon Trzech Króli (w 1418 r.), dzwon Pretiosa (w 1448 r.) oraz Speciosa (w 1449 r.). Tempo prac budowlanych zaczęło słabnąć pod koniec XV wieku. Około roku 1510 wstrzymano budowę z powodu problemów finansowych i braku zainteresowania. Prace zarzucono ostatecznie w 1560, pozostawiając ukończoną wieżę południową wraz z niższymi partiami nawy i fasady. Na ponad trzysta lat sylwetkę miasta zdominowała niedokończona budowla z ogromnym żurawiem pochylonym nad wieżą południową. Z tego okresu pochodzi powiedzenie, że wcześniej przyjdzie koniec świata niż katedra będzie gotowa.

Wraz z narodzinami romantyzmu i związanym z nim kultem gotyku wznowiono prace nad ukończeniem katedry. Szczęśliwym trafem odnaleziono również oryginalne plany fasady katedry. W 1814 r. w Darmstadt Georg Moller znalazł część planów sporządzonych przez drugiego budowniczego katedry Arnolda. Na drugą ich część natrafił w 1816 r. w Paryżu Sulpiz Boisserée, który obok Josepha Görresa stał się głównym propagatorem idei ukończenia budowy katedry. Kamień węgielny pod dalszą budowę położył w 1842 r. król pruski Fryderyk Wilhelm IV oraz ówczesny koadiutor, a późniejszy arcybiskup Johannes von Geissel. Położenie kamienia węgielnego poprzedziło powstanie kolońskiego towarzystwa budowy katedry, które zajęło się zbiórka pieniędzy. Prace nad katedrą wspomagało finansowo państwo pruskie. Budowę katedry ukończono po ponad 600 latach w 1880 r.

[edytuj] Wymiary

Długość zewnętrzna	144.58 m
Szerokość zewnętrzna	86.25 m
Szerokość fasady zachodniej	61.54 m
Długość korpusu nawowego (wewnątrz)	45.19 m
Wysokość nawy głównej (wewnątrz)	43.35 m
Wysokość naw bocznych (wewnątrz)	19.80 m
Wysokość wieży południowiej	157.31 m
Wysokość wieży północnej	157.38 m
Wysokość sygnaturki	109.00 m
Szerokość fasad transeptu	69.95 m
Wysokość dachu	61.10 m
Powierzchnia	7,914 m²
Powierzchnia okien	10,000 m²
Powierzchnia dachów	12,000 m²
Kubatura	407,000 m³

[edytuj] Wnętrze i wystrój katedry

Najcenniejszym obiektem katedry, jest znajdujący się w ołtarzu głównym relikwiarz Trzech Króli - najbardziej okazałe i jak wielu sądzi najznamienitsze dzieło średniowiecznej sztuki złotniczej w Europie. Relikwiarz składa się z trzech sarkofagów budujących bazylikę: dwa sarkofagi stojące obok siebie tworzą podstawę dla trzeciego sarkofagu. Wykonany jest z drewna, pokrytego przepięknymi dekoracjami ze złota, srebra, oraz ponad 1000 kamieni szlachetnych. Na ścianach relikwiarza przedstawiono biblijną historię świata.

Dwa inne bezcenne dzieła sztuki umiejscowione są w kaplicach przy wejściu do ambitu obiegającego absydę. Po stronie północnej, obok zakrystii, znajduje się pochodzący z X wieku krucyfiks Gerona. Po stronie południowej, w kaplicy Maryjnej (Marienkapelle) podziwiać można największe dzieło XV-wiecznej sztuki kolońskiej, tryptyk Stephana Lochnera Pokłon Trzech Króli. Skrzydła tryptyku przedstawiają św. Urszulę w otoczeniu dziewic oraz św. Gereona. Obok tzw. Madonna Mediolańska, monumentalna rzeźba z przełomu XIII i XIV w.

Katedra szczyci się przepięknymi oknami witrażowymi. Najstarszym witrażem (1260 r.) jest umiejscowione w centralnej kaplicy ambitu okno biblijne (Bibelfenster), przedstawiające starotestamentowe proroctwo wydarzeń Ewangelii. Po stronie południowej katedry znajdują się barwne XIX-wieczne okna bawarskie, podarowane przez króla Ludwika I.

Widok na nawę główną

Relikwiarz Trzech Króli

Krucyfiks Gerona

Ołtarz Trzech Króli

[edytuj] Historia najnowsza

Podczas gdy większość starego miasta Kolonii została zrównana z ziemią wskutek bombardowań lotnictwa alianckiego, katedra, choć doznała znaczących zniszczeń, ocalała.

W ostatnich dekadach katedra ucierpiała najbardziej wskutek zanieczyszczenia powietrza. Kwaśne deszcze przeżerały kamień a spaliny zafarbowały go na ciemno szaro. Prace restauratorskie trwają nieprzerwanie by na bieżąco wymieniać uszkodzone fragmenty elewacji.