Goniądz

Z Wikipedii

Współrzędne: 53°29'21" N 22°44'16" E53.4891667 22.7377778 (Goniądz)

Goniądz

Herb Goniądza

Gmina
- rodzaj

Goniądz
miejsko-wiejska

Prawa miejskie

1547

Burmistrz

Tadeusz Kulikowski

Powierzchnia

4,28 km²

Położenie

53° 29'21'' N
22° 44'16'' E

Liczba mieszkańców (2005)
- liczba ludności
- gęstość

1903
444,6 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

19-110

Tablice rejestracyjne

BMN

Położenie na mapie Polski

Goniądz

TERC10
(TERYT)

3202608014

Urząd miejski³

pl. 11 Listopada 38
19-110 Goniądz
tel. 85 738-00-43; faks 85 738-03-07

Strona internetowa miasta

Kaplica na cmentarzu w Goniądzu

Goniądz – miasto w woj. podlaskim, w powiecie monieckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Goniądz, położone na skraju Kotliny Biebrzańskiej, nad Biebrzą. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. łomżyńskiego.

Goniądz

Według danych z 31 grudnia 2005, miasto miało 1903 mieszkańców. Ośrodek roln. i usługowy dla rolnictwa; leży przy turyst. szlaku wodnym Biebrzy łączącym jeziora Równiny Augustowskiej i Pojezierza Ełckiego z Narwią.

[edytuj] Historia

W XIV w. gród, przedmiot sporów między Mazowszem a Litwą; XIV/XV w. włączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W latach 1501-1506 Goniądz był własnością kniazia Michała Glińskiego. W 1569 włączony do Korony; prawa miejskie 1547; ośrodek rzemieślniczo-handlowy (port rzeczny); od 1795 w zaborze pruskim, od 1807 w zaborze rosyjskim; w końcu XIX w. połączenie kolejowe; w okresie okupacji niem. 1941-1942 getto (ok. 1,3 tys. osób wywiezionych przez Niemców do Prostek k. Grajewa); podczas działań wojennych zniszczony w ok. 80%.

[edytuj] Kalendarium

14 sierpnia 1358 r. – pierwsza pisana wzmianka o Goniądzu – stolicy powiatu należącego do ziemi wiskiej
2 grudnia 1382 r. – książę mazowiecki Siemowit IV z bratem Januszem I zastawia Zakonowi Krzyżackiemu zamek Wiznę z powiatem goniądzkim
30 grudnia 1401 r. – Ziemowit IV, książę płocki zastawia swemu bratu Januszowi I księciu czerskiemu ziemię wiską wraz z powiatem goniądzkim
29 stycznia 1402 r. – Ziemowit IV wykupił od Wielkiego Mistrza Krzyżackiego ziemię wiską z powiatem goniądzkim
2 lipca 1402 r. Wielki Mistrz Krzyżacki wypiera się w liście do Janusza I i Siemowita IV faktu odstąpienia wielkiemu księstwu litewskiemu Witoldowi powiatu goniądzkiego
przed 1430 r. – Witold Wielki Książę Litewski funduje i uposaża kościół parafialny; pierwsza świątynia nosiła tytuł Wniebowzięcia NMP, św. Jana Chrzciciela i św. Agnieszki
10 lutego 1464 r. – po raz pierwszy w źródłach występuje proboszcz goniądzki Maciej
1501-1506 – Goniądz był własnością Michała Glińskiego księcia litewskiego, pochodzenia tatarskiego. W roku 1500 został nadwornym marszałkiem litewskim. W 1506 r. pokonał Tatarów w bitwie pod Kleckiem. Został niesłusznie oskarżony przez przeciwników o zamiar opanowania tronu wielkoksiążęcego, pozbawiony przez Zygmunta I Starego pełnionych urzędów. Zamordował intrygującego przeciw niemu wojewodę trockiego J. Zabrzezińskiego. Wszczął bunt i przeszedł w 1508 roku na stronę Moskwy, w następstwie czego utracił swoje dobra w Rzeczypospolitej
4 maja 1511 r. – Mikołaj Radziwiłł wojewoda wileński zbudował na zamku Goniądzkim kaplicę pw. Trójcy, Bożej Rodzicielki Maryi i Świętych.
4 stycznia 1515 r. – Zygmunt I nadaje wieczyście ziemie goniądzko-rajgrodzkie Mikołajowi Radziwiłłowi
23 kwietnia 1529 r. – Zygmunt I swemu synowi Zygmuntowi Augustowi darował lasy, łąki i pustkowia wokół dóbr Goniądz
1536 – miasto uprawiało 108 włók, z każdej płacono po 37 gr. Powierzchnia ogrodów miejskich wynosiła 112 morgów. Podatek od użytkowanych ogrodów stale wynosił 3 gr. lit. z ogrodu. Wójt miejski goniądzki posiadał 3 włóki ziemi. Ponadto otrzymywał 10 zł z czynszu płaconego przez mieszczan
22 grudnia 1541 – Zygmunt I król polski wydał dekret mocą którego właściciele dóbr Goniądz i Rajgród winni stosować się do prawa polskiego i odpowiadać w sądach ziemskich
15 lutego 1547 – właściciele Goniądza, Stanisław Dowojno z żoną Petronelą, nadali miastu prawo chełmińskie
1564 – Goniądz przejmuje po Petronelli Radziwiłłównie jej siostra Anna z Radziwiłłów Kiszczyna wojewodzina witebska, która 20.05.1570 r. w Warszawie daruje ziemie goniądzkie królowi Zygmuntowi Augustowi.
1572 – Goniądz zostaje włączony do starostwa knyszyńskiego
1573 – Sejm zatwierdza prawa i swobody miasta Goniądza
15 sierpnia 1579 – król Stefan Batory wydaje uniwersał ustanawiający w Goniądzu żupę solną z której w sól zaopatrywało się województwo podlaskie
1580 – miasto obejmowało 174 włók i ¼ morga. Było 247 domówi 72 pustych placów. Mieszkało: 8 szewców 3 kowali, 4 rzeźników, 27 rybaków, 1 zdun, 7 przekupników
28 maja 1621 – pożar miasta Goniądza
7 marca 1667 – konstytucja sejmowa tworzy w Goniądzu Urząd Grodzki
1669 – Parafia Goniądz wchodzi w skład dekanatu augustowskiego
15 lutego 1676 – Jan III Sobieski nadał wójtostwo w mieście Goniądzu
1765 – Goniądz liczył 243 domów i ok. 1500 mieszkańców
1775 – rozpoczęto budowę nowego, drewnianego kościoła. Fundatorami świątyni byli bp. Przemyski Antoni Betański, tytularny proboszcz Goniądza i Izabela z Poniatowskich Branicka
8 września 1779 – pożar Goniądza
24 czerwca 1794 – podczas powstania kościuszkowskiego oddziały powstańcze stoczyły zwycięską bitwę z wojskami pruskimi pod Osowcem i Klimaszewnicą.
30 czerwca 1794 – komisja porządkowa Ziemi Bielskiej wyznacza w Goniądzu pospolite ruszenie parafii zabiebrzańskich.
1795 – w wyniku III rozbioru Rzeczypospolitej Goniądz przypada Królestwu Pruskiemu; władze pruskie anulują obowiązujący dotychczas przywilej "de non tolerandis Iudeis", co przyczynia się do znacznego napływu ludności żydowskiej, głównie tzw. "litwaków".
7 października 1796 – obwieszczenie o handlu solnym w Prusach Nowo – Wschodnich wymienia skład soli w Goniądzu
1799 – z pruskiego opisu miasta wynika, że na terenie Goniądza zamieszkuje 498 Żydów na ogólna liczba 1373 mieszkańców
1807-1915 – Goniądz wchodzi w skład Imperium Rosyjskiego
1849 – miasto Goniądz posiadało: 2 place niebrukowane, 5 ulic, w tym 3 ulice brukowane, 4 drewniane mosty, 2 cmentarze, na jednym z nich był kościół cmentarny. Ogródków domowych 20, 36 pustych placów, brak parków publicznych.
1860 – parafia liczyła 5054 osoby
1864 – budowa kaplicy św. Floriana na wzgórzu, na terenie dawnego cmentarza szpitalnego
1 stycznia 1878 – Goniądz liczy 2943 mieszkańców, w tym: 1880 żydów, 1056 katolików, 15 prawosławnych
1881 – w Goniądzu zostaje umieszczony okręg administracyjny obejmujący gminy: Jaświły, Krypno, Przytulankę
1897 – miasto liczy 3402 mieszkańców
I wojna światowa – miasto zostało zniszczone przez działania wojenne ze względu na biegnącą na rzece Biebrzy linię frontu.
26 września 1921 – pożar kościoła w Goniądzu.
15 września 1924 – konsekracja nowego kościoła w Goniądzu, zbudowanego wg projektu prof. Oskara Sosnowskiego.
wrzesień 1939 – w okresie pierwszej kilkunastodniowej okupacji niemieckiej w Goniądzu dochodzi do zajść antyżydowskich.
1939-1941 – okupacja sowiecka.
22 czerwca 1941 – Niemcy napadają na Związek Sowiecki; następuje paniczna ucieczka Sowietów z miasta, które zostaje opanowane przez polski margines społeczny dopuszczający się licznych samosądów i grabieży na ludności żydowskiej. Według polskiej strony "w czerwcu 1941 r. wojska niemieckie zamordowały 116 mieszkańców Goniądza, głównie pochodzenia żydowskiego". Według strony żydowskiej "w lipcu 1941 roku w Goniądzu doszło do pogromu, w którym na kirkucie zamordowano 116 Żydów"
1941-1945 – okupacja niemiecka
10 sierpnia 1944 – Niemcy wysadzają dwie wieże oraz część ścian kościoła; miasto zostaje zniszczone w 80% ze względu na biegnącą na rzece Biebrzy linię frontu niemiecko-sowieckiego.
12 stycznia 1945 – wojska sowieckie wkraczają do Goniądza
1945-1989 – PRL-owski okres w życiu miasta
1955 – ukończono odbudowę kościoła
30 grudnia 1995 – Goniądz liczy 1907 mieszkańców