Masyw Chełmca
Z Wikipedii
| Masyw Chełmca | |
| Megaregion | Pozaalpejska Europa Środkowa |
| Prowincja | Masyw Czeski |
| Podprowincja | Sudety z Przedgórzem Sudeckim |
| Makroregion | Sudety Środkowe |
| Mezoregion | Góry Wałbrzyskie |
| Mikroregion(y) | Masyw Chełmca |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
 Polska, województwo dolnośląskiepowiat wałbrzyski |
Masyw Chełmca – masyw górski w południowo-zachodniej Polsce, w Sudetach Środkowych, w Górach Wałbrzyskich.
Spis treści |
[edytuj] Położenie
Masyw Chełmca położony jest w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu Kopuły Chełmca, Trójgarbu i Krzyżowej Góry k/Strzegomia, na zachód od centrum Wałbrzycha, w środkowej części Gór Wałbrzyskich. Stanowi masyw oddzielnego pasma, ciągnącego się na północny zachód, od Gór Suchych, aż po Masyw Trójgarbu i Krąglaka. Od strony wschodniej Kotliną Wałbrzyską oddzielony jest od Gór Czarnych, na południu od Gór Suchych oddzielony jest rzeką Lesk, w kierunku północnym masyw przechodzi w Pogórze Wałbrzyskie, a na północnym zachodzie łączy się z Masywem Trójgarbu.
[edytuj] Charakterystyka
Masyw Chełmca stanowi najwyraźniejszy i najciekawszy, samodzielny człon, będący charakterystyczną kulminacją Gór Wałbrzyskich. Swoją niezależność zawdzięcza wulkanizmowi. Zbocza masywu wznoszą się stromo w kierunku szczytu Chełmca, górującego ponad 400 m, nad okolicą, który stanowi zwornik grzbietów. Odchodzi od niego kilka małych grzbietów, które opadają podobnie jak zbocza. Masyw będąc fizycznogeograficzną podjednostkę Gór Wałbrzyskich, stanowi teren o podobnym charakterze. Masyw charakteryzują stożkowo-kopulaste o stromych zboczach wzniesienia: Chełmiec (851 m n.p.m.), Chełmiec Mały (753 m n.p.m.), Mniszek (711 m n.p.m.). Najwyższym wzniesieniem masywu jest Chełmiec, który od strony północnej ma charakterystyczny kształt podobny do hełmu, od szczytu masyw wziął nazwę.
[edytuj] Rzeźba
Jest to urzeźbiony, zwarty masyw, o charakterystycznej linii grzbietowej, którego zbocza, w niżej położonych partiach rozczłonkowane są dolinami, które oddzielają wzniesienia oraz małe grzbiety. Grzbiet główny masywu przecięty jest płytką przełęczą.
[edytuj] Budowa
Masyw leży w północnej części niecki śródsudeckiej. Na oderwanym i wypiętrzonym fragmencie formacji skalnej Masywu Czeskiego w dolnym karbonie osadziły się grube warstwy zlepieńców, należących do facji kulmu. W karbonie górnym powstały naprzemianległe warstwy zlepieńców, piaskowców, łupków i pokładów węgla kamiennego. W karbonie górnym z głębi ziemi intrudowały kwaśne magmy, które zastygły pod ówczesną powierzchnią ziemi w formie lakkolitu w kształcie bochenka chleba, wciśniętego między starsze utwory skalne. Obecnie tworzą one porfiry budujące Chełmiec i jego apofizę – Mniszek. Warstwy osadów karbońskich są generalnie nachylone ku środkowi niecki śródsudeckiej, natomiast w rejonie intruzji Chełmca zostały podniesione i zapadają koncentrycznie na zewnątrz. Po wyniesieniu obszar ten podlegał erozji, aż ukazały się na powierzchni ziemi skały subwulkaniczne. Jako twardsze od skał osadowych tworzą one strome zbocza poszczególnych masywów. Ostateczny wygląd obszar ten otrzymał w okresie epoki lodowcowej.
Jest to urzeźbiony masyw o ciekawej budowie geologicznej, zbudowany z czerwonych karbońskich porfirów, występują również skały osadowe, w których znajdują się pokłady węgla kamiennego. Na stokach występują osadowe warstwy karbońskie, w które wdarła się wypływająca lawa i wyniosła je w stronę powierzchni. Na obszarze masywu występują otwarte fałdy poprzeczne, będące efektem późniejszych ruchów fałdowych.
[edytuj] Krajobraz
Masyw swój krajobraz zawdzięcza wulkanicznej przeszłości, masyw przedstawia krajobraz niskich gór, z niezwykle różnorodną rzeźbą terenu. Część przedgórska jest pofałdowana z niewielkimi wzniesieniami i dolinami, a zbocza ponacinane są małymi dolinami. Obok wysoko uprzemysłowionych dolin wyrastają strome wzniesienia. Rzeźbę masywu kształtują wyniesione zalesione szczyty z wyraźnym podkreśleniem zboczy, najwyższe wzniesienia nie przekraczają 860 m n.p.m. Większość środkowego obszaru, w którym położone są wzniesienia, zajmuje zwarty las świerkowy regla dolnego z domieszką drzew liściastych. Obrzeża zajmują górskie łąki, pola uprawne i częściowo nieużytki, a niżej położone partie zajmują zurbanizowane tereny. Krajobraz częściowo przeobrażony, o znacznie zurbanizowanych obrzeżach masywu. Pierwotny charakter krajobrazu w większości został zachowany w środkowej części masywu. Na obrzeżach masywu krajobraz przeobrażony o silnie zurbanizowanych dolinach.
[edytuj] Klimat
Położenie fizyczno-geograficzne oraz pobliskie pasma gór osłaniających częściowo masyw sprawiają, że nad masywem ścierają się masy powietrzne, wpływające na kształtowanie się typów pogody i zjawisk atmosferycznych tego mikroregionu. Klimat masywu łączy w sobie cechy klimatu typu podgórskiego i górskiego co odznacza się specyficznym, surowszym klimatem. Pod względem termicznym obszar masywu jest chłodniejszy od innych obszarów sudeckich. Cechą charakterystyczną klimatu masywu jest wysoka roczna wilgotność względna, która waha się pomiędzy 80-82%. Klimat panujący w środkowej części masywu, jest typowym górskim klimatem, charakteryzującym się wysokimi opadami, niską średnią temperaturą i długo zalegającą pokrywą śnieżną. Zimy są mroźne, a średnie temperatury zimą porównywalne są do temperatur wyższych gór. Opadom często towarzyszą gwałtowne burze z wyładowaniami. Średnia roczna temperatura w waha się w granicach 4-5°C. Najwyższa średnia temperatura notowana jest w lipcu i wynosi 13-15°C, najchłodniejszym miesiącem jest styczeń, temperatura waha się między –3 a –4°C. Wysokie opady, niskie roczne temperatury specyficzne położenie, wysokość względna sprzyjają przyrodzie typu górskiego.
[edytuj] Wody
Masyw należy do zlewiska Morza Bałtyckiego, położony jest w dorzeczu Odry. Największą rzeką zbierającą swoimi dopływami wody z północno-zachodnich zboczy jest Czyżynka, ze wschodnich zboczy wody zbierane są przez dopływy Pełcznicy. Obie rzeki są prawobrzeżnymi dopływami Strzegomki. Południowe zbocze odwadniają dopływy Leska, prawego dopływ Bobru.
[edytuj] Przyroda
W szczytowych partiach znajdują się stanowiska chronionych gatunków:
- flory: śnieżycy wiosennej, wawrzynka wilcze łyko, pierwiosnka wyniosłego
- fauny: kruka, włochatki, sóweczki, muchołówki małej, gila, ryjówki aksamitnej, ryjówki malutkiej, ropuchy szarej, traszki górskiej i zwyczajnej. Na Chełmcu stwierdzono także stanowisko puchacza
[edytuj] Miejscowości
W obrębie masywu położone są miejscowości: Wałbrzych, Boguszów-Gorce, Szczawno-Zdrój, Jabłów, Chełmiec, Lubomin.
[edytuj] Ciekawostki
 |
Ta sekcja może zawierać informacje trywialne, plotkarskie i tym samym niepotrzebne w artykule encyklopedycznym. Staraj się integrować ciekawostki z główną treścią artykułu. Po oczyszczeniu tej sekcji możesz usunąć szablon. Potrzebę wpisania ciekawostek możesz omówić w dyskusji artykułu. |
- W połowie XIX w. w masywie Chełmca ukrywali się powstańcy z Wałbrzycha, którzy uciekali przed represjami po krwawo stłumionym powstaniu tkaczy śląskich.
- W żyłach przecinających porfirowy masyw Chełmca występuje baryt.
- W 1888 r. na najwyższym wzniesieniu masywu na Chełmcu zbudowano wieżę widokową, przypominająca ruiny zamku.
- Na Chełmcu stwierdzono ostatnim czasie stanowisko występowania puchacza.
