Wawrzyniec Gembicki
Z Wikipedii
Wawrzyniec Gembicki | |
Herb | |
Dewiza | brak |
Data wyboru | 1759 |
Urodzony | 1559 |
Zmarł | 1624 |
Wawrzyniec Gembicki herbu Nałęcz (ur. 1559 – zm. 1624) – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, biskup chełmiński, biskup kujawski, kanclerz wielki koronny, podkanclerzy koronny, sekretarz wielki koronny.
Spis treści |
[edytuj] Młodość i nauka
Urodzony 5 sierpnia 1559 r. w Gembicach; pochodził ze średniozamożnej rodziny wielkopolskiej, syn Pawła i Anny Łowęckiej. Po początkowej nauce w Chodzieży oraz dalszej w Akademii Lubrańskiego i kolegium jezuickim w Poznaniu, podjął w latach 1576-1577 studia w jezuickiej akademii w bawarskim Ingolstadt, gdzie studiował filozofię i prawo. Kontynuował studia po powrocie do kraju na Akademii Krakowskiej. W czasie studiów wstąpił do stanu duchownego.
[edytuj] Początki kariery
Po studiach rozpoczął pracę w kancelarii podkanclerzego Wojciecha Baranowskiego. Pracowitość, zdolności oraz poparcie dalszego krewnego, Jana Zamoyskiego przyniosły mu godność sekretarza króla Stefana Batorego, a w 1587 Zygmunta III. W 1595 został sekretarzem wielkim koronnym. Brał w 1596 r. udział w misji do Stolicy Apostolskiej, gdzie jego biegła przemowa ostatecznie przekonała papieża Klemensa VIII o słuszności praw Rzeczypospolitej do Mołdawii.
[edytuj] Biskup chełmiński
Po powrocie z misji otrzymał kilka beneficjów kościelnych, a następnie 10 listopada 1600 nominację na biskupstwo chełmińskie. sakrę przyjął z rąk prymasa Stanisława Karnkowskiego, jednak z racji na brak indygenatu pruskiego spotkał się z oporem sejmiku generalnego Prus Królewskich. Jako biskup zwalczał energicznie reformację, umacniał katolicką organizację kościelną, osobiście wizytował parafię, troszczył się o wzmocnienie dyscypliny kleru, zrewidował statuty kapituły katedralnej chełmińskiej (1603) i utworzył w niej prebendę kanonika-teologa. Mimo oporów kapituły odbył 21 czerwca 1605 r. synod diecezjalny w Chełmży, którego statuty uporządkowały szereg spraw diecezji. Popierał jezuitów w Toruniu, wprowadzając ich ponownie, przy zbrojnej pomocy szlachty, do tegoż miasta; przywrócił w Toruniu procesje Bożego Ciała. Jako subdelegat papieski nadzorował reformę benedyktynek podjętą w klasztorze chełmińskim przez energiczną ksienię Magdalenę Mortęską i w 1606 r. zatwierdził ich nową regułę Brał czynny udział w obradach sejmiku pruskiego oraz uczestniczył w synodzie prowincjalnym w Piotrkowie w 1607 r.
[edytuj] Biskup kujawski
W 1610 został biskupem kujawskim, wbrew prawu ale za zgodą króla i sejmu zatrzymując otrzymane wcześniej kanclerstwo. Jako biskup kujawski zdecydowanie występował przeciw luteranom w Gdańsku i przywrócił w tym mieście katolicką organizację kościelną. Osadził jezuitów w Starych Szkotach pod Gdańskiem, wprowadził nowy podział archidiakonatu pomorskiego, a w 1612 odbył synod diecezjalny we Włocławku.
[edytuj] Prymas i arcybiskup gnieźnieński
12 października 1615 został desygnowany przez króla na arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski, uzyskując 8 maja 1616 prowizje papieską. Jako metropolita dał się poznać jako świetny gospodarz, odbudowując zrujnowaną ekonomię archidiecezji. Przeprowadzał liczne fundacje, odrestaurował katedrę gnieźnieńską i liczne kościoły. Wykazał troskę o bibliotekę kapitulną i seminarium. Dbał o rezydencję prymasowską w Łowiczu, ale obdarował też hojnie zakon bernardynów. Jego świetny dwór stał się jednym z ognisk życia kulturalnego Rzeczypospolitej.
[edytuj] Kanclerz i polityk
W 1607 został podkanclerzym koronnym, a w 1609 kanclerzem wielkim koronnym. Popierał politykę wschodnią Zygmunta III. W 1610 r. brał udział w wyprawie króla na Smoleńsk, zabiegając aktywnie o potrzebne na nią środki finansowe. W 1611 zorganizował w Warszawie wspaniałą ceremonię powitania powracającego na czele wojska polskiego pogromcy Rosjan króla Zygmunta III. Gdy polityka moskiewska monarchy poniosła klęskę, oddał w 1613 oddał kanclerstwo Feliksowi Kryskiemu, ale pozostał wierny koncepcji opanowania Rosji. W 1613 przewodniczył w Bydgoszczy komisji sejmowej mającej zaspokoić żądania niepłatnego wojska, doprowadzając do ugody i rozwiązania konfederacji. Był zwolennikiem pokoju z Turcją, przekonał jednak duchowieństwa na synodach w Łowiczu w 1620 oraz Piotrkowie w 1621 do finansowego wsparcia rozpoczętej wojny. W 1621 wobec wyruszenia króla na kampanię przeciw Turcji sprawował namiestnictwo w Koronie. Na sejmie w 1623 usiłował doprowadzić do ugody unitów z prawosławiem.
Zmarł 10 lutego 1624 r. w Łowiczu, pochowany w katedrze gnieźnieńskiej.
[edytuj] Bibliografia
Poprzednik Piotr Tylicki |
Biskup chełmiński 1600 - 1610 |
Następca Maciej Konopacki |
Poprzednik Maciej Pstrokoński |
Biskup włocławski 1610 - 1616 |
Następca Paweł Wołucki |
Poprzednik Wojciech Baranowski |
Prymas Polski i Litwy 1616-1624 |
Następca Henryk Firlej |
Klemens • Jarost • Stanisław z Krakowa • Franciszek z Krakowa • Zbigniew z Szczyrzyca • Janusz Suchywilk • Zawisza Kurozwęcki • Jan Radlica • Zaklika z Miedzygorza • Mikołaj Kurowski • Wojciech Jastrzębiec • Jan Szafraniec • Jan Taszka Koniecpolski • Jan Gruszczyński • Jakub Dembiński • Uriel Górka • Stanisław Kurozwęcki • Krzesław Kurozwęcki • Jan Łaski • Maciej Drzewicki • Krzysztof Szydłowiecki • Jan Chojeński • Paweł Dunin-Wolski • Tomasz Sobocki • Samuel Maciejowski • Jan Ocieski • Walenty Dembiński • Piotr Dunin-Wolski • Jan Zamoyski • Maciej Pstrokoński • Wawrzyniec Gembicki • Feliks Kryski • Stanisław Żółkiewski • Andrzej Lipski • Wacław Leszczyński • Jakub Zadzik • Tomasz Zamoyski • Piotr Gembicki • Jerzy Ossoliński • Andrzej Leszczyński • Stefan Koryciński • Mikołaj Prażmowski • Jan Leszczyński • Jan Stefan Wydżga • Jan Wielopolski • Jerzy Albrecht Denhoff • Karol Tarło • Andrzej Chryzostom Załuski • Jan Stanisław Jabłonowski • Jan Szembek (kanclerz) • Andrzej Stanisław Załuski • Jan Małachowski • Andrzej Zamoyski • Andrzej Stanisław Młodziejowski • Jan Jędrzej Borch • Antoni Onufry Okęcki • Jacek Małachowski • Antoni Sułkowski
Jan z Buska • Janko z Czarnkowa • Klemens Moskarzewski •Zawisza Kurozwęcki • Stanisław Kurozwęcki • Mikołaj Trąba • Dunin ze Skrzyńska • Jan Szafraniec • Stanisław Ciołek • Władysław Oporowski • Wincenty Kot • Grzegorz Lubrański • Tomasz Strzępiński • Jan Lutek • Andrzej Oporowski • Wojciech Żychliński • Zbigniew Oleśnicki • Wincenty Przerębski • Maciej Drzewicki • Piotr Tomicki • Krzysztof Szydłowiecki • Samuel Maciejowski • Jan Ocieski • Jan Przerębski • Filip Padniewski • Franciszek Krasiński • Piotr Myszkowski • Stanisław Miński • Piotr Dunin-Wolski • Jan Zamoyski • Jan Borukowski • Jan Tarnowski • Wojciech Baranowski • Wawrzyniec Gembicki • Feliks Kryski • Henryk Firlej • Andrzej Lipski • Stanisław Łubieński • Jakub Zadzik • Piotr Gembicki • Tomasz Zamoyski • Jerzy Ossoliński • Andrzej Leszczyński • Wacław Leszczyński • Piotr Tylicki • Hieronim Radziejowski • Stefan Koryciński • Andrzej Trzebicki • Bogusław Leszczyński • Mikołaj Prażmowski • Jan Gniński • Andrzej Olszowski • Jan Leszczyński • Jan Stefan Wydżga • Jan Wielopolski • Jan Małachowski • Michał Radziejowski • Karol Tarło • Jan Szembek • Jan Kazimierz de Alten Bokum • Jan Lipski • Jan Małachowski • Andrzej Stanisław Młodziejowski • Michał Wodzicki • Maciej Garnysz • Jan Jędrzej Borch • Jacek Małachowski • Hugo Kołłątaj • Wojciech Skarszewski