Granica na Odrze i Nysie

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Granica na Odrze i Nysie - granica państwowa między Polską a Niemcami ukształtowana po II wojnie światowej w wyniku decyzji alianckich na konferencjach jałtańskiej i poczdamskiej. Stanowi zachodnią rubież Polski i wschodnią - Niemiec.

Początek granicy - styk Polski, Czech i Niemiec

Granica nad rzeką Nysą, brzeg po stronie niemieckiej

Przesunięcie granic Polski w wyniku II wojny światowej; granica na Odrze i Nysie zaznaczona na zielono

W południowym swoim odcinku granica zaczyna się u trójstyku - zbiegu granic trzech państw (Polski, Niemiec i Czech) na południe od Porajowa, następnie przebiega wzdłuż Nysy Łużyckiej pozostawiając po polskiej stronie tzw. "worek żytawski" (zwany też "turoszowskim") i dzieląc kilka nadrzecznych miejscowości, takie jak: Żytawa/Porajów-Sieniawka, Görlitz/Zgorzelec, Bad Muskau/Łęknica i Guben/Gubin. Kilkanaście kilometrów na północ od Gubina Nysa Łużycka wpada do Odry i od tego miejsca granica biegnie w dół jej nurtem przez następne ok. 200 km - do okolic miasta Gryfino (od Widuchowej, gdzie Odra rozdziela się i tworzy rozlewiska - granica biegnie Odrą Zachodnią). Na odcinku odrzańskim granica dzieli na część niemiecką i polską miasta Frankfurt nad Odrą/Słubice.

Od Gryfina granica na Odrze i Nysie omija Szczecin od zachodu opuszczając rzekę Odrę i biegnąc dalej na północ zachodnią częścią dolin nadodrzańskich w okolicach polskich miejscowości Rosówek, Kołbaskowo, Gumieńce, Bobolin, Lubieszyn, Buk, Stolec, Myślibórz Wielki aż do leżącego nad Zalewem Szczecińskim Nowego Warpna, aby następnie przeciąć fragment wyspy Uznam na zachód od Świny pozostawiając po stronie polskiej miasto Świnoujście. W tym miejscu polsko-niemiecka granica lądowa kończy się w Bałtyku.

Wielka Trójka arbitralnie ustanawiając w Jałcie powojenny podział Europy (w Poczdamie nastąpiły tylko pewne korekty i uzupełnienia postanowień jałtańskich) przychyliła się do żądań Stalina utrzymania przez ZSRR jego zdobyczy terytorialnych powziętych kosztem Polski w wyniku ataku z 17 września 1939 doprecyzowanych 28 września 1939 w porozumieniu z Niemcami zwanym drugim paktem Ribbentrop-Mołotow. W ich wyniku zagarnięta w 1939 Zachodnia Ukraina ze Lwowem i Stanisławowem, Zachodnia Białoruś z Brześciem nad Bugiem, Baranowiczami i Grodnem oraz Wileńszczyzna pozostała w rękach ZSRR, a granicę pomiędzy Polską a ZSRR ustanowiono na zaproponowanej ćwierć wieku wcześniej linii demarkacyjnej rozdziału wojsk sowieckich i polskich w 1920 zwanej linią Curzona. Jako rodzaj "rekompensaty" zdecydowano przyznać Polsce terytoria leżące przed II wojną światową w granicach Niemiec, tzn. część Prus Wschodnich - Warmię i Mazury (Olsztyn i Elbląg) oraz Pomorze - ze Szczecinem i Gdańskiem na północy, ziemię lubuską oraz Śląsk - Górny i Dolny z Gliwicami, Opolem i Wrocławiem. Koncepcja tak ustanowionej granicy opierała się m.in. na dążeniu do maksymalnego skrócenia linii granicznej polsko-niemieckiej. Argument ten był często później przedstawiany na porównanie do przebiegu granic Polski sprzed 1939 roku, kiedy Niemcy "obejmowały" Polskę z praktycznie trzech stron i zdolne były wprowadzić swe wojska we wrześniu 1939 ze wszystkich tych kierunków. Przebieg nowej granicy nie był do końca ściśle ustalony, szczególnie na odcinku północnym: Szczecin jako całość (bez podziału między Niemcy a Polskę) został przyznany Polsce dopiero po konferencji poczdamskiej, skrawek wyspy Uznam ze Świnoujściem Polska uzyskała od NRD latem 1950, a ostatnie ustalenia graniczne w obrębie Frankfurtu nad Odrą dokonane zostały we wrześniu 1951^[1].

Decyzja Wielkiej Trójki skutkowała także tym, że Polacy, zamieszkali na Kresach Wschodnich musieli - chcąc żyć w państwie polskim - pozostawić swoje ziemie i przenieść się wraz ze wszystkim, co im się udało zabrać ze sobą, na zachód. Równocześnie zamieszkałych na terytoriach przyznanych Polsce obywatele niemieccy zmuszeni zostali do wyprowadzki na zachód, poza granicę na Odrze i Nysie; proces ten odbywał się często bez zachowania dostatecznych standardów i w niemieckiej nomenklaturze nazywany jest Vertreibung ("wypędzeniem")^[2].

Jednocześnie z operacją przemieszczania Niemców w głąb Niemiec i Polaków z Kresów do nowych województw zachodnich i północnych (nazywanych w polskiej powojennej propagandzie "Ziemiami Odzyskanymi") przeprowadzane były operacje przymusowego rozpraszania na Ziemiach Zachodnich mieszkającej w Bieszczadach i wschodniej Małopolsce ludności ukraińskiej i łemkowskiej w ramach Akcji "Wisła".

Pierwszym formalnym potwierdzeniem międzypaństwowym ustalającym przebieg granicy na Odrze i Nysie był układ zgorzelecki z 6 lipca 1950 zawarty między PRL i NRD. Dalsze zabiegi o uznanie międzynarodowe tej granicy napotykały na liczne opory zarówno w samych Niemczech, których straty terytorialne w wyniku wywołanej i przegranej II wojny światowej były - wobec zaistnienia tej granicy - znaczne, jak i w niektórych innych krajach zachodnich, które w okresie zimnej wojny stosowały różne taktyczne zagrania używając jako karty przetargowej m.in. sprawę uznania granicy na Odrze i Nysie. Ostatecznie do ratyfikacji układu granicznego pomiędzy Polską a Niemcami^[3] doszło dopiero blisko pół wieku po zakończeniu wojny, dwa lata po upadku muru berlińskiego i rok po zjednoczeniu Niemiec, podczas posiedzenia Bundestagu 16 grudnia 1991. Decyzja niemieckiego parlamentu uprawomocniła się i weszła w życie miesiąc później - 16 stycznia 1992.

Przypisy