Rozejm w Niemieży

Z Wikipedii

Rozejm w Niemieży koło Wilna zawarty został pomiędzy Rzecząpospolitą a Rosją 3 listopada 1656.

W toczącej się od maja 1654 r. wojnie wojska rosyjskie wspomagane przez kozaków osiągnęły znaczne sukcesy. W Wielkim Księstwie Litewskim armia dowodzona przez cara Aleksego Michałowicza nie tylko odbiła utracone w I połowie XVII w. tereny, ale zajęła znaczną część Białorusi oraz samo Wilno. Bohdan Chmielnicki wspomagany przez Rosjan pod dowództwem Wasyla Buturlina zajął Lublin i dotarł aż do Puław. Co prawda sprzymierzone z Polską wojska tatarskie zmusiły go do powrotu na Ukrainę, ale sytuacja Rzeczypospolitej broniącej się od lipca 1655 r. przed najazdem szwedzkim była bardzo trudna.

Sukcesy Szwedów, którzy zajęli Koronę i zmusili Jana Kazimierza do wyjazdu do posiadłości Wazów na Śląsk spowodowały, że car rosyjski zahamował swoją ofensywę na Litwie jesienią 1655 r., nie przekraczając Niemna. Obawa przed całkowitym triumfem Szwedów, co spowodowałoby zagrożenie również dla interesów Rosji, skłoniła Aleksego Michałowicza do podjęcia najpierw tajnych rokowań z hetmanem polnym litewskim Wincentym Gosiewskim, a później oficjalnych negocjacji.

Żądania terytorialne cara chcącego wykorzystać trudne położenie państwa polsko-litewskiego były bardzo daleko idące. Oprócz zwrotu województw smoleńskiego i czernihowskego domagał się on znacznej części Białorusi oraz Ukrainy (województwa kijowskiego i bracławskiego). Strona polska nie mogła zaakceptować tych propozycji. Sytuacja militarna państwa zmuszała ją jednak do prowadzenia negocjacji. Carowi zaoferowano w zamian za pomoc przeciwko Szwedom koronę Rzeczypospolitej dla jego syna.

Przedłużające się rokowania, w trakcie których nie prowadzono regularnych działań wojennych, dały możliwość zwrócenia praktycznie całych sił militarnych Rzeczypospolitej przeciwko Szwedom i odniesienie na tym froncie znacznych sukcesów. Zawarty w takich okolicznościach 3 listopada 1656 rozejm również można uznać za sukces Polski, zwłaszcza w aspekcie niedługo potem podpisanego w Radnot (6 grudnia) układu rozbiorowego Rzeczypospolitej pomiędzy Szwecją, Siedmiogrodem, Brandenburgią, Chmielnickim i księciem Bogusławem Radziwiłłem. Roszczenia terytorialne cara pozostały nierozstrzygnięte, ale obie strony porozumiały się co do wspólnej walki ze Szwecją i Rosja nasiliła swoje działania przeciwko niej w Inflantach. Strona polska zobowiązała się do elekcji cara Aleksego.

Rozejm niemieżski, nie rozstrzygając zasadniczego sporu terytorialnego i kwestii Ukrainy, okazał się nietrwały. W 1658 r. Rosja rozpoczęła znów działania wojenne.