Grajewo

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: wikizacja, styl, język, usunąć sekcję ciekawoski - ency informacje przenieść do głównej części hasła. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Współrzędne: 53°39' N 22°27' E53.65 22.45 (Grajewo)

Grajewo
Herb Grajewa
Województwo	podlaskie
Powiat	grajewski
Gmina  - rodzaj	Grajewo miejska
Założono	XV w.
Prawa miejskie	1540 r.
Burmistrz	Krzysztof Waszkiewicz
Powierzchnia	18,93 km²
Położenie	53° 39' N 22° 27' E
Liczba mieszkańców (2006)  - liczba ludności  - gęstość	22 444 1231 os./km²
Strefa numeracyjna (do 2005)	86
Kod pocztowy	19-200
Tablice rejestracyjne	BGR
Położenie na mapie Polski Grajewo
TERC10 (TERYT)	3202704011
Urząd miejski3 ul. Strażacka 6 19-200 Grajewo tel. 86 272-32-35; faks 86 272-32-38
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Grajewo - miasto i gmina w województwie podlaskim, w powiecie grajewskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa łomżyńskiego. Według danych z 2006 roku², miasto miało 23 302 mieszkańców.

Spis treści 1 Struktura powierzchni 2 Demografia 3 Komunikacja 3.1 Połączenie PKP 4 Historia 5 Zabytki 6 Gospodarka 7 Kultura 8 Edukacja 9 Ciekawostki 9.1 Miejsce urodzenia ojca prezydenta i premiera 9.2 Napoleon w Grajewie 10 Sport i turystyka 11 Sąsiednie gminy 12 Zobacz też 13 Przypisy 14 Linki zewnętrzne

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Grajewo ma obszar 18,93 km², w tym:

• użytki rolne: 61%
• użytki leśne: 3%

Miasto stanowi 1,96% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2005²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	22 708	100	11 746	51,7	10 962	48,3
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1199		620		579

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1273,17 zł.

[edytuj] Komunikacja

Przez miasto przebiegają drogowe szlaki komunikacyjne:

• 65 Ełk - 23 km, Białystok - 81 km
• 61 Łomża - 67 km, Augustów - 42 km, Suwałki - 61 km

[edytuj] Połączenie PKP

• Białystok - Ełk

[edytuj] Historia

Jan z Białowieży (nadworny księcia Kazimierza III płockiego i starosta biskupich dóbr pułtuskich, posiadający na tych terenach znaczny majątek) otrzymał 23 listopada 1472 roku ziemie w granicach których znajdowało się Grajwo i stworzył największą w ziemi wiskiej majętność, w której oprócz Grajewa, założono Konopki i Mierucie. Dla obsługi dóbr polecił zbudować młyn, którego młynarz w 1483 r. otrzymał przywilej. Jan zezwolił temu młynarzowi Maciejowi zbudować jeden młyn koło dworu, a drugi na rzece. Coraz bardziej liczne osadnictwo zaowocowało ufundowaniem 8 lutego 1478 roku kościoła Świętej Trójcy, a w następnym roku 14 VII 1479 Kazimierz Płocki erygował tu parafię grajewską. Od roku 1483 Jan z Białowieży zaczął nazywać siebie Grajewskim.

Następnym właścicielem dóbr Grajewo też był Jan, który miał trzech synów: Stanisława (marszałka Radziwiłłów), Hieronima i Bartłomieja Grajewskich. Wzrost zaludnienia spowodował, że zaczął się tworzyć na tym terenie nieduży ośrodek handlu i produkcji rzemieślniczej. Obok dóbr Grajewskich przepływała rzeka Łek (Ełk), którą szlachta pruska i miasta pruskie spławiały zboże i towary leśne do Gdańska. Grajwy były dla nich ostatnim miejscem postoju przed wjazdem na tereny bezludne. Grajewscy zajmowali się też organizowaniem przemysłu drzewnego, jak dowodzi zezwolenie królewskie z 1567 r. dla Stanisława Grajewskiego, dworzanina królewskiego, na wyrabianie w lasach królewskich smoły, popiołów i innych towarów leśnych oraz na eksport do Gdańska.

Grajewscy, chcąc wykorzystać położenie ośrodka na ruchliwym szlaku handlowym, zwrócili się do króla o wystawienie przywileju miejskiego dla ich wsi Grajwy. Stanisław, Jan i Jakub Grajewscy wystarali się u Zygmunta Starego o prawo miejskie dla swojej wsi ( przywilej wystawiony w Wilnie 12 VII 1540 r.). Król nadał Grajwom prawo magdeburskie, ustanowił wójtostwo i zezwolił na dwa jarmarki.

Mimo korzystnego położenia miasto nie rozwinęło się. Zaczęły bowiem pojawiać się pierwsze oznaki kryzysu miast w Polsce, a nie sprzyjał też temu podział Grajewa między licznych spadkobierców. Jan miał 3 synów, po nich było 9 wnuków i trudna do ustalenia liczba prawnuków. W Grajewie nawet wydzieliła się w XVII w. część zamieszkana przez zbiedniałą gałąź Grajewskich. Grajewo (ta forma w XVI wieku zwyciężyła) w przywileju dla Grajewskich z 1573 r. nazwana jest wsią, a w rejestrze z 1581 r. umieszczone było wśród wsi. Dopiero w XVII w., gdy je wykupił prawie w całości od innych Grajewskich najbogatszy z nich Jakub Grajewski, podkomorzy wiski, Grajewo ponownie stało się miastem. W 1676 r. jest już wzmiankowany burmistrz.

Przez lata Grajewo było właściwie wsią targową. W 1692 miasto przeszło w posiadanie Wilczewskich dzięki małżeństwu córki Jakuba Grajewskiego, Anny, ze Stanisławem Antonim Wilczewskim (synem Stanisława Wilczewskiego). Pod koniec XVII w. zaznaczył się powolny jego rozwój. W 1695 r. król Jan III Sobieski nadał prawo odbywania dodatkowo jeszcze jednego targu, a August II na nowe jarmarki. Zabudowa ograniczała się do rynku i początku ulic wylotowych. Grajewscy zapewne postawili w Grajewie murowany dwór obronny, bo 1604 r. określali swoją rezydencję jako kamienicę. Gdyby pozostał w swej pierwotnej postaci, byłby to bardzo cenny zabytek. Ludność wsi zajmowała się rolnictwem i rzemiosłem.

W 1800 roku liczyło zaledwie 23 domy i 218 mieszkańców. W 1815 Grajewo weszło w skład Rosji jako część tzw. Królestwa Kongresowego. W 1818 założono tutaj fabrykę świec i mydła. Odbywały się rocznie 4 jarmarki. Handlowano głównie bydłem i końmi oraz wyrobami bednarskimi. Wraz z dalszym rozwojem miasteczka powstała ulica Nowa, a po przebiciu traktu petersburskiego, budowanego w latach 1828-1829, wytyczona i zabudowana została ulica Augustowska. Około 1850 liczba ludności wzrosła do około 1917 osób.

Miejscowość posiadała stację pocztową, komorę celną, szkołę elementarną, rzeźnię i wiele zakładów rzemieślniczych. W 1864 r. przez małżeństwo Anny Wilczewskiej (córki Aleksandra) z Janem Stanisławem Woyczyńskim miasto przeszło w posiadanie Woyczyńskich. Warto wspomnieć, że Grajewo zapisało chlubną kartę w powstaniach narodowych: kościuszkowskim i styczniowym. W 1870 roku, decyzją administracji carskiej, Grajewo utraciło prawa miejskie - tak jak większość pozostałych miasteczek Królestwa Kongresowego.

Decyzja ta okazała się nieuzasadniona, bowiem w kolejnych latach miejscowość przeżywała wyraźny rozwój. Największy rozkwit Grajewa przypadł na okres po wybudowaniu szosy do Petersburga oraz kolei żelaznej Brześć - Królewiec w 1873 r. Kolej w pierwszych złożeniach strategiczna, z czasem zaczęła służyć do transportu towarów handlowych między Rosją a Prusami. W związku z tym powstała w mieście duża i ruchliwa stacja przeładunkowa. Szybki rozwój Grajewa w ostatnich latach XIX w. wywarł dominujący wpływ na zabudowę i kształt urbanistyczny miasta. Domy powstawały wzdłuż torów kolejowych oraz wzdłuż ulic będących przedłużeniami głównych szlaków komunikacyjnych. Powstało kilka większych zakładów przemysłowych - fabryka win, gorzelnia, huta szkła, fabryka pasów transmisyjnych i taśm gumowych, kilka młynów, betoniarnia.

W 1894 roku w Grajewie zostały wybudowane koszary (stacjonowały dwa pułki kawalerii i 8 brygada Straży Pogranicznej), do miasta przybyli rosyjscy wojskowi wraz z rodzinami. Wybudowano dla nich małą cerkiew oraz założono cmentarz prawosławny. Murowana cerkiew św. Marii Magdaleny, z dwiema kopułami, wybudowana w „ogrodzie Kościuszki”, odznaczała się piękną architekturą. Wyświęcenia jej dokonał 22 października 1878 r. arcybiskup warszawski Leoncjusz. W 1893 r. pobudowano na cmentarzu drewnianą kaplicę wraz z drewnianą stróżówką. Oprócz cerkwi parafialnej w Grajewie istniała cerkiew garnizonowa 4 Dragonskogo Evkaterinskogo Połka. Po I wojnie światowej parafia prawosławna została zlikwidowana, a cerkiew zburzono. Na cmentarzu w latach powojennych urządzono plac zabaw dziecięcych.

W latach I wojny światowej miasto uległo zniszczeniu spowodowanemu przez armię niemiecką. 12 listopada 1918 roku Grajewo zostało oswobodzone, zaś 4 lutego 1919 roku dekretem Naczelnika Państwa stało się ponownie miastem.

W okresie międzywojennym Grajewo było siedzibą starostwa szczuczyńskiego. Bliskość granicy z Prusami Wschodnimi, a szczególnie lokalizacja granicznej stacji kolejowej pozytywnie wpłynęła na rozwój gospodarczy miasta. W okresie międzywojennym było ono ośrodkiem o charakterze administracyjno-usługowym. W mieście stacjonował 9 Pułk Strzelców Konnych im. gen. K. Pułaskiego. W okresie 20-lecia międzywojennego Grajewo kilkakrotnie odwiedzały ważne postaci polskiego życia politycznego: w 1921 r. naczelnik Józef Piłsudski, w 1923 r. prezydent Stanisław Wojciechowski, w 1925 r. generał Józef Haller, w 1928 r. prezydent Ignacy Mościcki. W 1924 r. powstał Gimnazjalny Klub Sportowy w Grajewie, który w 1926 r. zmienił nazwę na "Warmia". W 1939 roku Grajewo liczyło 9.500 mieszkańców.

Po wybuchu II wojny światowej, w nocy z 6 na 7 września 1939 roku, miasto zostało zajęte przez Niemców. Po 21 września Niemcy przekazali miasto wojskom radzieckim. Grajewo zostało zaanektowane przez Związek Radziecki jako część Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

Wraz z inwazją niemiecką na ZSRR 22 czerwca 1941 roku Grajewo ponownie zajęli Niemcy. Rozpoczęły się krwawe represje wobec Żydów oraz osób podejrzanych o współpracę z Sowietami. 30 sierpnia 1941 rozstrzelano ok. 120 osób uznanych za komunistów. Jednocześnie na przełomie sierpnia i września 1941 r. Niemcy utworzyli w Grajewie getto, w którym zgromadzono około 4,5 tys. osób narodowości żydowskiej. We wrześniu 1942 podjęta została decyzja o likwidacji getta. Grajewscy Żydzi zostali wywiezieni i zginęli wymordowani. 15 lipca 1943 gestapo aresztowało w Grajewie 183 osoby, głównie przedstawicieli inteligencji, które zamordowano w pobliskich Boguszach.

20 stycznia 1945 r., w przeddzień opuszczenia Grajewa, Niemcy przeprowadzili masakrę miejscowej ludności - w lesie Kosówka rozstrzelali całe rodziny z małymi dziećmi, mordując około 120 osób. Grajewo zostało oswobodzone spod okupacji niemieckiej przez armię radziecką 23 stycznia 1945 roku. Wojna pochłonęła ponad 5000 mieszkańców miasto, zniszczenia zabudowy sięgały 30%. Podczas okupacji aktywnie działał tu ruch oporu.

Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta. Rozwinął się przemysł, wzrosła liczba mieszkańców, miasto rozbudowało się.

[edytuj] Zabytki

• Drewniane domy z XIX w.
• Klasycystyczna kaplica grobowa Wilczewskich na cmentarzu z 1839 r.
• Neogotycki kościół pw. Trójcy Przenajświętszej z 1882 r.
• Dzwonnica przykościelna z 1837 r.
• Zajazd z połowy XIX w.
• Dworzec kolejowy z 1873 r.
• Dwie kapliczki przydrożne z poł. XIX w.
• Ukształtowanie przestrzenne rynku i ulic wylotowych z przełomu XVIII/XIX wieku.

[edytuj] Gospodarka

Obecnie w mieście działalność gospodarczą prowadzi około 1110 firm handlowych, usługowych i produkcyjnych. Wśród nich dominującą rolę odgrywa handel.

Do największych zakładów produkcyjnych zlokalizowanych na terenie miasta należą:

• Pfleiderer S.A. Historia firmy sięga roku 1974, kiedy to powstało przedsiębiorstwo państwowe Zakłady Płyt Wiórowych w Grajewie. Komercjalizacja spółki nastąpiła w roku 1994 . Powstała w jej wyniku spółka akcyjna jest obecna od roku 1997 na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych najpierw pod nazwą Zakłady Płyt Wiórowych S.A. w Grajewie a od roku 2002 jako Pfleiderer Grajewo S.A. Od 1999 roku większościowy pakiet akcji spółki posiada europejski lider branży produktów drewnopochodnych niemiecki Pfleiderer AG. W latach 2003/04 został zapoczątkowany proces budowy grupy kapitałowej Pfleiderer Grajewo S.A. Obecnie w jej skład wchodzą m.in.: Pfleiderer Prospan S.A. w Wieruszowie i Pfleiderer OOO w Novgorodzie Vielikim w Rosji – spółka, która od początku roku 2006 rozpoczęła proces produkcji płyt wiórowych, sprzedawanych na rynku wschodnim.
• Spółdzielnia Mleczarska “MLEKPOL”, która produkuje wyroby znane pod marką “Łaciate”, "Milko", tj. wyroby UHT, masło i jego pochodne, mleko w proszku, sery twarogowe, sery żółte, jogurty pitne. Obecnie MLEKPOL to niekwestionowany lider w branży mleczarskiej w kraju, w którego skład wchodzi osiem zakładów produkcyjnych w: Grajewie, Kolnie, Mrągowie, Sejnach, Augustowie, Zambrowie, Bydgoszczy i Sokółce.
• Produkcyjno – Usługowa Spółdzielnia Pracy “ZAKREM”. Produkuje ręczne wózki magazynowe, podnośniki hydrauliczne, różnego typu wyroby metalowe
• Przedsiębiorstwo Usługowe "DUROBEX" specjalizujące się w wykonawstwie posadzek przemysłowych z siedzibą przy.

[edytuj] Kultura

Życiem kulturalnym mieszkańców zajmuje się przede wszystkim Miejski Dom Kultury, który promuje miasto dzięki takim zespołom jak:

• Grupa Teatralna Bene-Regesz
• Zespół Pieśni i Tańca Grajewianie
• kapela podwórkowa Paka z Grajewa
• zespół taneczny "Reflex"
• grupa teatralna "Sacrum"
• zespół rewiowy Tamburmajorki

W mieście corocznie odbywają się następujące imprezy kulturalne:

• Święto 9 Pułku Strzelców Konnych
• Dni Grajewa (przełom czerwca i lipca)
• Przegląd Dorobku Kulturalnego Miasta Grajewa
• Konkurs recytatorski o Nagrodę Burmistrza Miasta
• Bieg Wilka

[edytuj] Edukacja

• Zespół Szkół nr 1 im. Mikołaja Kopernika
• Zespół Szkół nr 2 im. 9 Pułku Strzelców Konnych
• Zespół Szkół Miejskich nr 1 (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Polskiego Czerwonego Krzyża)
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Adama Mickiewicza
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. Henryka Sienkiewicza
• Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Sybiraków
• Publiczne Gimnazjum nr 3
• Zespół Szkół Specjalnych
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Jana Sebastiana Bacha

[edytuj] Ciekawostki

[edytuj] Miejsce urodzenia ojca prezydenta i premiera

W Grajewie urodził się w 1922 Rajmund Kaczyński, ojciec prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego i byłego premiera RP Jarosława Kaczyńskiego. Był synem urzędnika kolejowego Aleksandra oraz Franciszki Świątkowskiej.

[edytuj] Napoleon w Grajewie

Wg pamiętnika prowadzonego przez siostry Wilczewskie na przełomie XVIII i XIX w.^[1], 9 grudnia 1812 r. przejeżdżał przez Grajewo powracający z nieudanej kampanii rosyjskiej Napoleon, cesarz Francuzów. Miał zatrzymać się na krótko w budynku poczthalterii Wolskiego, gdzie "nalał w misę kawy, bułki nadrobił i łyżką jadł". Otrzymał też sanie kryte, którymi udał się dalej w kierunku Warszawy, odkupując je za 25 napoleondrów dubeltowych. Córka właściciela poczthalterii miała otrzymać w prezencie za gościnę złotą broszkę z wizerunkiem główki kobiecej na porcelanie.

[edytuj] Sport i turystyka

Dzięki dogodnemu połączeniu PKP i PKS Grajewo jest doskonałym punktem wypadowym na tereny Biebrzańskiego Parku Narodowego, największego w Polsce (59 223 ha).

Z miasta (początek na ulicy M. Kopernika) do pobliskiego Toczyłowa, biegnie ścieżka rowerowa, która latem służy mieszkańcom Grajewa jako trasa wycieczkowa nad jezioro Toczyłowskie.

Placówki i organizacje, które zajmują się krzewieniem sportu i rekreacji:

• Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji
• Klub Sportowy Warmia (data powstania - 1924, najstarszy klub piłkarski działający w województwie podlaskim)
• Szkolny Związek Sportowy
• Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej
• Grajewska Sekcja Kyokushin
• Klub Biegacza Maratonka

29 września 2006 odbyły się oficjalne uroczystości nadania stadionowi miejskiemu w Grajewie imienia Witolda Terleckiego.

W maju odbywa się w Grajewie Międzynarodowy Bieg Uliczny "Bieg Wilka".

[edytuj] Sąsiednie gminy

Grajewo, Prostki, Rajgród, Wąsosz, Radziłów, Szczuczyn

[edytuj] Zobacz też

• Powiat szczuczyński

Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona internetowa miasta Grajewo

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi