Ożarów (województwo łódzkie)
Z Wikipedii
Współrzędne: 51°8'60" N 18°31'0" E
| Ożarów | |
| Województwo | łódzkie |
| Powiat | wieluński |
| Gmina | Mokrsko |
| Sołtys | Jan Juszczak |
| Położenie | 51° 8' 60'' N 18° 31' 0'' E |
| Wysokość | 240 m n.p.m. |
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
43 |
| Kod pocztowy | 98-345 |
| Tablice rejestracyjne | EWI |
|
Położenie na mapie Polski
  Ożarów
|
|
 |
|
Ożarów – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie wieluńskim, w gminie Mokrsko. Znajduje się w odległości 12 km od Wielunia.
W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie sieradzkim.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Ożarów to wioska leżąca w paśmie pagórków ożarowskich. Owe pagórki są najwyższym wzniesieniem w tej części Wyżyny Wieluńskiej będącej częścią Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Długość pagórków wynosi w przybliżeniu 23 km, a szerokość 12 km. Najwyższe spośród nich mają wysokość 264 m n.p.m.
Ożarów jako wieś powstał zapewne w wieku XIV, przy czym jego nazwę należy wiązać z gospodarką wypaleniskową, gdyż ożarami zwano właśnie miejsca po wypalonej pod osadnictwo puszczy.
Pierwsza zaświadczona wzmianka o wsi Ożarów pochodzi z roku 1381, zamieszczona została w akcie lokacyjnym Wierzbia, rozdzielającym granice między obu wsiami. Ożarów był wówczas własnością książęcą. Wsią szlachecką stał się w II poł. XV wieku. Kasper Niesiecki wywodzi z tej wsi ród Ożarowskich herbu Rawicz. Już w 1500 r. w posiadanie Ożarowa weszła Jadwiga z Zagórzyna Żychlińska herbu Szeliga, która przekazała Ożarów córce Annie, żonie Mikołaja Rusockiego herbu Korab. W połowie XVII wieku posiadaczem Ożarowa został Krzysztof Grodzicki herbu Łada, a od 1669 r. przeszedł do Tymińskich herbu Nałęcz, po czym do Kuleszów herbu Ślepowron. Około 1740 r. Ożarów kupił Władysław Bartochowski herbu Rola i z tym to właścicielem należy wiązać budowę zachowanego dworu. Starszy poprzedni dwór był w katastrofalnym stanie, o czym można sądzić na podstawie opisu z 1669 roku. Budowa nowego dworu była więc koniecznością. To, iż Władysław Bartochowski, skarbnik sieradzki (1734), łowczy (1735), kasztelan wieluński (1760), wybudował dwór, dokumentuje zachowane rzeźbienie na belce stropu jadalni, które głosi datę budowy dworu – 1757 oraz litery L.R. – pierwsza odpowiadająca imieniu Władysława (łac. Ladislaus), druga – nazwie herbu Rola. Syn Władysława Bartochowskiego, Wojciech, był chlubnym następcą ojca, jego udany związek z Anną z Walewskich pozwolił na wykupienie przylegających dóbr w Skomlinie i Toplinie. Dobra w Ożarowie są we władaniu rodziny Bartochowskich do 1832 r., kiedy to po śmierci Anny z Walewskich Bartochowskiej w 1821 roku dwór przeszedł w posiadanie Kazimierza i Stanisława Bartochowskiego, a następnie w ręce Ignacego Bąkowskiego, siostrzeńca Bartochowskich, który przekazał go synowi Janowi Kazimierzowi Bąkowskiemu. W 1881 roku Ożarów kupił Wiktor Maręż, który już w następnym roku odsprzedał go Niemcowi Kuniberdowi Meske. Rodzina Mesków pozostaje w Ożarowie do 1945 roku.
[edytuj] Zabytki
[edytuj] Muzeum Wnętrz Dworskich
Po 1945 r. dwór wraz z parkiem i lasami przeszedł pod kierownictwo Okręgowego Zarządu Lasów Państwowych w Łodzi. W latach 1970-1980 został poddany gruntownej konserwacji. Od 1981 r. mieści się tutaj Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie Oddział Muzeum Ziemi Wieluńskiej. Architektura dworu została oparta o późnobarokowe założenia budownictwa dworskiego. Dwór ma konstrukcję zrębową wykonaną z modrzewiowych bali osadzonych na kamienno-ceglanym fundamencie. Pod południowo-zachodnią częścią dworu znajduje się podpiwniczenie sklepione kolebkowo. Plan dworu tworzy prostokąt, do którego przylegają na rogach cztery alkierze nie wychodzące poza lico elewacji bocznych. Bliższe analogie dwór w Ożarowie wykazuje z nieistniejącym już dworem w Czarnożyłach, zwłaszcza dotyczy to alkierzy zwieńczonych baniastymi kopułami i wystawki. Dwór jest zwieńczony dachem łamanym polskim krytym gontem.
Wnętrza dworu zostały zaadaptowane na potrzeby ekspozycji obrazującej ideę rodzimości dworu polskiego. W stylowym wnętrzu mieści się salon, buduar i alkowa, pokój myśliwski, gabinet, sala jadalna, pokoik dziewczęcy. Zgromadzone zabytki pochodzą w większości z dworów ziemi wieluńskiej, np. piece pochodzące z dworku w Parcicach. Na uwagę zasługują zwłaszcza barokowe szafy, skrzynie i kufry z XVIII i XIX wieku, pasy kontuszowe, ceramika, zespół portretów szlachty wieluńskiej z XVII, XVIII i XIX wieku. W stylowych wnętrzach dworu odbywają się koncerty, recitale, spotkania naukowe, imprezy okolicznościowe, aukcje dzieł sztuki, imprezy folklorystyczne, odczyty, lekcje muzealne, wieczory autorskie, wieczory literacko-muzyczne. Swoją działalnością Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie stara się kontynuować tradycje centrum kulturalnego, jakim przez wieki był dwór na ziemiach polskich. Przy Muzeum działa od 16 grudnia 1995 r. Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie, skupiające działaczy społecznych.
[edytuj] Wiatrak
Wiatrak w Ożarowie, a dokładnie w Kocilewie niedaleko Ożarowa, wybudowany został staraniem rodziny Kowalskich w roku 1914. Jednak na wzgórzu kocilewskim znacznie wcześniej istniał inny wiatrak, wg tradycji ustnej stał tam już w połowie wieku XIX. Poświadczają taki stan również dokumenty, które rodzina Kowalskich przekazała do Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie. Wśród tych dokumentów najważniejszy wydaje się być odpis aktu notarialnego z 1911 roku, w którym Roman Kowalski został właścicielem wieczysto-czynszowej dzierżawy osady młynarskiej w Kocilewie, po przepisaniu mu jej przez ojca Marcina, który z kolei odziedziczył go po swoim ojcu Felicjanie Kowalskim. Majątek ożarowski w tym okresie był w posiadaniu niemieckiej rodziny Meske, na rzecz której Kowalscy mieli opłacać dzierżawę. Jak wynika z dokumentów, za zaległości w czynszu Kuniberd Meske z determinacją dążył do przejęcia osady młynarskiej w Kocilewie. Aby to zrealizować, rozpoczął istną batalię w sądzie w Kaliszu, mającą doprowadzić do licytacji osady. Dokumentami, które dobrze oddają poczynania dziedzica, są zachowane fragmenty korespondencji z lat 1937-1938 pomiędzy panem Meske a jego adwokatem Leonem Krellem z Kalisza. Rodzina Kowalskich jednak umiejętnie się broniła, w czym wydatnie pomagał jej fakt, że i władza polska chroniła ich w pewien sposób, raz po raz wydając decyzje o zakazie licytacji osady znajdującej się w pasie przygranicznym. Stan ten utrzymał się do roku 1939, przy czym i w czasie wojny dziwnym zrządzeniem losu i okupanta rodzina Kowalskich ciągle prowadziła wiatrak. O tym fakcie z kolei zaświadcza zeszyt z roku 1940 będący dokumentacją dokonywanego przemiału.
Po roku 1945, już w Polsce Ludowej, wiatrak prowadził Henryk Kowalski, syn Romana. Jednak wiatrak będący przedsiębiorstwem prywatnym stał się solą w oku miejscowej władzy, która skutecznie utrudnia życie Henrykowi Kowalskiemu, zakazując mu w roku 1960 decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi przemiału zboża na mąkę. Henryk Kowalski był ostatnim młynarzem w Ożarowie, a zamknięty wiatrak od tej pory służy jedynie jako budynek magazynowy. Nieużywany młyn popadał w coraz większą ruinę, najpierw zdjęto mu skrzydła. Lata następne przyniosły załamanie się konstrukcji dachu, oberwanie się wału wraz z kołem palecznym, zniszczenie podłóg oraz oszalowania i konstrukcji ścian. Stan taki trwał do roku 1996, kiedy to wiatrak był już zupełną ruiną skazaną na pewną śmierć techniczną oraz zniknięcie z krajobrazu. Jednak właśnie wtedy z inicjatywy Muzeum w Ożarowie oraz działającego przy nim Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie rozpoczęto działania mające na celu uratowanie wiatraka. Inicjatywa ta spotkała się ze zrozumieniem w Urzędzie Miasta i Gminy Wieluń. Udało się wygospodarować środki na wykupienie terenu wokół wiatraka, a sam wiatrak został przekazany społecznie przez Witolda Kowalskiego, z jednym wszakże zastrzeżeniem: wiatrak nie może być przeniesiony w inne miejsce oraz po rekonstrukcji ma być udostępniony do zwiedzania oraz spełniać funkcje dydaktyczne. Koordynatorem prac związanych z rekonstrukcją pozostał prezes Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie mgr inż. Wacław Witkowski, wkładający w nią całe serce oraz poświęcający jej większość swego wolnego czasu. Jest to wiatrak typu koźlak. Skrzydła wiatraka mają imponujące rozmiary: średnica zataczanego przez nie okręgu to ok. 17 metrów, a ich powierzchnia ponad 50 m².
[edytuj] Kościół
Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Ożarowie jest kolejną, trzecią świątynią w tej miejscowości. Dwa poprzednie drewniane kościoły spłonęły. W 1742 r. spalił się kościół pochodzący z XV lub XVI wieku. Staraniem Władysława Bartochowskiego wzniesiono nową świątynię. Kościół ten spłonął w oktawę Bożego Ciała 25 czerwca 1916 r. Z parafii w roku 1921 wydzielono parafię Przedmość, a w 1922 – parafię Wierzbie. Od tej pory, aż do jesieni 1940 r. nabożeństwa odprawiano w sali Domu Ludowego. Budowę nowego kościoła, jednonawowego i jednowieżowego, w zamyśle architekta nawiązującego do gotyku, rozpoczęto w 1930 r. Rok później możliwe było wzniesienie murów do wysokości 4 metrów. Prace budowlane kontynuowano w 1938 r. Po przerwie okupacyjnej, jeszcze w niewykończonym kościele, od 2 lutego 1945 r. rozpoczęto sprawowanie liturgii. Prace przy budowie wieży trwały do 1950 r., a konsekracja kościoła nastąpiła 26 maja 1961 roku przez biskupa Jana Czajkę. Odpusty w Ożarowie odbywają się 22 lipca.
We wnętrzu ożarowskiej świątyni znajdują się historyczne pamiątki. Ołtarz główny z XIX w., z okazałymi kolumnami, posiada współczesny obraz nawiązujący do wezwania kościoła – przedstawia Marię Magdalenę i Jezusa. Górną część ołtarza zdobią obłoki, tworzące wieniec wokół Stwórcy. Na bokach wyeksponowane są cztery postacie aniołów. W bocznej kaplicy stoi ołtarz z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. Interesująco prezentuje się ambona, pochodząca z wieluńskiej fary zniszczonej w czasie wojny przez Niemców. Nie zachowały się prowadzące do niej oryginalne schody z płaskorzeźbami Ewangelistów.
[edytuj] Cmentarz
Na ożarowskim cmentarzu znajduje się mogiła żołnierzy Wojska Polskiego. W pierwszym dniu wojny w bohaterskiej obronie Ożarowa polegli:
- Kamiński Aleksander,
- Kolasiński Konrad,
- Krakowski Wiktor,
- Lipiński Zygmunt.
Każdego roku w dniu Wszystkich Świętych składane są kwiaty i zapalane znicze, by uczcić pamięć młodych bohaterów i Polaków. 1 września 1981 roku ufundowano nowy pomnik. Odbyła się uroczystość z udziałem ZBOWiD, pracowników gminy, straży, orkiestry oraz młodzieży szkolnej i mieszkańców Ożarowa. Zdradzieckie kule powaliły na cmentarnym murze 4 żołnierzy 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej. Na naszym cmentarzu znajdują się również mogiły żołnierzy Armii Krajowej.
[edytuj] Młyn
Młyn wybudował w 1909 roku Tomasz Fertała. Odziedziczyli go po nim jego synowie: Andrzej, Piotr i Władysław. Później został upaństwowiony. Produkowano w nim: żyto, kaszę, mąkę, a kiedyś nawet mannę. W między czasie był remontowany. Został zamknięty w 2000 r.
[edytuj] Ochotnicza Straż Pożarna
Ochotnicza Straż Pożarna w Ożarowie powstała w 1908 r. i została zarejestrowana za czasów władz carskich jako druga w powiecie wieluńskim po Rudzie, podlegając bezpośrednio naczelnikowi powiatu. W niedługim czasie po rozszerzeniu swej działalności zorganizowano filię OSP w Komornikach.
Początki działalności straży w Ożarowie były trudne. Brakowało sprzętu, umundurowania, odpowiedniego pomieszczenia, funduszy na te cele. Była natomiast inicjatywa, był zapał, chęć zorganizowania czegoś, co nie ograniczałby się tylko do gaszenia pożarów, ale do rozrywek w formie przedstawień, organizowania festynów, zabaw, majówek, odbywania pokazowych ćwiczeń pożarniczych, musztry i sportu. Nie było wówczas dotacji na rozwój straży pożarnej, członkowie starali się o wszystko we własnym zakresie i możliwościach. Pierwsza szopa strażacka, zwana remizą, zbudowana z desek, stała w środku wsi obok stawu przeciw pożarowego. W 1909 roku ufundowano sztandar przy pomocy społeczeństwa Ożarowa. Przy OSP w latach 1916-1917 utworzono orkiestrę dętą. W 1948 roku ufundowano nowy sztandar. 1969 roku zorganizowano młodzieżową drużynę pożarniczą. Z ofiarną pomocą całego społeczeństwa wybudowano w 1978 roku typową, nowoczesną remizę z dużą salą widowiskową, garażami na samochody i sprzęt, pomieszczeniem z zapleczem kuchennym i socjalnym.
[edytuj] Przyroda
Od Ożarowa biorą nazwę Pagórki Ożarowskie, najwyższe wzniesienia Wyżyny Wieluńskiej (264 m n.p.m.). W okolicy znaczne kompleksy leśne i pokłady gliny przydatnej dla przemysłu ceramicznego. W parku otaczającym Muzeum Wnętrz Dworskich znajdują się drzewa – pomniki przyrody.
[edytuj] Oświata
[edytuj] Szkoła
Otwarcie Szkoły Podstawowej w Ożarowie nastąpiło w 1874 roku. Nauka odbywała się wtedy w prymitywnych warunkach. Dopiero po 1918 roku poprawiła się nieco sytuacja lokalowa szkoły. Obecny budynek szkolny oddano do użytku w roku szkolnym 1938/39. Istniało wtedy 6 oddziałów skupiających, 247 uczniów. W czasie wojny budynkiem zarządzali Niemcy. Pierwszym powojennym kierownikiem Szkoły Podstawowej w Ożarowie był Feliks Zaskurski. W roku szkolnym 1956/57 liczyła 220 uczniów, miała siedem klas i sześciu nauczycieli. W roku szkolnym 1958/59 pan F. Zaskurski zorganizował w szkole zespół mandolinistów i gitarzystów, a jego żona Alfreda Zaskurska, zorganizowała z młodzieży pozaszkolnej zespół teatralny oraz chór szkolny. Szkoła pod kierownictwem Zaskurskiego współpracowała z licznymi organizacjami społeczno-kulturalnymi, m.in.: Komitetem Rodzicielskim, Gminną Spółdzielnią "Samopomoc Chłopska", Kołkiem Rolniczym, Związkiem Młodzieży Wiejskiej, Ludowym Zespołem Sportowym oraz Ochotnicza Strażą Pożarną.
W roku szkolnym 1963/64 obowiązki kierownika szkoły objął Kazimierz Sękowski. W tym samym roku powstała w szkole drużyna ZHP. W roku szkolnym 1965/66 reaktywowano zespół muzyczny, którego instruktorem był Ireneusz Mieszkalski.
Od 1974 roku szkołą kierował pan Józef Ząbecki. W 1993 roku szkołę rozbudowano. Wówczas też otrzymała sztandar. W szkole działa Dziecięcy Zespół Obrzędowy, odnoszący liczne sukcesy na konkursach dziecięcych zespołów folklorystycznych. Dyrektorem placówki i opiekunem zespołu jest pani mgr Halina Gniłka.
[edytuj] Biblioteka w Ożarowie
Biblioteka w Ożarowie została założona w 1956 roku. Jej siedzibą był budynek położony na środku wsi naprzeciwko mleczarni. Obecnie od 2001 roku biblioteka mieści się w Szkole Podstawowej.
[edytuj] Przedszkole
Przedszkole w Ożarowie powstało w 1934 roku. Mieściło się ono w domu prywatnym. Po wyzwoleniu zajęło dwie sale w dworku. Jego kierowniczką była pani Danuta Jaskulską. Dzieci miały w parku ogromny plac zabaw oraz niewielki staw z fontanną. W 1970 roku podjęto uchwałę o remoncie dworku, więc przedszkole przeniesiono do prywatnego domu pani Małkowej. Wkrótce pani Jaskulska wyjechała a jej miejsce zajęła pani Beata Remian. Po likwidacji Urzędu Gminy znów przedszkole przeniesiono. Obecnie przedszkole mieści się w budynku Szkoły Podstawowej.
[edytuj] Sport
W Ożarowie działa piłkarski klub sportowy. Koło cegielni znajduje się duże boisko sportowe.
[edytuj] Ośrodek zdrowia
Po wyzwoleniu w Ożarowie zamieszkał felczer i mieszkańcy korzystali z jego usług. W 1960 roku przybył lekarz pan Aleksander Sowiński z żoną stomatologiem. Pierwszy Ośrodek zdrowia mieścił się w prywatnym domu Młynarczyków. Pacjentów przybywało, więc postanowiono przystąpić do budowy nowoczesnego Ośrodka zdrowia. Pracowała cała wieś, a dowodził nimi niezastąpiony społecznik pan Antoni Szeląg dawny przewodniczący Gminy w Ożarowie. Uroczyste otwarcie obiektu nastąpiło w Dzień Służby Zdrowia 7 kwietnia 1974 roku. Oprócz gabinetu lekarskiego, zabiegowego, stomatologicznego i apteki, mieściły się w nim mieszkania dla pracowników.
[edytuj] Mleczarnia
Tuż przy stawie na środku wsi znajduje się żółty budynek, w którym mieści się mleczarnia.
[edytuj] Cegielnia Ożarów
Historia cegielni Ożarów, sięga dawnych czasów. Twórcą i jej pierwszym właścicielem, był dziedzic, pan Meska. Wówczas, wszystkie prace przy produkcji cegły, były wykonywane ręcznie. Mijające lata przyniosły okres, kiedy to cegielnia, zmieniła swojego właściciela, a stał się nim: Przedsiębiorstwo ceramiki Budowlanej w Łasku. W tym czasie, ulepszono i udoskonalono wyrób cegły tak, aby stawał się on bardziej lepszy gatunkowo. Zmiana polityki gospodarczej Polski sprawiła, że cegielnia Ożarów, została sprywatyzowana. Od 1990 r. stała się ona prawną własnością pana Krzysztofa Kasprzyka i przyjęła nazwę MULTI-HEKK. Od tego czasu, nastąpiła całkowita modernizacja zakładu, wprowadzono nowoczesne technologie aby wyrób był atrakcyjny i konkurencyjny na rynku budowlanym. Te wszystkie zabiegi pielęgnacyjne, sprawiły, że cegłę wyprodukowaną w cegielni Ożarów, zakwalifikowano do najwyższej klasy-100, nadano jej atest i certyfikat. Prawdziwą chlubą naszej cegielni są powstające z produkcji macierzystej, osiedla mieszkalne w Piasecznie koło Warszawy. Nieustannie wznoszone nowe gmachy cieszą się dużym powodzeniem, z uwagi na bardzo dobry materiał budowlany i nowoczesną architekturę.
[edytuj] Kultura
[edytuj] Zespół Śpiewaczo-Obrzędowy
Powołany został w lutym 1986 r. Od 1999 r. Zespołem opiekuje się pani Wanda Majtyka. Zespół w swoim dorobku ma widowiska obrzędowe związane z kalendarzem życia dawnej wsi: "Wieczór panieński", "Andrzejki", "Zapusty" oraz pieśni bożonarodzeniowe, wielkanocne i weselne. Największymi osiągnięciami są: II nagroda w kategorii zespołów autentycznych oraz II nagroda w kategorii śpiewaków ludowych dla pani Wandy Majtyki.
[edytuj] Dziecięcy Zespół Obrzędowy
Zespół powstał w 1995 r. Opiekunką zespołu do tej pory jest dyrektor Szkoły Podstawowej pani Halina Gniłka. Po raz pierwszy Dziecięcy Zespół zaprezentował się na VII Przeglądzie Folklorystycznym w Lututowie w 1996 r. Zespół ma na swoim koncie wiele sukcesów
[edytuj] Współcześni artyści
Pani Zofia Rodak urodziła się 2 października 1923 roku. Od 1973 roku należy do Koła Gospodyń Wiejskich. Najpierw była jego członkiem, a następnie sekretarzem. Już od 1975 roku pracuje w muzeum. Od 1978 roku robiła czepki, a także damskie i męskie stroje ludowe. Robi również pająki z bibuły, wydmuszki, lubiałki ze słomy do chleba oraz obijaki. Bardzo często jeździ ze swoimi pracami do Sieradza.
Ś.P. Pani Zofia Ulfik należała do Związku Sztuk pięknych w Lublinie. Oprócz wycinanek robi kwiaty z papieru, szyje i haftuje czepki. Prace jej można oglądać w Muzeum Ziemi Wieluńskiej.
Ś.P. Pan Antoni Chłód – urodził się w Ożarowie. Od najmłodszych lat lubił rzeźbić w drewnie. Pracował w gospodarstwie i w wolnych chwilach oddawał się swojej pasji. Rzeźbił figurki świętych, które oddawał krewnym i znajomym. Jego prace zakupiło też Muzeum w Wieluniu. Na uwagę zasługują jego ołtarzyki oraz posąg św. Floriana, który stoi na placu przed remizą.
[edytuj] Bibliografia
- Olejnik T., Kościół w Ożarowie, [w:] "Echo" nr 47/1996,
- Ruszkowski A., "Sieradz i okolice", Sieradz 2000.
- Archiwum domowe
- Wiluś B., Dwór w Ożarowie, [w:] "Na sieradzkich szlakach", nr 2/II/1986 r., s. 8-11.
- Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. VII (1886 r.), s. 792-793 (wpis 2.: Ożarów poduchowny)
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
