Goslar

Z Wikipedii

Goslar
Herb miasta
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Dolna Saksonia
Powiat	Goslar
Powierzchnia	92.58 km²
Populacja (31.12.2006) - liczba ludności - gęstość	42792 [1] 462,2 osób/km²
Położenie	51°54' N 10°25' E
Wysokość	255 m n.p.m.
Kod pocztowy	38640, 38642, 38644
Numer kierunkowy	05321, 05325
Tablice rejestracyjne	GS
Burmistrz	Henning Binnewies (SPD)
Położenie na mapie Niemiec Goslar
[ Strona internetowa miasta]

Goslar - miasto w środkowej części Niemiec, w kraju związkowym Dolna Saksonia, ulokowane u podnórzy gór Harz. Goslar jest stolicą powiatu Goslar.

Historia Goslaru jest ściśle związana z górnictwem rud metali w położonym nieopodal Rammelsbergu. Założone w 922 r. miasto stało się siedzibą cesarzy dynastii salickiej, którzy wybudowali tu palatium cesarskie (niem. Kaiserpfalz), by móc lepiej kontrolować produkcję srebra.

Miasto bogacąc się na przemyśle wydobywczym, hutniczym i handlu, przeżywało szczyt rozkwitu na początku XVI w. Jego znaczenie gospodarcze zmalało wraz z rozwojem handlu dalekomorskiego oraz wyczerpywaniem się zasobów rud w Rammelsbergu. Odkrycie nowych pokładów kruszców w XIX w. przyczyniło się do ponownego rozkwitu miasta. Zasoby zostały wyczerpane pod koniec lat 80. XX w. a kopalnię w Rammelsbergu przekształcono w muzeum.

Obecnie gospodarka Goslaru opiera się na turystyce oraz przemyśle chemicznym.

W 1992 r. średniowieczne stare miasto w Goslarze wraz z kopalnią w Rammelsbergu zostały wpisane na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Spis treści 1 Geografia fizyczna 1.1 Położenie 2 Geografia społeczno-ekonomiczna 2.1 Sąsiednie gminy 2.2 Podział administracyjny i zagospodarowanie przestrzenne 3 Historia 3.1 Średniowiecze 3.2 Rozkwit miasta 3.3 Upadek gospodarczy 3.4 XX wiek 4 Zabytki 5 Miasta partnerskie 6 Przypisy 7 Bibliografia 8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia fizyczna

[edytuj] Położenie

Miasto leży pomiędzy północno-zachodnimi podnóżami gór Harz a najdalej wysuniętym na południe krańcem łańcucha Salzgitter. Najwyższym wzniesieniem w granicach miasta jest Kahlerberg/Schalke (763 m). Goslar wyznacza granicę pomiędzy wapiennymi wzgórzami wokół Hildesheim, częścią Niżu Środkowoeuropejskiego a masywem Harzu. Obszar miasta przecinają rzeki Gose i Oker oraz dawny kanał ściekowy Abzucht.

[edytuj] Geografia społeczno-ekonomiczna

[edytuj] Sąsiednie gminy

Miasto graniczy z następującymi gminami i miastami: na północy z gminą Liebenburg, na północnym wschodzie z Vienenburgiem, na wschodzie z Bad Harzburg, na południu z czterema gminami tworzącymi związek komunalny Samtgemeinde Oberharz oraz na zachodzie z Langelsheim.

[edytuj] Podział administracyjny i zagospodarowanie przestrzenne

Miasto jest podzielone na 12 dzielnic:

Stare Miasto (niem. Altstadt)	Hahndorf
Hahnenklee	Jerstedt
Jürgenohl	Ohlhof
Oker	Sudmerberg
Georgenberg	Rammelsberg
Steinberg	Baßgeige

[edytuj] Historia

Już w czasach rzymskich Harz był jednym najważniejszych regionów wydobycia kruszców w Europie. Historia Goslaru jest ściśle związana z górnictwem rud metali w położonym nieopodal Rammelsbergu.

[edytuj] Średniowiecze

W X w. osada górnicza w dolinie nad rzeką Gosą rozrosła się w miasto Goslar. Oficjalnie Goslar został założony w 922 r. przez cesarza Henryka I. Cesarz Henryk II zbudował w mieście umocniony dwór - palatium cesarskie (niem. Kaiserpfalz), by mieć pod kontrolą pobliskie kopalnie kruszców w Rammelsbergu. Palatium zostało rozbudowane przez Henryka III ok. 1045-1050, stając się najważniejszą siedzibą członków dynastii salickiej. W 1050 r. przychodzi tu na świat Henryk IV. Kiedy Henryk III umiera podczas polowania w Bodfeld, jego ciało zostaje przewiezione do katedry w Spirze a jego serce do kaplicy św. Ulryka w palatium w Goslarze.

Goslar stał się ważnym ośrodkiem władzy cesarstwa. Odbyły się tu 23 posiedzenia Reichstagu, a samo miasto było często odwiedzane przez cesarzy i królów. Cesarz Henryk IV nadał miastu status miasta bezpośrednio zależnego od Rzeszy i cesarza (niem. Reichsunmittelbarkeit). W XI-XII w. miasto prężnie się rozwijało i osiągnęło liczbę 5000 mieszkańców. Powstały mury obronne oraz liczne kościoły. Bazą szybkiego rozwoju gospodarczego był przemysł wydobywczy i hutniczy oraz handel metalami: srebrem, ołowiem i cynkiem.

Po ostatniej wizycie królewskiej Wilhelma z Holandii w 1253 r. Goslar stał się wolnym miastem Rzeszy i przyłączył się do Hanzy^[2]. W tym samym roku cesarz Fryderyk II przekazał kopalnie Rammelsberg księstwu Brunszwik-Lüneburg.

Po poł. XIV w. ludność Goslaru została zdziesiątkowana przez przechodzącą przez Europę dżumę (1347-1349). Wydobycie w Rammelsbergu znacznie się zmniejszyło z powodu problemów z wodą gruntową zalewającą kopalnię. Poczynając od 1348 r. rozpoczęła się sprzedaż poszczególnych części kopalni.

Rada miejska Goslaru czyniła starania, by odkupić kopalnie i rozwiązać problemy techniczne, tak aby jak najszybciej przywrocić dawny stan wydobycia i ożywić gospodarczo podupadające miasto. W 1359 r. Goslar nabył tytułem zastawu prawo do wydobycia kruszców w kopalniach Rammelsbergu od książąt brunszwickich (Brunszwik-Wolfenbüttel), którzy zachowali prawo odkupu. Rada miejska nie mając wystarczających środków finansowych, by osuszyć kopalnię, ogłosiła konkurs na przeprowadzenie niezbędnych prac inżynieryjnych w zamian za prawo własności do części kopalni. Po wielu nieudanych próbach, zadanie wykonał Claus von Gotha, który wraz z inwestorami przejął w posiadanie trzy czwarte kopalni.

[edytuj] Rozkwit miasta

Początek wieku XVI to dla Goslaru złote lata. Szczytowy punkt rozkwitu miasta przypada na 1520 r., kiedy to działało 19 kopalń i 26 hut. Powstało wtedy wiele znaczących budowli, m.in. ratusz, domy gildii kupieckich (np. dom kupców i sukienników Kaiserworth z 1494 r.), rozbudowano mury obronne^[3]a wiele budynków przebudowano w stylu gotyckim. Zaczęto wtedy również produkować słynne piwo Gosebier.

Okres świetności nie trwał jednak długo. W latach 1525-27 księstwo Brunszwik-Wolfenbüttel pod panowaniem księcia Henryka Młodszego oddało zastaw wniesiony przez Goslar, domagając się zwrotu kopalni. Rozpoczął się wieloletni konflikt pomiędzy miastem a księstwem, spotęgowany w okresie reformacji przejściem Goslaru na protestantyzm. W 1527 r. wzburzeni obywatele Goslaru zniszczyli leżące poza granicami miasta kościoły katolickie. W 1552 r. na mocy umowy z Riechenberg właścicielami Rammelsberga stali się ponownie książęta brunszwiccy. Wskutek absolutnych rządów książąt oraz rozwoju handlu dalekomorskiego Goslar utracił dotychczasową pozycję gospodarczą.

[edytuj] Upadek gospodarczy

W początkowym okresie wojny trzydziestoletniej Goslar przyjął stronę cesarza. Na mocy edyktu restytucyjnego Ferdynanda II Habsburga z 1629 r., nakazującego protestantom zwrot części dóbr należących uprzednio do katolików a poddanych sekularyzacji po roku 1552, katedra oraz zamek królewski przeszły w ręce jezuitów. Po przystąpieniu Szwecji do wojny, Goslar został ukarany w 1632 r. przez Gustawa Adolfa za konspirację z wrogiem. Wypłata wysokich kontrybucji wojennych na rzecz Szwecji oraz liczne przypadki plądrowania przez wojska szwedzkie przyczyniły się do ostatecznego gospodarczego upadku miasta.

W XVIII w., miasto dwukrotnie trawiły wielkie pożary (1728, 1780), podczas których każdorazowo zniszczeniu uległo ponad 200 budynków.

Goslar utracił status wolnego miasta Rzeszy w 1803 r. i dostał się pod panowanie pruskie. W 1807 r., na mocy pokoju w Tylży, Goslar przypadł Królestwu Westfalii. Po kongresie wiedeńskim Goslar stał się własnością Hanoweru.

W XIX w. sytuacja ekonomiczna miasta była bardzo zła. W owym czasie zburzono wiele historycznych budynków, m.in. katedrę (1820). Wyjście z kryzysu gospodarczego miasto zawdzięcza wprowadzeniu reform Krystiana von Dohmsa oraz odkryciu nowych pokładów rudy na terenie Rammelsbergu (1859).

[edytuj] XX wiek

W latach 1936-45 Goslar nosił “honorowy tytuł” Reichsbauernstadt des 1000-jährigen Reiches nadany przez narodowych socjalistów. W okresie 1935-45 Goslar był ważnym miastem garnizonowym Wehrmachtu. Miały tu swoją siedzibę 17 regiment III batalionu Jäger, 38 regiment infanterii oraz liczne oddziały zaopatrzeniowe. Znajdowała się tu również szkoła oficerska SS. Goslar był też siedzibą kierownictwa obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie.

Po zakończeniu II wojny światowej Goslar znalazł się w okupacyjnej strefie brytyjskiej. Brytyjskie władze wojskowe urządziły tu obóz dla wysiedleńców tzw. dipisów (ang. Displaced Persons (DP)), którym opiekował się oddział UNRRA- Team 2913.

W latach 60. i 70. XX w. do Goslaru przyjechali pierwsi Gastarbeiterzy z krajów Europy południowej, którzy zostali zatrudnienie przede wszystkich w zakładach firmy Fa. Odermark oraz koncernu Preussag AG Metall.

Kopalnia Rammelsberg została zamknięta w 1988 r. i przekształcona w muzeum.

W 1992 r. Stare Miasto w Goslarze wraz z kopalnią w Rammelsbergu zostały wpisane na na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.

[edytuj] Zabytki

• Romańskie palatium cesarskie (niem. Königspfalz)
• Kościół św. Piotra i Pawła
• Kościół św. Jakuba
• Kościół św. Kosmy i Damiana
• Kościół Nowego Dzieła
• Kościół św. Szczepana
• Ratusz
• Budynek gildii kupieckiej (niem. Kaiserworth)
• Dom właściciela kopalń i hut Johannesa Tillinga (niem. Brusttuch)
• Brama Szeroka i mury miejskie
• Lohmühle – młyn do mielenia kory dębowej
• Domy wybudowane metodą szachulcową przy Bergstraße i Schreiberstraße
• Kopalnia Rammelsberg

[edytuj] Miasta partnerskie

• Arcachon, Francja (od 1965)
• Beroun, Czechy (od 1989)
• Brzeg, Polska (od 2000)
• Ra'anana, Izrael (od 2006)
• Windsor and Maidenhead, Wielka Brytania (od 1969)

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Urząd Statystyczny Dolnej Saksonii (NLS): strona oficjalna
2. ↑ Pierwsza wzmianka o Goslarze w Hanzie pochodzi z 1267-68
3. ↑ Rada miasta obawiała się książąt brunszwickich, którzy czynili wszelkie starania by odzyskać kontrolę nad szybami w Rammelsbergu

[edytuj] Bibliografia

• Werner Gottschalk, Chronik der Stadt Goslar: 919–1919; unter Einbeziehung des Reichs- bzw. Landesgeschehens und des Umlandes der Stadt., Brumby, Goslar, 1999 ISBN 3-934231-20-9
• Peter Schyga, Goslar 1918-1945. Von der nationalen Stadt zur Reichsbauernstadt des Nationalsozialismus., Verlag für Regionalgeschichte, Bielefeld, 1999 ISBN 3-89534-279-3

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Lista światowego dziedzictwa UNESCO: Kopalnie Rammelsberg i stare miasto w Goslarze (en) (fr)
• Goslar: oficjalna strona miasta (de) (en)