Będzin

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°20' N 19°07' E50.3333333 19.1166667 (Będzin)

Będzin
Herb Będzina Flaga Będzina
Dewiza: Civitas Regi Bendzinensis
Województwo	śląskie
Powiat	będziński
Gmina  - rodzaj	Będzin miejska
Założono	IX wiek
Prawa miejskie	1358 (prawo magdeburskie, wcześniej lokacja na prawie polskim)
Prezydent	Radosław Baran (e-mail)
Powierzchnia	37,08 km²
Położenie	50° 20' N 19° 07' E
Wysokość	260-382 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2004)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	65 231 1759 os./km² Będzin nie tworzy własnej aglomeracji
Strefa numeracyjna (do 2005)	(+48) 32
Kod pocztowy	42-500
Tablice rejestracyjne	SBE
Położenie na mapie Polski Będzin
TERC10 (TERYT)	2243301011
Miasta partnerskie	Tatabanya Iżewsk Koszedary
Urząd miejski3 ul. 11 Listopada 20 42-500 Będzin tel. (032) 267-70-41 do 44; faks (032) 267-91-09 (e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Będzin– miasto położone nad rzeką Czarną Przemszą w południowej Polsce, we wschodniej części województwa śląskiego.

Będzin jest historyczną stolicą regionu, zwanego od wielu lat Zagłębiem Dąbrowskim. Należy do najstarszych miast Małopolski i obecnego województwa śląskiego. Jest siedzibą Starostwa Powiatowego. Pełni rolę ośrodka gospodarczego, oświatowego i finansowo-administracyjnego względem siedmiu ościennych gmin.Jest dziś ważnym ośrodkiem przemysłowo-energetycznym w pn.-wsch. części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOPu).

Prezydent miasta 9 stycznia 2006 podpisał deklarację utworzenia i przystąpienia do Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (GZMu) miasta Będzina, jednak miasto nie przystąpiło do powstałego GZM

Spis treści 1 Opis miasta 2 Dzielnice 3 Geografia 4 Historia 5 Gospodarka 5.1 Przedsiębiorstwa 6 Transport 6.1 Komunikacja miejska 6.2 Kolej 7 Edukacja 7.1 Szkoły podstawowe 7.2 Gimnazja 7.3 Zespoły szkół podstawowych i gimnazjów 7.4 Szkoły ponadgimnazjalne 7.4.1 Licea ogólnokształcące 7.5 Zespoły szkół ponadgimnazjalnych - zasadnicze szkoły zawodowe, technika i licea ogólnokształcące) 7.6 Ośrodek Szkolno – Wychowawczy 7.7 Szkoły wyższe 8 Zabytki 9 Sport 9.1 Nieistniejące już kluby 10 Kultura 11 Ludność 11.1 Zmiany demograficzne 11.2 Honorowi obywatele 12 Galeria 12.1 Grafiki historyczne 12.2 Współczesność 13 Bibliografia 14 Zobacz też 15 Sąsiednie gminy 16 Linki zewnętrzne

[edytuj] Opis miasta

Będzin jest zabytkowym miastem, zbudowanym nad rzeką Czarną Przemszą. Historycznie związany był z Małopolską, stanowiąc jej zbrojne rubieże. Życie mieszkańców od wieków koncentrowało się wokół Góry Zamkowej. W IX-XII w. funkcjonował średniowieczny gród obrony z podgrodziem rzemieślniczo-handlowym. Dogodne położenie miasta na przecięciu handlowych szlaków średniowiecznej Europy oraz przywileje uzyskiwane od kolejnych władców zapewniły Będzinowi warunki do rozwoju handlu i rzemiosła.

Odkrycie pod koniec XVIII w. bogatych złóż węgla kamiennego pozwoliło na rozwinięcie górnictwa i hutnictwa, stawiając Będzin do czasów obecnych na znacznej pozycji w konurbacji gónośląskiej. Sto lat później Będzin dzięki Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej uzyskał połączenie z Krakowem i Warszawą. Podczas okupacji niemieckiej miasto otrzymało w latach 1939–1945 nazwę nazistowską Bendsburg.

Miasto było przez całe wieki ośrodkiem władzy regionie, naznaczonym licznymi zabytkami, usytuowanym na Szlaku Orlich Gniazd. Będzin posiada ogromne możliwości turystyczne. Podobnie jak inne ośrodki Zagłębia Dąbrowskiego, Będzin jest miastem o rozbudowanym przemyśle. Potencjał gospodarczy tworzą przemysł energetyczny, elektryczny, i metalowy oraz liczne centra handlowe.

Pomimo trudności związanych z restrukturyzacją gospodarki, miasto posiada duże możliwości rozwoju. Szanse rozwojowe szczególnie upatruje się jego w położeniu komunikacyjnym na przecięciu ważnych węzłów drogowych o znaczeniu krajowym i międzynarodowym, w pobliżu Międzynarodowego Portu Lotniczego.

[edytuj] Dzielnice

• Syberka
• Śródmieście (Stare Miasto)
• Małobądz (od 1915) (na jej gruntach powstało osiedle Syberka)
• Gzichów (od 1915) (w jej skład wchodzą: Brzozowica, osiedle Zamkowe)
• Warpie (od 1923 w jej składzie tzw. Kamionka oraz osiedle mieszkaniowe Warpie – Wschód)
• Ksawera (wraz z Koszelewem) (od 1923)
• Łagisza (od 1973, w latach 1967-1973 miasto)
• Grodziec (od 1975, w latach (1951-1975 miasto)
• Wojkowice (w latach 1977-1992) – obecnie samodzielne miasto
• Nowy Będzin

[edytuj] Geografia

Będzin leży na Wyżynie Śląskiej, w dolinie rzeki Czarnej Przemszy. Położony jest w odległości 12 km od stolicy województwa śląskiego – Katowic, na terenie Zagłębia Dąbrowskiego (w skład którego wchodzą pobliskie miasta: Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza, Czeladź, Wojkowice, Sławków i Siewierz), którego jest historyczną stolicą. Jest miastem handlowo – przemysłowym.

• Położenie gminy wyznaczają współrzędne geograficzne:

190 0330 W

190 1116 E

8500 2213 N

500 1805 S

• Geometryczny środek miasta opisują współrzędne: 19007'23 E i 50020'09 N

• Długość granic Będzina wynosi: 37,62 km

• Całkowita powierzchnia: 37,5 km²

użytki rolne: 48%

użytki leśne: 5%

Miasto stanowi 10,08% powierzchni powiatu.

• Wysokość n.p.m.

najwyższa: 382 (Góra Św. Doroty)

najniższa: ok. 260 (dolina rzeki Czarnej Przemszy)

[edytuj] Historia

Nazwa "Będzin" pochodzi prawdopodobnie od imienia osobowego Będa lub Będzan, choć piękna (aczkolwiek nieprawdziwa) legenda mówi, jakoby miano nadał miastu (a przy okazji również i okolicznym miejscowościom, czyli swoiście znaczącej części Zagłębia Dąbrowskiego) - sam Kazimierz III Wielki (wg innych wersji Kazimierz I Odnowiciel). Król miał wyrazić się podczas lustracji nadprzemszańskiego grodu iż: Tam rosną dąbrowy, tam sosnowy, tutaj będziem My, tam Pogoń, a tam czeladź nasza, a jeżli tu mało będzie miejsca to reszta stanie za górą.

W swojej historii miasto nazywane też było: Banden, Bandin, Bandzien, Bondin, Bandzen, Bandzin, Bądzin, Bendzin oraz Bendsburg.

• Lata czterdzieste XIV w. – powstanie miasta na prawie polskim (na pewno miasto istniało już w 1349 r.).
• 5 sierpnia 1358 – nadanie przez Kazimierza III Wielkiego dokumentu lokacyjnego na prawie niemieckim (prawo magdeburskie) Będzinowi.
• Pierwszym znanym wójtem był Hinko (Jan ?) zwany Ethiopusem
• 1358 początek budowy kamiennego zamku i fortyfikacji miejskich,
• 1363 – budowa murowanego kościoła pw. św. Trójcy,
• 1364 – ukończenie budowy murów obronnych i zamku.
  • całość zamykał owal o powierzchni ok. 7 ha.
  • istniały dwie bramy: bytomska i sławkowska.
  • Miasto posiadało dwa place handlowe.

[edytuj] Gospodarka

Przemysł reprezentowany jest przez: hutnictwo metali nieżelaznych (Huta Będzin), przemysł energetyczny (elektrownia Łagisza i elektrociepłownia Będzin), stalowy, spożywczy (cukierniczy, chłodniczy). Do niedawna rozwijało się także górnictwo węgla kamiennego (Kopalnia Grodziec, kopalnia odkrywka "Brzozowica"), przemysł obuwniczy (zakłady ButBędzin d. Chełmek), cementowy (najstarsza w Polsce Cementownia Grodziec), browarski i in.

[edytuj] Przedsiębiorstwa

Do najważniejszych zakładów pracy należą:

• PKE S.A. Elektrownia Łagisza – wybudowana w latach 1960-1970 produkcja energii elektrycznej, produkcja i przesył ciepła, parowa o mocy 840 MW opalana węglem kamiennym
• Elektrociepłownia Będzin S.A. – wybudowana 1913 r. (Moc 55 MW). Zajmujący się sprzedaż ciepła i energii elektrycznej do miast Zagłębia Dąbrowskiego
• Fabryka Przewodów Energetycznych S.A. – założona w 1928 r., jeden z największych w Polsce producentów nieizolowanych przewodów energetycznych (aluminiowych i miedzianych)
• ENION S.A. Będziński Zakład Elektroenergetyczny S.A. – zakład zajmujący się kupnem i przesyłem energii elektrycznej
• Huta Będzin S.A. – powstała w 1890 r., dostarcza ona na rynek produkty z metali nieżelaznych – miedzi, mosiądzu i aluminium
• Mostostal Będzin – specjalistyczna firma montażowo-budowlana. Jej korzenie sięgają początku, kiedy to 1912 r. rozpoczął działalność Zakład Kotlarski i Budowa Konstrukcji Żelaznych Albiński-Szmidt i S-ka.
• Kreisel – jeden z największych producentów materiałów budowlanych w Polsce
• PTHU Interpromex Sp. z o.o. – firma zajmująca się: gospodarką odpadami, zimowym i letnim utrzymaniem dróg oraz obsługą targowisk i parkingów miejskich
• Metalplast Będzin S.A. – producent płyt PCW i PE
• Centrostal Będzin – producent stali
• SLET Sp. z o.o. - firma zajmująca się zaopatrzeniem w narzędzia i maszyny, najstarsza na śląsku firma narzędziowa

[edytuj] Transport

Będzin posiada dogodne połączenie z resztą kraju – leży na skrzyżowaniu dwóch ważnych tras szybkiego ruchu: drogą krajową 94 z Wrocławia do Krakowa oraz drogą krajowa nr 86 z Katowic do Warszawy, która 11 kilometrów dalej łączy się węźle Podwarpie z drogą ekspresową (międzynarodową) S1E75 . Przez miasto przebiega także droga wojewódzka 910 .

W odległości zaledwie kilkunastu kilometrów znajduje się też Międzynarodowy Port Lotniczy w Pyrzowicach

[edytuj] Komunikacja miejska

System komunikacji miejskiej oparty jest na transporcie tramwajowym i autobusowym. Połączenia autobusowe (40 linii) umożliwiają bezpośredni dojazd podróżnych do Sosnowca, Dąbrowy Górniczej, Bobrownik, Piekar Śląskich, Bytomia, Mysłowic, Czeladzi, Siemianowic Śląskich, Sławkowa, Psar, Mierzęcic, Wojkowic, Katowic, Ożarowic, Siewierza, Jaworzna.

Pierwszą linię tramwajową otwarto w Zagłębiu Dąbrowskim w 1927 r. Przez Będzin przebiegają trasy 6 linii tramwajowych:

• 21 - Dąbrowa Górnicza Huta Katowice - Będzin - Sosnowiec Milowice
• 22 - Dąbrowa Górnicza Huta Katowice - Będzin - Czeladź
• 24 - Dąbrowa Górnicza Kopalnia Paryż - Będzin - Sosnowiec Okrzei
• 27 - Będzin Zajezdnia - Sosnowiec Kazimierz
• 28 - Będzin Zajezdnia - Dąbrowa Górnicza Gołonóg
• 32 - Czeladź - Będzin - Dąbrowa Górnicza Gołonóg.

Do 2006 kursowała również linia 25 (Dąbrowa Górnicza Kopalnia Paryż - Będzin - Grodziec - Wojkowice).

[edytuj] Kolej

Pierwszą linię kolejową otwarto w Będzinie w 1859 r. i była to odnoga kolei warszawsko-wiedeńskiej. W mieście powstały wtedy dwie stacje Będzin-Miasto i Będzin (zwana dzisiaj często Nowym Będzinem). Z czasem powstała też trzecia – Będzin-Ksawera. Obecnie na stacjach tych obsługiwana jest wyłącznie komunikacja podmiejska pomiędzy Gliwicami i Częstochową.

[edytuj] Edukacja

[edytuj] Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Adama Mickiewicza, ul. Szkolna 3 (Małobądz)
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana III Sobieskiego (w Miejskim Zespole Szkół nr 1), ul. Wolności 4 (os. Zamkowe)
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Kornela Makuszyńskiego (w Miejskim Zespole Szkół nr 3), ul. Kołłątaja 63 (Grodziec)
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. Stanisława Staszica, ul. Stalickiego 1 (Ksawera)
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. Henryka Sienkiewicza, ul. Krakowska 14 (zlikwidowana w 2004)
• Szkoła Podstawowa nr 6 im. Marii Konopnickiej, ul. Konopnickiej 13 (Grodziec)
• Szkoła Podstawowa nr 7 (specjalna, Ośrodek Szkolno – Wychowawczy), ul. 11 Listopada 7
• Szkoła Podstawowa nr 8, ul. Orla 4 (Warpie)
• Szkoła Podstawowa nr 10 im. Armii Krajowej, ul. Sportowa 10
• Szkoła Podstawowa nr 11 im. Władysława Broniewskiego, ul. Broniewskiego 12 (Syberka)
• Szkoła Podstawowa nr 13 im. Huberta Wagnera (w Miejskim Zespole Szkół nr 2), ul. Rewolucjonistów 18 (Syberka)
• Prywatna Szkoła Podstawowa nr 1, ul. Małobądzka 143 (Małobądz)

[edytuj] Gimnazja

• Gimnazjum nr 1, ul. Sportowa 1,
• Gimnazjum nr 2 im. Huberta Wagnera (w Miejskim Zespole Szkół nr 2), ul. Rewolucjonistów 18
• Gimnazjum nr 3, ul. Krakowska 14
• Gimnazjum nr 4 im. Kazimierza Wielkiego (w Miejskim Zespole Szkół nr 1), ul. Wolności 4
• Gimnazjum nr 5 ul. Kołłątaja 63 Będzin-Grodziec
• Gimnazjum specjalne (w Ośrodku Szkolno – Wychowawczym), ul. 11 Listopada 7
• Prywatne Gimnazjum nr 1, ul. Małobądzka 143

[edytuj] Zespoły szkół podstawowych i gimnazjów

• Miejski Zespół Szkół nr 2 (Szkoła Podstawowa nr 13 i Gimnazjum nr 2), ul. Rewolucjonistów 18 im Huberta Wagnera
• Miejski Zespół Szkół nr 3 (Szkoła Podstawowa nr 3 i Gimnazjum nr 5), ul. Kołłątaja 63
• Miejski Zespół Szkół nr 4 im. Noblistów Polskich (Szkoła Podstawowa nr 9 i Gimnazjum nr 6), ul. Jedności 38 Będzin

[edytuj] Szkoły ponadgimnazjalne

[edytuj] Licea ogólnokształcące

• I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika, ul. Kopernika 2 (Warpie)
• II Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego, ul. Teatralna 5
• III Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida, ul. 11 Listopada 5

[edytuj] Zespoły szkół ponadgimnazjalnych - zasadnicze szkoły zawodowe, technika i licea ogólnokształcące)

• Zespół Szkół nr 1, ul. Krasickiego 17
• Zespół Szkół nr 2, ul. 11 Listopada 3
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa (w Ośrodku Szkolno – Wychowawczym), ul. 11 Listopada 7.

[edytuj] Ośrodek Szkolno – Wychowawczy

ul. 11 Listopada 7

• Szkoła Podstawowa nr 7 (specjalna)
• Gimnazjum
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa
• Internat

[edytuj] Szkoły wyższe

• Politechnika Częstochowska. Wydział Zarządzania. Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Będzinie

ul.Kazimierza Promyka 26

[edytuj] Zabytki

Ważniejsze zabytki miasta

• Układ urbanistyczny miasta wraz ze wzgórzem zamkowym,
• Zamek Piastowski z XIV wieku,
• Mury miejskie z XIV wieku;
• Kościół parafialny pw. św. Trójcy z XIV wieku;
• Kościół cmentarny pw. św. Tomasza z Canterbury z XVIII wieku;
• Zespół parkowo-pałacowy Mieroszewskich z XVIII wieku;
• Cmentarz żydowski na Górze Zamkowej;
• Dworzec PKP "Nowy Będzin" z XIX wieku;
• Budynek Banku Śląskiego;
• Gmach dawnego Starostwa Powiatowego z 1911 roku;
• Szereg kamienic w Śródmieściu;
• Zespół parkowo-pałacowy Ciechanowskich z XIX wieku;
• Kościół filialny pw. św. Doroty z XVII wieku;
• Grodzisko wczesnośredniowieczne na wzgórzu Dorotka;
• Kościół parafialny pw. św. Katarzyny z XVIII wieku;
• Willa Ciechanowskich;
• Zespół zabudowy byłej Cementowni "Grodziec";
• Zespół zabudowy Kopalni Węgla Kamiennego "Grodziec";
• Kompleksy zabudowy robotniczej w dzielnicy Grodziec;

ogółem na terenie miasta Będzina znajduje się 6 obiektów zabytkowych pod ochroną prawną i 80 obiektów zabytkowych pod ochroną konserwatorską

[edytuj] Sport

• BKS "Sarmacja" Będzin

sekcja piłki nożnej

• MBKS "Pogoń" Łagisza

sekcja piłki nożnej

• RKS Grodziec

sekcja piłki nożnej

sekcja piłki siatkowej (zlikwidowana w 1999r)

sekcja motorowa (zlikwidowana w 1956r)

• MKS MOS Będzin

sekcja piłki siatkowej

• Klub Jeździecki "Amigo" Grodziec

sekcja jazdy konnej

• Automobilklub "Zamkowy" w Będzinie

sekcja motorowa

[edytuj] Nieistniejące już kluby

• PTG "Sokół" Będzin
• TS "Hakoah" Będzin
• Klub Tenisowy w Grodźcu
• Klub Sportowy "Solvay" Grodziec
• ZKS "Budowlani" Grodziec
• KS "Gwardia" Będzin
• KS "Stal" Będzin
• RKS "Zagłębianka" Będzin

[edytuj] Kultura

• Muzea
  • Muzeum Zagłębia
• Galerie
  • Galeria CZAS
  • Letnia galeria "Strych"
  • Ośrodek Kultury
  • King's Pub i Galeria
• Kabarety
  • Kabaret Klinkiernia
• Teatry
  • Teatr Dzieci Zagłębia
  • Teatr Lalki i Aktora "Arena"
  • Teatr Peventorium
• Biblioteki
  • Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna
  • Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Katowicach Filia w Będzinie
• Chóry
  • Chór LAETUS parafii Św. Jadwigi Śląskiej

[edytuj] Ludność

[edytuj] Zmiany demograficzne

(rok - liczba mieszkańców)

1360 – 240  (lokacja miasta) 1510 – 1400  (przywileje handlowe) 1673 – 346  (potop szwedzki) 1789 – 1200  (zwiększona mobilność ludności) 1803 – 1608  (zwiększona mobilność ludności) 1823 – 2254  (początek uprzemysłowienia) 1858 – 4140  (uprzemysłowienie) 1880 – 5424  (otwarcie kolei żelaznej)

1892 – 10000  (uprzemysłowienie) 1910 – 50500  (uprzemysłowienie) 1914 – 36010  (zagrożenie wojenne) 1918 – 30259  (I wojna światowa) 1923 – 32000  (zmiany administracyjne) 1925 – 41000  (uprzemysłowienie) 1928 – 43286  (przyrost naturalny) 1939 – 52000  (przyrost naturalny)

1945 – 25600  (II wojna światowa, eksterminacja Żydów) 1960 – 39000  (zwiększona mobilność ludności po II wojnie) 1970 – 62000  (zwiększona mobilność ludności) 1979 – 78800  (zmiany administracyjne, rekord) 1990 – 75400  (ujemny przyrost) 1993 – 65056  (odłączenie Wojkowic) 1999 – 59936  (ujemny przyrost, emigracja) 2003 – 59096  (ujemny przyrost, emigracja)

Dane z 30 września 2006²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	65 231	100	33 523	51,3	31 798	48,7
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1759		902,3		856,6

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1663,93 zł.

[edytuj] Honorowi obywatele

Janusz Gajos – aktor Adam Śmigielski - biskup, ordynariusz sosnowiecki Daniel Mróz – ilustrator Wojciech Krakowski – malarz, pracownik ASP w Krakowie Józef Szajna – plastyk, profesor ASP w Warszawie Stanisław Batruch – malarz, profesor ASP w Krakowie Roman Banaszewski – profesor ASP w Krakowie Jacek Sroka – malarz

Roman Skowron – grafik, profesor ASP w Krakowie Maria Stangret – Kantor – malarka Ryszard Osadczy – grafik i malarz Roman Cieślewicz – grafik Zbigniew Lutomski – profesor ASP w Krakowie Jan Świderski – artysta plastyk Jean-Marie Lustiger – kardynał, arcybiskup Paryża

[edytuj] Galeria

[edytuj] Grafiki historyczne

Zamek w Będzinie	Zamek w Będzinie – widok od strony Czarnej Przemszy	Widok na zamek w Będzinie i synagogę na pocz. XX w.	Ulica Modrzejowska w Będzinie (w głębi kościół św. Trójcy, stan pocz. XX w.)
Kościół św. Doroty w Grodźcu	Pomnik ku czci poległych żołnierzy 11 Pułku Piechoty, tzw. "Nike Będzina" Zniszczony XI 1939r.	Stary Rynek w Będzinie. Stan pocz. XX w.	Nowy Rynek u zbiegu ulic Małachowskiego i Sączewskiego w Będzinie (stan okres międzywojenny)
Ulica Małachowskiego (stan okres międzywojenny)	Dworzec kolejowy Będzin Miasto (stan pocz. XX w.)	Dworzec "Nowy" Będzin (stan pocz. XX w.)	Dworzec kolejowy Będzin Miasto (stan okres międzywojenny)
Cmentarz żydowski w Będzinie	Macewa z cmentarza żydowskiego w Będzinie	Przeprowadzka Żydów będzińskich do getta na Warpiu (1939)	Getto żydowskie w Będzinie (stan okres II wojny światowej)
Dom Handlowy w Będzinie przy ulicy Sączewskiego (obecnie Sąd Rejonowy, stan pocz. XX w.)	Hotel "Bristol" przy ulicy Małachowskiego (stan pocz. XX w.)	Browar Grodziec	Cementownia Grodziec
Zdj. z 1930 r. bramy głównej Cementowni	KWK Grodziec	KWK Grodziec

[edytuj] Współczesność

Zamek w Będzinie nocą	Kościół św. Trójcy w Będzinie	XIV-wieczne mury miejskie w Będzinie	Sąd Powiatowy w Będzinie
Cementownia Grodziec

[edytuj] Bibliografia

• Włodzimierz Błaszczyk: "Będzin przez Wieki. Dzieje miasta i jego rozwoju urbanistyczno-przestrzennego od średniowiecza do połowy XX w. na podłożu osadnictwa w starożytności i wczesnym średniowieczu". Poznań 1982.
• Marian Kantor Mirski: "Królewskie miasto Będzin". Opracowanie i przypisy Jan Przemsza-Zieliński. Sosnowiec-Będzin 1996.
• Jan Przemsza-Zieliński: "Przesławne królewskie miasto Będzin i najbliższe okolice od Bobrownik do Żychcic. Sosnowiec 1998.
• Jan Przemsza-Zieliński: "Historia Zagłębia Dąbrowskiego". Sosnowiec 1992-1994.
• Waldemar Baliński:"Kardynał J.M.Lustiger-będzińskie rodowody"Lubliniec 2000.
• Jarosław Krajniewski: "Będzińskie spacery", Będzin 1998.
• Jarosław Krajniewski: "Na tropach legendy. Szkice z dziejów Zagłębia", Będzin 2003.
• Jarosław Krajniewski: "Miasteczko Będzin", Będzin 2003.
• Jarosław Krajniewski: "Zamek", Będzin 2005.
• Jarosław Krajniewski: "Szwedzi w Będzinie", Będzin 2005.

[edytuj] Zobacz też

• zmiany nazewnictwa będzińskich ulic
• herb Będzina
• powiat będziński
• parafia Świętej Trójcy w Będzinie
• Nowy cmentarz żydowski w Będzinie
• Najstarsza Synagoga w Będzinie
• Stara Synagoga w Będzinie
• Synagoga w Będzinie
• Synagoga Mizrachi w Będzinie
• Synagoga Cukermana w Będzinie
• Ludność Będzina
• Portal:Małopolska

[edytuj] Sąsiednie gminy

Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Psary, Sosnowiec, Wojkowice, Siemianowice Śląskie.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona internetowa miasta Będzina
• Strona o Będzinie
• Starostwo Powiatowe w Będzinie
• Forum mieszkańców Będzina
• Towarzystwo Przyjaciół Będzina

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi