Konklawe 1417

Z Wikipedii

Konklawe 8-11 XI 1417 – konklawe, które odbyło się na Soborze w Konstancji i formalnie zakończyło Wielką Schizmę Zachodnią. Było to jedyne w historii konklawe, które odbyło się na terenie Niemiec i jedyne, w którym dopuszczono jako elektorów duchownych spoza Kolegium Kardynalskiego. Było także pierwszym, w którym uczestniczył Polak – arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Trąba.

Spis treści 1 Sytuacja w Kościele 2 Lista elektorów 2.1 Kardynałowie 2.2 Prałaci pięciu „narodów” 2.2.1 I. Nacja „italska” 2.2.2 II. Nacja „galijska” 2.2.3 III. Nacja „germańska” 2.2.4 IV. Nacja „angielska” 2.2.5 V. Nacja „hiszpańska” 3 Nieobecni kardynałowie 4 Kandydaci na papieża 5 Wybór Marcina V 6 Przypisy 7 Źródła

[edytuj] Sytuacja w Kościele

Sobór w Konstancji został zwołany z inicjatywy cesarza Zygmunta Luksemburskiego w celu zakończenia trwającej od 1378 roku Wielkiej Schizmy w kościele katolickim. W chwili jego otwarcia (listopad 1414) o władzę w Kościele rywalizowało aż trzech papieży: „rzymski” Grzegorz XII (uznany później przez Kościół za legalnego), „awinioński” Benedykt XIII i „pizański” Jan XXIII, przy czym największym poparciem cieszył się ten ostatni. Sobór opowiedział się za „opcją zerową”, czyli rezygnacją całej trójki. Grzegorz XII, którego obediencja składała się wówczas już tylko z księstwa Rimini, cesarskich elektoratów Palatynatu i Trewiru oraz kilku niemieckich diecezji, dobrowolnie ogłosił swoją abdykację 4 lipca 1415 roku, uzyskując od Soboru tytuł kardynała-biskupa Porto e Santa Rufina i dożywotniego legata w Ankonie (zmarł w Recanati 18 października 1417). Jan XXIII odmówił złożenia rezygnacji i próbował uciec z Konstancji. Został jednak schwytany i uwięziony, a Sobór 29 maja 1415 ogłosił jego depozycję, którą nieco później on sam dobrowolnie ratyfikował. Największy opór stawił Benedykt XIII. Rezydował on wówczas w Peñíscola koło Walencji, a poparcia wciąż udzielały mu Aragonia, Kastylia, Nawarra, Szkocja i hrabstwo Armagnac. Benedykt XIII konsekwentnie odmawiał rezygnacji, uparcie obstając przy legalności swojego wyboru. Sprawę przesądziło przeciągnięcie królów Aragonii, Kastylii i Nawarry na stronę Soboru na przełomie 1416/1417 (Szkocja trwała przy nim do 1418) i wypowiedzenie mu posłuszeństwa przez ostatnich wiernych mu kardynałów. 26 lipca 1417 Sobór ogłosił jego detronizację, co umożliwiło przystąpienie do wyboru nowego papieża.

[edytuj] Lista elektorów

Konklawe 1417 było jedynym w historii, w którym głosowali także nie-kardynałowie. Wprowadzono system głosowania „nacjami”. Oprócz kardynałów, którzy stanowili jedną „nację”, wyznaczono po sześciu reprezentantów 5 „nacji”: „italskiej”, „galijskiej”, „germańskiej” (do której zaliczono też Słowian i Węgrów), „angielskiej” i „hiszpańskiej”. Aby doszło do wyboru papieża, kandydat musiał uzyskać po 2/3 głosów w każdej z tych sześciu grup.

[edytuj] Kardynałowie

Sobór uznał ważność nominacji kardynalskich wszystkich trzech obediencji. W listopadzie 1417 było 31^[1] kardynałów, w tym 22 z obediencji pizańskiej, 5 z obediencji rzymskiej i 4 z obediencji awiniońskiej. W konklawe wzięło udział 23 z nich, w tym 19 z obediencji pizańskiej i 4 z obediencji rzymskiej:

• Jean de Brogny (obediencja pizańska; nominacja kardynalska: 12 lipca 1385) – kardynał-biskup Ostia e Velletri; dziekan Św. Kolegium Kardynałów; wicekanclerz Św. Kościoła Rzymskiego; administrator archidiecezji Arles

• Angelo d'Anna de Sommariva (pizańska; 17 grudnia 1384) – kardynał-biskup Palestriny; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów

• Pedro Fernández de Frias (pizańska; 23 stycznia 1394) – kardynał-biskup Sabiny; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Prassede; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej

• Giordano Orsini (pizańska; 12 czerwca 1405) – kardynał-biskup Albano; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Lorenzo in Damaso^[2]; opat komendatoryjny Farfa; protektor zakonu franciszkanów

• Antonio Correr (obediencja rzymska; 9 maja 1408) – kardynał-biskup Porto e Santa Rufina

• Giovanni Dominici (rzymska; 9 maja 1408) – kardynał-prezbiter S. Sisto; protoprezbiter Św. Kolegium Kardynałów; wielki penitencjariusz; administrator diecezji Bova; legat w Senigallia

• Antonio de Challant (pizańska; 9 maja 1404) – kardynał-prezbiter S. Cecilia; administrator archidiecezji Tarentaise

• Gabriel Condulmer (rzymska; 9 maja 1408) – kardynał-prezbiter S. Clemente^[2]

• Angelo Barbarigo (rzymska; 19 września 1408) – kardynał-prezbiter SS. Marcellino e Pietro

• Francesco Lando (pizańska; 6 czerwca 1411) – kardynał-prezbiter S. Croce in Gerusalemme

• Antonio Panciera (pizańska; 6 czerwca 1411) – kardynał-prezbiter S. Susanna

• Alamanno Adimari (pizańska; 6 czerwca 1411) – kardynał-prezbiter S. Eusebio

• Pierre d'Ailly (pizańska; 6 czerwca 1411) – kardynał-prezbiter S. Crisogono; administrator diecezji Orange

• Tommaso Brancaccio (pizańska; 6 czerwca 1411) – kardynał-prezbiter SS. Giovanni e Paolo; administrator diecezji Tricarico

• Branda Castiglione (pizańska; 6 czerwca 1411) – kardynał-prezbiter S. Clemente^[2]; administrator diecezji Veszprem

• Guillaume Fillastre (pizańska; 6 czerwca 1411) – kardynał-prezbiter S. Marco; dziekan kapituły w Reims

• Simon de Cramaud (pizańska; 13 kwietnia 1413) – kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Lucina; administrator diecezji Poitiers

• Pierre de Foix (pizańska; wrzesień 1414) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup-komendatariusz Lescar

• Rinaldo Brancaccio (pizańska; 17 grudnia1384) – kardynał-diakon SS. Vito e Modesto; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Maria in Trastevere; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej; administrator archidiecezji Tarent; wikariusz Campagna e Marittima

• Amedeo Saluzzo (pizańska; 23 grudnia 1383) – kardynał-diakon S. Maria Nuova; archidiakon Reims i Rouen; kamerling Św. Kolegium Kardynałów

• Ludovico Fieschi (pizańska; 17 grudnia 1384) – kardynał-diakon S. Adriano; legat w Ferrarze; administrator diecezji Vercelli i Carpentras

• Oddone Colonna (pizańska; 12 czerwca 1405) – kardynał-diakon S. Giorgio in Velabro^[2]; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej

• Lucido Conti (pizańska; 6 czerwca 1411) – kardynał-diakon S. Maria in Cosmedin^[2]

Po 3 elektorów mianowali rzymski papież Urban VI i awinioński antypapież Klemens VII, 2 – rzymski papież Innocenty VII, 4 – Grzegorz XII, 1 – Benedykt XIII, a pozostałych 10 – Jan XXIII.

[edytuj] Prałaci pięciu „narodów”

[edytuj] I. Nacja „italska”

• Bartolomeo de la Capra – arcybiskup Mediolanu
• Francesco Scondito – biskup Melfi
• Enrico Scarampi – biskup Belluno e Feltre
• Giacomo de Camplo – biskup-elekt Penne ed Atri
• Leonardo Dati – generał zakonu dominikanów
• Pandulfo Malatesta – archidiakon Bolonii

[edytuj] II. Nacja „galijska”

• Jean de la Rochetaillée – tytularny patriarcha Konstantynopola; administrator diecezji Saint-Papoul
• Guillaume de Boisratier – arcybiskup Bourges
• Jacques de Gelu – arcybiskup Tours
• Jean des Bertrandis – biskup Genewy
• Robert – opat Cluny
• Gauthier Crassi – przeor zakonu joannitów na Rodos

[edytuj] III. Nacja „germańska”

• Johannes von Walenrode – arcybiskup Rygi
• Mikołaj Trąba – arcybiskup Gniezna
• Simon de Dominis – biskup Trogir
• Lambert de Stipite – przeor klasztoru kluniackiego Belcheia w diecezji Liège
• Nicolaus von Dinkelsbühl – kanonik katedry św. Szczepana w Wiedniu
• Conrad von Susato – prepozyt kościoła św. Cyriaka w Wormacji-Neuhausen

[edytuj] IV. Nacja „angielska”

• Richard Clifford – biskup Londynu
• Nicholas Bubbewyth – biskup Bath and Wells
• John Catterick – biskup Lichfield
• John Wakering – biskup Norwich
• Thomas – opat klasztoru St. Mary w York
• Thomas – dziekan kapituły katedralnej Yorku

[edytuj] V. Nacja „hiszpańska”

• Diego de Anaya y Maldonado – biskup Cuenca
• Nicolás Divitis – biskup Dax
• Juan de Villalón – biskup Badajoz
• Felipe de Medalia – magister
• Gonzalo Garsía – archidiakon Burgos
• Pedro Velasco – doktor utroque iure

Kamerlingiem Św. Kościoła Rzymskiego był wówczas François de Conzie, arcybiskup Narbonne. Ponieważ jednak nie był on obecny w Konstancji, zastępował go wicekamerling Louis Aleman, jego krewniak.

[edytuj] Nieobecni kardynałowie

Nieobecnych było ośmiu kardynałów, w tym trzech z obediencji pizańskiej, czterech z obediencji awiniońskiej i jeden z obediencji rzymskiej:

• Louis de Bar (obediencja pizańska; 21 grudnia 1397) - kardynał-prezbiter SS. XII Apostoli^[3]; książę Bar; administrator diecezji Châlons-sur-Marne

• Juan Martínez de Murillo (obediencja awiniońska; 22 września 1408) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Damaso^[2]

• Guglielmo Carbone (pizańska; 6 czerwca 1411) - kardynał-prezbiter S. Balbina; administrator diecezji Chieti

• Pietro Morosini (obediencja rzymska; 19 września 1408) - kardynał-diakon S. Maria in Cosmedin^[2]

• Carlos Jordán de Urriés y Pérez Salanova (awiniońska; 22 września 1408) - kardynał-diakon S. Giorgio in Velabro^[2]

• Alfonso Carrillo de Albornoz (awiniońska; 22 września 1408) - kardynał-diakon S. Eustachio ^[2]

• Pedro Fonseca (awiniońska; 14 grudnia 1412) - kardynał-diakon S. Angelo in Pescheria; administrator diecezji Astorga

• Giacomo Isolani (pizańska; 18 listopada 1413) - kardynał-diakon S. Eustachio ^[2]; wikariusz Rzymu; legat w prowincji Patrymonium

Pięciu nieobecnych mianował Benedykt XIII, dwóch Jan XXIII, a jednego Grzegorz XII.

[edytuj] Kandydaci na papieża

Jan Długosz w swojej Kronice, pisanej kilkadziesiąt lat później, twierdził, że „nacja germańska” oficjalnie wystawiła jako kandydatów arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Trąbę oraz arcybiskupa Rygi Johannesa von Wallenrode. Niektórzy historycy wątpią jednak w wiarygodność tej informacji. Spośród kardynałów do papabile niewątpliwie zaliczał się dziekan Św. Kolegium i wicekanclerz Kościoła Jean de Brogny. 75-letni Francuz zrezygnował jednak z kandydowania i udzielił poparcia kardynałowi Oddone Colonna, rodowitemu Rzymianinowi.

[edytuj] Wybór Marcina V

Konklawe rozpoczęło się 8 listopada i zakończyło już po trzech dniach. 11 listopada kardynał-diakon Oddone Colonna uzyskał wymaganą większość głosów i zaakceptował wybór jako Marcin V. 13 listopada elekt przyjął święcenia kapłańskie, a 14 listopada został konsekrowany na biskupa przez kardynała-biskupa Ostia e Velletri Jean de Brogny. 21 listopada w Konstancji odbyła się uroczysta inauguracja pontyfikatu, formalnie kończąca okres Wielkiej Schizmy.

Przypisy

[edytuj] Źródła

• Vatican History (de)
• Jacek Żurek "Da un paese lontano...polscy biskupi i kapłani u św. Piotra (999–1978)"
• The Cardinals of the Holy Roman Church (en)
• Biografia kardynała Jean de Brogny w The Catholic Encyclopedia z 1913 roku (en)