Katedra w Akwizgranie

Z Wikipedii

Katedra w Akwizgranie^a Lista światowego dziedzictwa UNESCO

Kraj	Niemcy
Typ	kulturowe
Spełniane kryterium	I, II, IV, VI
Charakterystyka	#3
Region^b	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę:	1978 na 2 sesji
a Oficjalna nazwa wpisana na liście UNESCO b Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Katedra w Akwizgranie (niem. Aachener Münster lub Kaiserdom) - kościół katedralny pod wezwaniem św. Marii w Akwizgranie w zachodnich Niemczech. Najstarszą częścią katedry jest dawna kaplica pałacowa Karola Wielkiego (Pfalzkapelle) - jeden z nielicznych zabytków sztuki karolińskiej zachowanych do naszych czasów. Katedra jest miejscem spoczynku Karola Wielkiego (zm. 814). Przez 600 lat (936-1531) była miejscem koronacji dla 30 władców Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.

W 1978 roku katedra w Akwizgranie została wpisana na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO jako pierwszy obiekt na terenie Niemiec, a zarazem jeden z trzech pierwszych w Europie.

[edytuj] Budowa

Pierwszym budowniczym katedry był Odo z Metzu, ale jej dzisiejsza postać to efekt prac architektonicznych przeprowadzonych na przestrzeni ponad 1000 lat. Bezpośrednią inspiracją i wzorem dla architektów w Akwizgranie był, powstały w VI wieku, kościół San Vitale w Rawennie. Karol Wielki marzył o budowli przewyższającej swą doskonałością wszystkie dotychczasowe konstrukcje. Budowniczych do prac przy świątyni sprowadzono z zagranicy. Do budowy kaplicy użyto materiałów z pobliskich budowli rzymskich w Kolonii (najprawdopodobniej z St. Gereon lub też Praetoriumspalast). Kaplica wydaje się mała w porównaniu z innymi częściami katedry dobudowanymi później. Kiedy jednak powstawała, była największym kościołem na północ od Alp.

Kaplica zbudowana jest na planie ośmiokąta, który w starożytności uznawany był za formę doskonałą pomiędzy kołem a kwadratem. Koło, bez początku i bez końca, symbolizowało nieskończoność nieba. Kwadrat, natomiast, symbolizował ograniczoną formę Ziemi, a jego cztery kąty wyznaczały kierunki niebieskie. Idealne wymiary kaplicy odzwierciedlają biblijne rozmiary niebiańskiego Jeruzalem: długość, szerokość i wysokość są sobie równe.

Katedra była sukcesywnie rozbudowywana, tak by sprostać ogromnemu napływowi pielgrzymów przybywających do Akwizgranu, by oddać cześć tzw. Wielkim Relikwiom Akwizgrańskim oraz Karolowi Wielkiemu, kanonizowanemu przez antypapieża w roku 1165. W latach 1355-1414 wzniesiono gotyckie prezbiterium, wzorowane na Sainte-Chapelle w Paryżu.

[edytuj] Wnętrze i wystrój katedry

Wnętrze kaplicy. W głębi świecznik Barbarossy

Widok na gotyckie prezbiterium

Tron królewski

Główne wejście do kaplicy zdominowane jest przez jedną z pierwszych form westwerku, jednej z najcenniejszych zdobyczy architektonicznych z czasów Karolingów. Oktogon kaplicy wyznaczają masywne kolumny, otoczone szesnastobocznym ambitem zwieńczonym sklepieniem krzyżowym. Wyższe partie kaplicy okala dwukondygnacyjna empora oddzielona od wnętrza kościoła przez balustradę z brązu. Nad nią wznosi się ośmiokątny tambur z otworami okiennymi, podtrzymujący kopułę kaplicy.

Oryginalne kolumny marmurowe zostały sprowadzone na życzenie Karola Wielkiego z Włoch, z Rzymu i Rawenny. Nieliczne zachowały się na swoim miejscu. Większość została zagrabiona podczas francuskiej okupacji Nadrenii i wysłana do Paryża. Część z nich powróciła do Akwizgranu w 1815 roku i została ponownie umieszczona we wnętrzu katedry w 1840 roku. Przy tej okazji postawiono też wiele nowych kolumn, używając między innymi, granitu assuańskiego.

Na emporze znajduje się marmurowy tron cesarski z drewnianym siedzeniem, do którego prowadzi sześć kamiennych stopni, ułożonych na wzór schodów świątyni Salomona w Jerozolimie. Przez lata uważano, że tron ten należał do Karola Wielkiego. Jednak ostatnie badania dowodzą, że powstał on w czasach późniejszych, najprawdopodobniej z okazji koronacji Ottona I. Koronacja ta zapoczątkowała zwyczaj koronowania królów niemieckich w Akwizgranie, który przetrwał do XVI wieku.

Wnętrze kaplicy zdobi wspaniały świecznik kolisty z XII wieku (tzw. świecznik Barbarossy), podarowany przez cesarza Fryderyka I Barbarossę i jego żonę Beatrycze. Jego 48 świec zapalanych jest wyłącznie z okazji wielkich świąt kościelnych.

Od wschodu kaplica sąsiaduje z wąskim prezbiterium (25m długości, 13m szerokości i 32m wysokości) ozdobionym przepięknymi witrażami o powierzchni 1000m². W przedniej części prezbiterium stoi relikwiarz zawierający domniemane szaty i przepaskę biodrową Chrystusa, szaty Najświętszej Marii Panny a także odzienie Jana Chrzciciela (Wielkie Relikwie Akwizgrańskie). Szczątki Karola Wielkiego spoczywają w scrinium zbudowanym w 1215 roku przez złotników akwizgrańskich na zlecenie cesarza Fryderyka II, które znajduje się na tylnej ścianie prezbiterium.

[edytuj] Historia najnowsza

Pod koniec drugiej wojny światowej, katedra, tak jak większość centrum miasta w Akwizgranie, była celem bombardowań lotnictwa brytyjskiego. W czasie nalotów najbardziej ucierpiało gotyckie prezbiterium oraz witraże, które po wojnie zostały zrekonstruowane przez Antona Wendlinga. Abstrakcyjne wzory witraży bocznych nawiązują do zstąpienia światła z nieba, symbolicznej siedziby Boga, na ziemię.

W 1978 roku katedra w Akwizgranie została wpisana na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO jako pierwszy obiekt na terenie Niemiec, a zarazem jeden z trzech pierwszych w Europie.

Frankojęzyczni sąsiedzi Niemiec, będąc pod wrażeniem monumentalnej kaplicy pałacowej Karola Wielkiego, nadali miastu nazwę Aix-la-Chapelle.