Hipopotamowate
Z Wikipedii
| Hipopotamowate | |
 Hipopotam w warszawskim ZOO |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | ssaki |
| Podgromada | ssaki żyworodne |
| Szczep | łożyskowce |
| Rząd | parzystokopytne |
| Podrząd | świniokształtne |
| Rodzina | hipopotamowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Hippopotamidae | |
| Gray, 1821 | |
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Hipopotamowate (Hippopotamidae) - rodzina parzystokopytnych.
Zwierzęta te charakteryzują się masywną budową ciała, grubą, pofałdowaną skórą prawie pozbawioną owłosienia i grubą warstwą podskórnej tkanki tłuszczowej. Prowadzą ziemnowodny tryb życia, potrafią długo przebywać pod wodą. Samce są większe od samic. W odróżnieniu od pozostałych świniokształtnych hipopotamy są roślinożerne. Dojrzewają w wieku 4-6 lat. Po 6-7 miesięcznej ciąży samica rodzi zwykle jedno młode. Żyją ok. 40 lat.
Istnieje hipoteza, że hipopotamowate były przodkami waleni. Zamieszkują Afrykę, ale ich szczątki kopalne znane są także z obszarów Azji i Europy (pliocen).
W XIX wieku hipopotamy zaliczano do rzędu gruboskórych, wraz z nosorożcami i słoniami.
Spis treści |
[edytuj] Taksonomia i pochodzenie
Rodzajem typowym rodziny jest Hippopotamus, reprezentowany przez hipopotama nilowego. Hipopotam karłowaty należy do innego rodzaju w tej rodzinie - Choeropsis (lub Hexaprotodon - w zależności od autora). Hipopotamowate są klasyfikowane czasami jako podrodzina Hippopotaminae. Z kolei inni taksonomowie grupują hipopotamy w rodzinie Anthracotheriidae, nadrodzinie Anthracotheroidea lub Hippopotamoidea.
W obrębie gatunku hipopotam nilowy na podstawie różnic morfologicznych w budowie czaszki oraz rozmieszczenia geograficznego wyodrębniono pięć podgatunków.
Zobacz więcej w osobnym artykule: hipopotam nilowy.[edytuj] Klasyfikacja
Hipopotamowate sklasyfikowane są wraz z innymi rodzinami w rzędzie parzystokopytnych (Artiodactyla), do którego zaliczane są m.in.: wielbłądy, bydło, jeleniowate i świnie. Mimo to hipopotamy nie są ściśle spokrewnione z tymi zwierzętami.
Jak wskazuje nazwa, starożytni Grecy sądzili, że hipopotam jest spokrewniony z koniem (hippos znaczy koń). Do 1985 roku przyrodnicy grupowali hipopotamy razem ze świniami sugerując się budową zębów. Dane uzyskane najpierw z badania białek krwi, a następnie z filogenezy molekularnej[1], DNA [2] oraz skamielin pokazują, że ich najbliższymi żyjącymi krewnymi są walenie — wieloryby, morświny, delfiny itp.[3][4] Hipopotamy mają więcej wspólnego z wielorybami, niż z innymi parzystokopytnymi, jak świnie, ponieważ wspólny przodek hipopotamów i waleni oddzielił się w pewnym momencie od przeżuwaczy oraz innych parzystokopytnych. Dlatego też hipopotamy spokrewnione są bliżej z waleniami, niż innymi przedstawicielami parzystokopytnych. Linie rozwojowe hipopotamów i wielorybów rozdzieliły się niedługo po oddzieleniu się ich wspólnego przodka od innych parzystokopytnych[5][2]
[edytuj] Ewolucja
Najnowsze badania nad pochodzeniem hipopotamowatych sugerują, że hipopotamy i wieloryby miały kiedyś wspólnego ziemno-wodnego przodka, który odłączył się od innych parzystokopytnych około 60 milionów lat temu.[3][2] Hipoteza ta mówi, że odpowiednie rozejście się przodków waleni i hipopotamów nastąpiło około 54 milionów lat temu.[1] Jedna gałąź ewoluowała w kierunku waleni. Być może zaczęła się od protowieloryba Pakicetus sprzed 52 milionów lat temu, oraz innych przodków waleni, znanych pod nazwą Archaeoceti, którzy ostatecznie przeszli wodną adaptację do niemal w całości wodnych waleni.[5]
Z kolei druga gałąź wyewoluowała w Anthracotheriidae - rodziny czworonogich zwierząt, której najwcześniejsi znani przedstawiciele pochodzą z końca eocenu. Były to zwierzęta podobne do chudych hipopotamów ze stosunkowo małymi i wąskimi głowami. Wszystkie gałęzie Anthracotheriidae, poza tą, która wyewoluowała w kierunku Hippopotamidae, wyginęły bez zostawiania jakichkolwiek potomków.[3]
Możemy prześledzić powierzchownie ewolucję przodków hipopotamów od eocenu i oligocenu, (Anthracotherium i Elomeryx) po miocen (Merycopotamus i Libycosaurus). Merycopotamus, Libycosaurus i wszystkie Hippopotamidae można uznać za reprezentantów jednego kladu, przy czym Libycosaurus był bliżej spokrewniony z hipopotamami. Ich wspólny przodek mógł żyć w miocenie, około 20 milionów lat temu. Ostatni gatunek Anthracotheriidae wyginął podczas pliocenu.[6]
Ewolucja hipopotamów wiąże się ściśle z rodziną Anthracotheriidae. Najstarszy znany hipopotam z rodzaju Kenyapotamus żył w Afryce 16-8 milionów lat temu. Hippopotamidae mogły wykształcić się w Afryce, a następnie rozprzestrzenić się równocześnie do Azji i Europy. Żaden hipopotam nigdy nie został odkryty w Amerykach. Od 7,5-1,8 milionów lat temu przodek hipopotamów, Archaeopotamus zamieszkiwał Afrykę i Bliski Wschód.[7]
Z powodu małej naszej wiedzy pochodzącej z niezadowalającej ilości skamieniałości, możemy się jedynie domyślać, że dwa współczesne rodzaje, Hippopotamus i Choeropsis (być może też Hexaprotodon), mogły się rozdzielić 8 milionów lat temu. Naukowcy nie są zgodni, czy współczesny hipopotam karłowaty należy, czy też nie, do Hexaprotodon — rodzaju wielu azjatyckich hipopotamów blisko spokrewnionych z Hippopotamus; lub Choeropsis— starszym i bardziej pierwotnym rodzajem.[7][6] Hipopotam nilowy pojawił się około 2 milionów lat temu w Etiopii, później około 120 tysięcy lat temu rozprzestrzenił się do Europy sięgając także do Wysp Brytyjskich.
[edytuj] Wymarłe gatunki
W czasie holocenu na Madagaskarze wymarły trzy gatunki hipopotama madagaskarskiego, przy czym jeden z nich w ciągu minionego tysiąca lat. Hipopotamy madagaskarskie były mniejsze niż współczesne hipopotamy nilowe, prawdopodobne w wyniku procesu karłowacenia (zwierzęta mieszkające na wyspach są mniejsze od ich odpowiedników na kontynencie).[8] Dowody kopalne, mówią nam, że wiele madagaskarskich hipopotamów było zabijanych dla mięsa przez ludzi, co mogło przyczynić się do ich wyginięcia.[9][8] Pojedyncze okazy madagaskarskich hipopotamów mogły przetrwać w trudno dostępnych zakątkach. W 1976 r. mieszkańcy wsi opisali żyjące tam zwierzę nazwane Kilopilopitsofy, który mógł być hipopotamem madagaskarskim.[10]
Oddzielne gatunki hipopotama - hipopotam europejski (H. antiquus) i H. gorgops - występowały w kontynentalnej Europie i Wyspach Brytyjskich. Oba gatunki wymarły przed ostatnim zlodowaceniem. Przodkowie hipopotama europejskiego dotarli także do wielu wysp w basenie Morza Śródziemnego podczas plejstocenu.[11]
Plejstoceńskie hipopotamy karłowate rejonu Morza Śródziemnego żyły na Krecie (H. creutzburgi), Cyprze (H. minor), Malcie (H. melitensis) i Sycyli (H. pentlandi). Hippopotamus minor przeżył do końca plejstocenu albo wczesnego holocenu. Dowody archeologiczne ze stanowiska Aetokremnos, wywołują debaty czy gatunek ten nie napotkał człowieka i został przez niego wytępiony.[12][11]
Rodzina obejmująca dwa żyjące współcześnie gatunki zaliczane do rodzajów:
- Hippopotamus Linnaeus, 1758
- hipopotam nilowy (Hippopotamus amphibius)
- Hexaprotodon Falconer & Cautley, 1836
- hipopotam karłowaty (Hexaprotodon liberiensis)
oraz wymarłe rodzaje:
- †Choeropsis
- †Phanourios
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 B. M. Ursing, U. Arnason: Proceedings of the Royal Society. 1998, ss. 2251, no 1412. (tom 265). "Analiza mitochondrialnych genomów mocnym wsparciem dla powiązania hipopotam-waleń".
- ↑ 2,0 2,1 2,2 J. Gatesy: Biologia molekuralna i ewolucja. Ss. 537-543 (14 tomów). "Więcej świadectw DNA na istnienie kladu walenie/hippopotamidae: proteina odpowiada za krzepliwość krwi".
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Naukowcy odnaleźli brakujące ogniwo między delfinem, waleniem oraz ich bliskim krewnym, hipopotamem. W: Science News Daily [on-line]. 25 stycznia 2005. [dostęp 18 czerwca 2007].
- ↑ National Geographic - Hipopotamy: afrykańska rzeka Beast. W: National Geographic [on-line]. [dostęp 18 lipca 2007].
- ↑ 5,0 5,1 Jean-Renaud Boisserie, Fabrice Lihoreau, Michel Brunet: Proceedings of the National Academy of Sciences. luty 2005, ss. 1537-1541, no 5. (tom 102). [dostęp 9 czerwca 2007]. "Pozycja hipopotamowatych pośród Cetartiodactyla".
- ↑ 6,0 6,1 Jean-Renaud Boisserie, Fabrice Lihoreau, Michel Brunet: Zoologica Scripta. marzec 2005, ss. 119-143, no. 2 (tom 34). [dostęp 1 czerwca 2007]. "Początki hipopotamowatych (Ssaki, Cetartiodactyla): próba wyjaśnienia".
- ↑ 7,0 7,1 Jean-Renaud Boisserie: Zoological Journal of the Linnean Society. 2005, ss. 1-26 (tom 143). [dostęp 1 czerwca 2007]. "Filogeneza i taksonomia Hippopotamidae (ssaki: parzystokopytne); tekst oparty na morfologii i analizie kladystycznej".
- ↑ 8,0 8,1 Solweig Stuenes: Journal of Vertebrate Paleontology. 1989, ss. 241-268 (tom 9). "Taksonomia, zwyczaje i relacje żywych skamielin - hipopotamów Madagaskaru: Hippopotamus lemerlei i H. madagascariensis.".
- ↑ Peter Tyson: Ósmy kontynent; Życie, śmierć i ponowne odkrycie zaginionego świata Madagaskaru. New York: 2000. ISBN 0-380-97577-7.
- ↑ David A. Burney, Ramilisonina: American Anthropologist. grudzień 1998, ss. 957-966, no. 4 (tom 100). "Kilopilopitsofy, Kidoky i Bokyboky: Relacje na temat dziwnych istot z Madagaskaru, i "Okno Wymierań: megafauny"".
- ↑ 11,0 11,1 Petronio, C. (1995): Uwagi o taksonomii Pleistocene hippopotamuses. Ibex 3: 53-55. PDF fulltext
- ↑ A. Simmons: Geoarcheologia. 2000, ss. 379-381, no. 4 (tom 15). "Wymieranie fauny w środowisku wyspowym: łowcy hipopotam karłowaty z Cypru".
