Lucjan Żeligowski

Z Wikipedii

Lucjan Żeligowski
'


Życie	Generał broni
Data urodzenia	17 października 1865 Oszmiana
Data śmierci	9 lipca 1947 Londyn
Kariera
W służbie od	1885 (armia rosyjska)
Pełniona funkcja	Dowódca Frontu Litewsko-Białoruskiego Przywódca Litwy Środkowej, Inspektor Armii w Warszawie Minister Spraw Wojskowych, Poseł na Sejm, Członek Rady Narodowej RP
Główne wojny i bitwy	Wojna rosyjsko-japońska, I wojna światowa, Wojna polsko-ukraińska, Wojna polsko-bolszewicka, Kampania wrześniowa, II wojna światowa
Odznaczenia

Lucjan Żeligowski (ur. 17 października 1865 w Oszmianie - zm. 9 lipca 1947 w Londynie) - pułkownik piechoty Armii Imperium Rosyjskiego i generał broni Wojska Polskiego, znany z tzw. buntu Żeligowskiego i oderwaniu od Litwy terytorium Wileńszczyzny nazywanej Litwą Środkową.

[edytuj] Młodość

Lucjan Żeligowski był synem Gustawa - powstańca z 1863 i Władysławy z Traczewskich. Ojciec wraz z matką został zesłany z udział w powstaniu styczniowym na Syberię, skąd oboje już nie wrócili. Lucjan Żeligowski był wychowywany przez ciotkę Katarzynę mieszkającą w Żupranach. Tam też uczęszczał do szkoły gminnej, z której przeszedł do gimnazjum klasycznego w Wilnie.

[edytuj] Służba w Armii Rosyjskiej

Po uzyskaniu matury w 1885 roku wstąpił do szkoły junkrów I stopnia w Rydze, kształcącej oficerów piechoty Armii Rosyjskiej. Ukończył ją w 1888 roku uzyskując pierwszy stopień oficerski. Brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej 1904-1905 w stopniu kapitana. Następnie pełnił służbę w Rostowie nad Donem. W roku 1905 był postawiony przed sądem za przekonania (głównie etyczno-moralne). Postępowanie zakończyło się uniewinnieniem. Od 1912 działał w konspiracyjnym Związku Walki Czynnej w Rosji.

W chwili wybuchu I wojny światowej był w stopniu podpułkownika dowódcą batalionu. W 1915 został awansowany do stopnia pułkownika i mianowany dowódcą 261 pułku piechoty.

[edytuj] Walka o niepodległość Polski

9 września 1915 gdy rozpoczęło się formowanie jednostki polskiej przy armii rosyjskiej – Polskiej Brygady Strzelców, na własną prośbę przeszedł do brygady, gdzie został dowódcą batalionu. W czerwcu 1916 roku Polska Brygada Strzelców osiągnęła gotowość bojową i 27 lipca 1916 roku i przeszła chrzest bojowy forsując rzekę Szczarę. W styczniu 1917 roku na bazie Polskiej Brygady Strzelców rozpoczęto organizowanie Dywizji Strzelców Polskich i Żeligowski został dowódcą 1 pułku tej dywizji. W czerwcu 1917 roku pułk ten wyróżnił się w walkach na froncie galicyjskim pod Husiatynem.

Po rewolucji lutowej w 1917 r. w związku z wzrostem nastrojów rewolucyjnych w armii rosyjskiej nastąpiła reorganizacja Polskiej Dywizji Strzelców w 1 Korpus Polski, a płk. Żeligowski został ponownie skierowany do armii rosyjskiej. Wkrótce jednak wrócił do niego i został dowódcą 1 Dywizji Piechoty. Po wybuchu rewolucji październikowej doszło do konfliktu pomiędzy nim a dowódcą I Korpusu Polskiego gen. Józefem Dowborem-Muśnickim, który opowiedział się za poparciem rosyjskiego Rządu Tymczasowego, a Żeligowski uważał, że polskie jednostki powinny zostać neutralne wobec konfliktu w Rosji. W wyniku tego konfliktu wiosną 1918 roku gen. Dowbor-Muśnicki usunął go z zajmowanych stanowisk.

Żeligowski wyjechał wtedy do Kijowa, gdzie wszedł w skład Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego (Naczpol) prowadzącego rozmowy z francuską misją wojskową na temat tworzenia jednostek polskich we Francji i Rosji. Po uzyskaniu pomocy ze strony Francji rozpoczęło się formowanie tzw. Błękitnej Armii gen. Hallera. Żeligowski w dniu 3 lipca 1918 roku został mianowany przez gen. Józefa Hallera dowódcą Wojska Polskiego na Wschodzie i awansowany do stopnia generała podporucznika.

Wśród tworzonych wtedy w Rosji jednostek powstała w 1918 r. na Kubaniu 4 Dywizja Strzelców Polskich, na czele której stanął Żeligowski. W kwietniu 1919 dywizja weszła w skład francuskiego korpusu interwencyjnego. W kwietniu i maju 1919 roku prowadziła ona walki z jednostkami Armii Czerwonej i wraz z korpusem wycofała się do Odessy, skąd przeszła do Besarabii. 23 maja 1919 roku dywizja została wycofana z linii frontu, a następnie skierowana do Polski, dokąd przybyła w czerwcu 1919 roku.

W Wojsku Polskim był najpierw dowódcą Frontu Litewsko-Białoruskiego, potem grupy operacyjnej oraz dowódcą 10 Dywizji Piechoty (1919) w wojnie polsko-bolszewickiej.

Ciesząc się przyjaźnią i zaufaniem Józefa Piłsudskiego, od października 1920 r. dowodził 1 Dywizją Litewsko-Białoruską. Na jej czele w 1920 zajął Wilno i utworzył Litwę Środkową jako samodzielne i niezależne od Polski państwo. Na czas tej operacji "wypowiedział posłuszeństwo" Naczelnemu Wodzowi. W rzeczywistości była to akcja, której pomysłodawcą był Józef Piłsudski i miała na celu przyłączenie Wilna do Polski poprzez stan pośredni. W ówczesnej skomplikowanej sytuacji politycznej państwu polskiemu oficjalne działania zbrojne były bardzo nie na rękę. Do dziś dnia wśród mieszkających na Wileńszczyźnie Polaków jest on symbolem wielkiego polskiego patrioty^{[potrzebne źródło]}.

[edytuj] Służba w WP

Z dniem 1 grudnia 1921 został awansowany do stopnia generała porucznika. W okresie od 20 listopada 1921 do 27 listopada 1925 był inspektorem armii w Warszawie. Kierował pracą Inspektoratu Armii nr 2.

31 marca 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek ministra spraw wojskowych, gen. dyw. Władysława Sikorskiego awansował go na generała broni ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 1 lokatą. ^[1]

27 listopada 1925 otrzymał tekę ministra spraw wojskowych w gabinecie Aleksandra Skrzyńskiego. Na tym stanowisku ułatwił Piłsudskiemu przygotowanie i przeprowadzenie zamachu stanu. Urząd ministra sprawował do 10 maja 1926. Do czasu reorganizacji naczelnych władz wojskowych w dalszym ciągu stał na czele Inspektoratu Armii nr 2. W między czasie, od 18 maja do 15 lipca 1926 był przewodniczącym Komisji Likwidacyjnej powołanej przez Piłsudskiego w celu:

zakończenia wszelkich operacji wojskowych,
doprowadzenia oddziałów wojskowych biorących udział w wypadkach do stanu normalnego,
rozbrojenia oddziałów cywilnych zaangażowanych w wydarzeniach,
uregulowania wszelkich strat w materiale stanowiącym zapas mobilizacyjny wojska i wyposażenia pokojowego oddziałów oraz strat materialnych poszkodowanych osób cywilnych w wyniku działań,
uspokojenia oddziałów wojskowych i korpusu oficerskiego.

W sierpniu 1926 po utworzeniu Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych mianowany został inspektorem armii. 31 sierpnia 1927 przeszedł w stan spoczynku.

[edytuj] Poza wojskiem

Po przejściu na emeryturę osiadł w mieście Andrzejów. Zajmował się polityką, uczestniczył w życiu społecznym i gospodarczym. W latach 1935-1939 był posłem na Sejm. W 1930 opublikował książkę pt. Wojna w roku 1920. Wspomnienia i rozważania.

Bezpośrednio przed wojną zwrócił się do marszałka Rydza-Śmigłego o powołanie do czynnej służby wojskowej. Prośba generała pozostała bez odpowiedzi. W wojnie obronnej 1939 nie brał czynnego udziału. W nocy z 7 na 8 września 1939 wyjechał z Warszawy do Brześcia razem z gen. Sosnkowskim i dwoma oficerami jego sztabu. 9 września rano wymieniona czwórka wyjechała z Brześcia do Przemyśla przez Włodawę, Zamość, Rawę Ruską i Jaworów. Gen. Sosnkowski przyjechał do Przemyśla wieczorem 9 września w charakterze generała do zleceń Naczelnego Wodza z zadaniem ustalenia faktycznego położenia Armii „Małopolska”. 10 września obaj generałowie wyjechali do Lwowa, gdzie gen. Sosnkowski dowiedział się, że został mianowany dowódcą Grupy Armii południowych. Generał towarzyszył dowódcy Frontu Południowego do 13 września, kiedy to gen. Sosnkowski odleciał ze Lwowa do Przemyśla.

Po kapitulacji Lwowa ewakuował się przez Rumunię do Francji, a po jej kapitulacji do Wielkiej Brytanii. Na emigracji był członkiem Rady Narodowej RP i przewodniczącym jej Komisji Wojskowej oraz Kanclerzem Kapituły Orderu Virtuti Militari. Z tej ostatniej funkcji został w styczniu 1945 zwolniony przez prezydenta Raczkiewicza, ponieważ nie wyraził zgody na odznaczenie gen. Bora-Komorowskiego Krzyżem Wielkim Orderu VM.

Po zakończeniu wojny zadeklarował powrót do kraju, ale w trakcie przygotowań do podróży zmarł 9 lipca 1947 w Londynie. Zgodnie z wolą zmarłego zwłoki przewieziono do Warszawy i pochowano na cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Transport organizował gen. bryg. Stanisław Tatar, wykorzystując tę okazję do przywiezienia do Polski zdeponowanej w Wielkiej Brytanii części zasobów Funduszu Obrony Narodowej.

[edytuj] Rodzina

Był żonaty od 1907 roku z Tatianą Pietrowną, miał z nią bliźnięta: Janinę i Tadeusza.

[edytuj] Awanse

podporucznik – 1888
porucznik –
sztabskapitan –
kapitan –
podpułkownik –
pułkownik – 1915
generał podporucznik – 3 lipca 1918
generał porucznik – 1 grudnia 1921 ^[2] w 1922 zweryfikowany w stopniu generała dywizji ze starszeństwem 1 czerwca 1919
generał broni – 31 marca 1924 ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 1 lokatą

[edytuj] Ordery i odznaczenia:

[edytuj] Tytuły

Honorowy Obywatel Miasta Stołecznego Warszawy (od października 1920)

[edytuj] Zobacz:

[edytuj] Bibliografia

Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991,
Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa 1994, ISBN 83-11-08262-6,
Wiesław Marczyk, Generał broni Lucjan Żeligowski, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 4 (122) z 1987, ss. 44-53,
Wojciech Kicman, Jeszcze w sprawie gen. broni L. Żeligowskiego, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 2 (124) z 1988, ss. 319,
Kazimierz Sosnkowski, Cieniom września, Wydawnictwo MON, Warszawa 1988, wyd. I, ISBN 83-11-07627-8, s. 72,

Przypisy

↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 32 z 02.04.1924 r.
↑ Dekret Naczelnego Wodza i Naczelnika Państwa z 30 listopada 1921, Oddział V SG WP, L. 3851.V.E.G ogłoszony w Dz. Pers. MSWojsk. Nr 3 z 25 lutego 1922.

p • d • e

Rząd Aleksandra Skrzyńskiego

W dniu zaprzysiężenia	Aleksander Skrzyński • Adam Chądzyński • Stanisław Grabski • Władysław Kiernik • Stefan Majewski p.o. • Jędrzej Moraczewski • Stanisław Osiecki • Stefan Piechocki • Władysław Raczkiewicz • Józef Radwan • Jerzy Zdziechowski • Bronisław Ziemięcki
Późniejsi członkowie rządu	Norbert Barlicki • Jan Stanisław Jankowski p.o. • Mieczysław Rybczyński p.o. Lucjan Żeligowski