Orneta

Z Wikipedii

Współrzędne: 54°06'46" N 20°07'54" E54.1127778 20.1316667 (Orneta)

Orneta
Herb Ornety Flaga Ornety
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	lidzbarski
Gmina  - rodzaj	Orneta miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1313
Burmistrz	Andrzej Ołtuszewski
Powierzchnia	9,63 km²
Położenie	54° 06'46'' N 20° 07'54'' E
Liczba mieszkańców (2004)  - liczba ludności  - gęstość	9837 980,3 os./km²
Strefa numeracyjna (do 2005)	55
Kod pocztowy	11-130
Tablice rejestracyjne	NLI
Położenie na mapie Polski Orneta
TERC10 (TERYT)	6283609054
Miasta partnerskie	Litwa Landwarów,  Niemcy Bleicherode  Niemcy Herzlake
Urząd miejski3 Pl. Wolności 26 11-130 Orneta tel. 55 242-11-16; faks 55 242-29-00
Strona internetowa miasta

Orneta (do 1945 niem. Wormditt) - miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Orneta, położone na Warmii, na Równinie Orneckiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. elbląskiego.

Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 9837 mieszkańców.

Spis treści 1 Położenie 2 Historia 3 Zabytki 4 Kultura 5 Sport 6 Edukacja 7 Gospodarka 8 Baza noclegowo-gastronomiczna 9 Zobacz też 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Położenie

Orneta położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie lidzbarskim nad Drwęcą Warmińską i Jeziorem Mieczowym.

Orneta leży na skrzyżowaniu ważnych tras wojewódzkich:

• 507 Droga wojewódzka nr 507 (Dobre Miasto – Braniewo)
• 509 Droga wojewódzka nr 509 (Elbląg – Orneta)
• 513 Droga wojewódzka nr 513 (Pasłęk – Lidzbark Warmiński)
• 528 Droga wojewódzka nr 528 (Morąg – Orneta)

Do miasta można dojechać autobusami PKS-u oraz koleją. Odległości od innych ośrodków województwa:

• Olsztyn – 48 km
• Elbląg – 53 km
• Lidzbark Warmiński – 34 km
• Gdańsk – 125 km
• Bezledy (Przejście Graniczne) – 53 km
• Ostróda – 48 km

[edytuj] Historia

• 12 sierpnia 1308 – na ten dzień datowana jest pierwsza wzmianka o osadzie Orneta. Była ona lokowana na staropruskim polu osadniczym Wurmedyten lub Wormedythin.
• 26 marca 1313 – początek miasta Orneta, następuje potwierdzenie praw miejskich, pojawia się w dokumentach miejskich słowo "civitas".
• 1340 – Orneta na 9 lat (do 1349 roku staje się siedzibą biskupów warmińskich. W tymże roku powstają mury obronne i rozbudowany jest zamek.
• 1350 – rozpoczęto budowę kościoła farnego w mieście.
• 14 sierpnia 1359 – Orneta posiada odnowione przywileje miejskie na prawie chełmińskim. W mieście istnieje ratusz.
• 1406 – wzmianka o szpitalu św. Ducha, średniowiecznym szpitalu orneckim.
• 21 stycznia 1454 – Zjazd odbywający się w Ornecie podczas którego miasta warmińskie stają po stronie Prus w wojnie trzynastoletniej.
• 1466 – Pokój Toruński, w wyniku którego Warmia wraz z Ornetą wchodzi w skład Korony Polskiej.
• 24 listopada 1520 – ciężkie ośmiodniowe oblężenie Ornety kończy się oddaniem miasta Albrechtowi Hohenzollernowi
• 1538 – Mikołaj Kopernik podczas pobytu w Ornecie asystuje biskupowi Janowi Dantyszkowi przy odbiorze przysięgi składanej komornictwu biskupiemu.
• 1586 – następuje osadzenie klasztoru katarzynek z inicjatywy biskupa Marcin Kromera.
• 17 lipca 1626 – Orneta została zajęta przez wojska szwedzkie.
• 1655-1660 – w wyniku drugiej wojny szwedzkiej miasto zostaje całkowicie zrujnowane.
• 1703-1788 – Hans Wulff syn organmistrza z Ornety buduje organy oliwskie.
• 1772 – Orneta w zaborze Pruskim.
• 1829-1830 – budowa kościoła ewangelickiego.
• 1867 – pierwsze gimnazjum w Ornecie.
• 1872-1875 – powstaje nowoczesny szpital miejski- szpital św. Elżbiety.
• 1884 – Orneta otrzymuje połączenie kolejowe z Olsztynem, następuje budowa dworca kolejowego.
• 1855 – miasto otrzymuje kolejne połączenie kolejowe, tym razem z Pieniężnem.
• 1894 – kolejne połączenie kolejowe z Morągiem.
• 1901 – powszechna elektryfikacja Ornety.
• 1902 – utworzenie Gimnazjum Żeńskiego.
• 1905 – połączenie kolejowe Ornety z Lidzbarkiem Warmińskim.
• 1911 – Orneta zostaje skanalizowana i otrzymuje wodociągi.
• 20 listopada 1925 – nowy budynek gimnazjów żeńskiego i męskiego.
• 17 marca 1945 – zajęcie Ornety przez wojska II i III frontu białoruskiego.
• 23 lipca 1945 – przekazanie Ornety administracji polskiej.
• 1945-1998 okres rozwoju, rozbudowy miasta, powstają nowe zakłady przemysłowe, budynki mieszkalne i użyteczności publicznej.
• 1975 – w wyniku przeprowadzonej reformy administracyjnej Orneta staje się częścią województwa elbląskiego.
• 1999 – Orneta w nowo powstałym województwie warmińsko-mazurskim w powiecie lidzbarskim.

[edytuj] Zabytki

Do ważniejszych zabytków miasta należą:

• Ratusz – wybudowany w stylu gotyckim znajduje się w centralnej części rynku orneckiego. Powstał on w 1351 roku na miejscu dawnego domu kupieckiego. Pierwsza wzmianka o nim datowana jest na 1359. Obecny kształt bryły ratusza został nadany najprawdopodobniej w latach 1376-1389. Jest to budynek murowany z liczną zendrówką. W XV wieku ratusz został obudowany murowanymi budami które wzmiankowane są już w 1423 roku. W 1614 roku owe budy uzyskały status domków budniczych. Ratusz ornecki zbudowany jest na planie prostokąta z dosyć znacznie rozczłonkowanym szczytem. Dach wieńczy ośmioboczna wieżyczka barokowa z galeryjką która odnawiana była trzykrotnie w 1586, 1622, 1832 roku. W hełmie wieży umieszczony jest najstarszy na Warmii dzwon pochodzący z 1384 roku.

• Kościół parafialny św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty – gotycki kościół parafialny został zbudowany w latach przed 1350 – po 1370, z inicjatywy biskupa Hermana z Pragi. Jest ceglaną czteroprzęsłową bazyliką z niewyodrębnioną częścią prezbiterialną i z wieżą od zachodu. W XV w. dobudowano kaplice boczne, które z czasem otrzymały ozdobne szczyty, nadające budowli niezwykle malowniczy wygląd, podkreślony ceramicznym detalem architektonicznym. Kościół znacznie ucierpiał w historii głównie za sprawą wojen i pożarów, lecz mimo to należy do najbardziej interesujących na Warmii. Został zniszczony w czasie wojen krzyżackich w latach 1519-1525. Po zniszczeniach kościół przebudowano i rozbudowano, otrzymał m.in. nowe szczyty i sklepienia. Około 1900 roku przeprowadzono gruntowny remont kościoła nie zmieniając jednak jego konstrukcji i architektury. We wnętrzu budynku na uwagę zasługują liczne zabytki: ołtarz główny z 1744 roku, żyrandol z 1576 roku, barokowe ołtarze boczne (św. Elżbiety Węgierskiej, św. Katarzyny Aleksandryjskiej, Serca Pana Jezusa), ambona z 1744 roku. Liczne są ołtarze umieszczone przy filarach: ołtarz NMP Różańcowej z 1761 roku, ołtarz św Józefa. Wewnątrz znajduje się również gotycki krzyż z XV wieku oraz mosiężny lawaterz. Znajdują się też gotyckie malowidła ścienne (m.in. Koronacja Marii z końca XIV w.), a ponadto liczne malowidła z XV w.

• Kościół ewangelicki (obecnie cerkiew prawosławna) – wybudowany w latach 1829-1830, zapewne wg projektu Karla Friedricha Schinkla, wieża 1905-1906. Początkowo ewangelicki, po 1945 r. został przekazany cerkwi prawosławnej. Nastąpiła wtedy adaptacja wnętrza do potrzeb liturgii prawosławnej, przebudowano ołtarz, ustawiono ikonostas. Pierwotny ołtarz barokowy połączony jest z kazalnicą, zakupiony z jednego z kościołów katolickich.

• Kaplica Jerozolimska – pochodzi z 1829 roku. Wewnątrz barokowe wyposażenie m.in. ołtarz. Na ścianach zabytkowe obrazy z XVII wieku, przedstawiają one ukrzyżowanie i zdjęcie krzyża. Znajdują się też tutaj obrazy ukazujące życie św. Marii Magdaleny oraz zabytkowe drewniane świeczniki z początku XIX wieku.

• Układ urbanistyczny miasta z rynkiem i ratuszem pośrodku, znajdują się też tutaj liczne kamieniczki zabytkowe które otaczają rynek oraz stoją przy okolicznych ulicach.

• Kamienice na starym mieście, głównie wokół rynku, pochodzące z XVII-XIX wieku

• Klasztor Katarzynek z drugiej połowy XVI w.

• Pozostałości zamku biskupiego (piwnice) z XIV i XVI w.

• Pozostałości murów obronnych z XIV w.

• Spichlerz z drugiej połowy XVIII w.

• Synagoga

[edytuj] Kultura

Życiem kulturalnym Ornety opiekuje się Miejski Dom Kultury który jest organizatorem wielu imprez rozrywkowych, kulturalnych, oświatowych i lokalnych w mieście. Organizuje on zajęcia kulturalne dla młodzieży, dzieci, dorosłych i osób starszych. Mieszkańcy mają szansę uczestniczyć w kołach zainteresowań, zrzeszać z klubach i stowarzyszeniach. W Miejskim Domu Kultury działa Klub Seniora "Znicz Ornecianie", Orkiestra Dęta, Zespół Wokalny "Landrynki", Szkoła Tańca "U Mirka", Zespół Tańca Nowoczesnego "Tajga", ognisko muzyczne, koło plastyczne. MDK w Ornecie gościł wiele znanych osobistości m.in. Hankę Bielicką, Roberta Janowskiego, Andrzeja Rosiewicza czy też Krzysztofa Krawczyka. Do stałych imprez organizowanych przez Miejski Dom Kultury zaliczyć można:

• Dni Ornety,
• Dożynki Gminne,
• Festiwal Piosenki Przedszkolnej,
• Przegląd Zespołów Teatralnych o Laur Złotej Rybki
• Noc Duchów,
• Festyn Majowy,

W latach 2004-2006, z inicjatywy burmistrza Koguta oraz prof. Leszka Szarzyńskiego odbyło się kilkanaście spotkań z cyklu "Z uniwersytetem na ty" oraz koncert Teresy Żylis Gary.

W mieście działa również Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy.

[edytuj] Sport

W mieście zlokalizowana jest hala sportowo-widowiskowa, mieści się też tutaj kompleks boisk trawiastych oraz bieżnia lekkoatletyczna. Cała infrastruktura należy do Ośrodka Sportu i Rekreacji w Ornecie, który administruje tymi obiektami.

Kluby i sekcje sportowe:

• Ludowy Uczniowski Klub Sportowy "Orneta", szkoli on młodzież w tenisie stołowym oraz lekkoatletyce. Klub znajduje się III Lidze mężczyzn w tenisie stołowym.

• Szkolny Ludowy Klub Sportowy "Tramp", prowadzi drużynę badmintona

• Miejski Klub Sportowy "Błękitni", zajmuje się piłką nożną

• Klub Sportowy "Zeteso", zajęcia z piłki ręcznej

• Sekcja Brydża Sportowego, bierze udział w rozgrywkach wojewódzkich i powiatowych

• Integracyjny Klub Sportowy "Smok", prowadzi zajęcia sportowe dla osób niepełnosprawnych
• grupa "DGT" Orneta – breakdance

[edytuj] Edukacja

W Ornecie można uzyskać wykształcenie na poziomie przedszkolnym, podstawowym, gimnazjalnym, oraz średnim. W mieście istnieją dwa przedszkola, dwie szkoły podstawowe (przy ul. Zamkowej znajduje się Szkoła Podstawowa nr 1 oraz przy ul. Kopernika Szkoła Podstawowa nr 4), dwa gimnazja (Gimnazjum nr 1 przy ul.1 Maja, oraz Gimnazjum nr 2 przy ul. Warmińskiej) oraz dwa zespoły szkół ponadgimnazjalnych (Zespół Szkół Zawodowych przy skrzyżowaniu ulic 1 Maja i Wodnej oraz Sportowej, Zespół Szkół Ogólnokształcących przy ul.1 Maja).

[edytuj] Gospodarka

Orneta jest niewielkim ośrodkiem przemysłowym, oraz ośrodkiem handlowym i usługowym dla okolicznych miejscowości. Największym przedsiębiorstwem w mieście jest spółka z udziałem kapitału szwedzkiego "Gunnebo Industries" Sp. z o.o. produkująca zawiesia i osprzęt dźwignicowy oraz zamocowania budowlane. Do innych spółek ważnych dla gospodarki miasta zaliczyć można spółkę Orneta Energia sp. z o.o.zajmująca się dostarczaniem ciepła i energii dla miasta oraz wykonująca usługi dla firm i ludności takie jak frezowanie, toczenie, szlifowanie, spawanie, gięcie. Firma prowadzi sprzedaż węgla. W mieście istnieje też Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. które prowadzi i utrzymuje oczyszczalnię miejską i stację uzdatniania wody dla miasta. Istnieje również Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych, Tartak, przedsiębiorstwa budowlane (Budokar), produkcyjne, rolnicze (PZZ Orneta, Gospodarstwo Agroturystyczne, PPHU Karbo-Hurt). Istnieją oddziały banków m.in. PKO BP, Bank Spółdzielczy w Sztumie. Działa poczta, Komisariat Policji, liczne sklepy, hurtownie, serwisy, punkty usługowe. Istnieją trzy stacja benzynowe.

[edytuj] Baza noclegowo-gastronomiczna

W Ornecie zlokalizowanych jest kilka hoteli, oraz pensjonatów. Przenocować w Ornecie można w "Hotelu Olimp" oraz w pensjonatach: "Krzykaly", "Martad", "Pod Kasztanami", "Pod Lipami" oraz "Ciesiul". Baza gastronomiczna jest dobrze rozwinięta. W mieście można zjeść obiad w pizzerii "La strada", w barze "Kurcze Pieczone". Wieczorem można się udać do jednego z pubów takich jak "Słoneczna", "Alibi" czy "Remont".

[edytuj] Zobacz też

• powiat lidzbarski
• gmina Orneta
• województwo warmińsko-mazurskie
• Warmia
• Eugeniusz Buchholz
• Hugo Haase

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Orneta.net

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi