ORP Kaszub (1921)

Z Wikipedii

ORP Kaszub
Historia
Położenie stępki	1913
Wodowanie	12 grudnia 1914
Oddanie do służby	23 marca 1915 17 września 1921
Wycofanie ze służby	20 lipca 1925
Status okrętu	eksplozja, złomowany
Stocznia	Stettiner Maschinenbau A.G. Vulcan, Szczecin
Wcześniejsza nazwa	Z-4 (podczas budowy) V-108 (1914-1918 )
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 340 t pełna: 421 t
Długość	62,6 m
Szerokość	6,22 m
Zanurzenie	2,54 m
Napęd	2 turbiny parowe AEG Vulcan o mocy łącznej 5 500 KM, 3 kotły Yarrow, 2 trzyłopatowe śruby o średnicy 1,70 m
Prędkość	29 w vmaks./20 w vek.
Zasięg	640 Mm/przy vek.; ? Mm/przy vmaks.
Załoga	3 oficerów; 74 podoficerów i marynarzy
Uzbrojenie	(1925) 2 działa 75 mm (2 x I) 2 wt 450 mm (1 x II)

ORP Kaszub - polski torpedowiec służący w latach 1921-1925, dawny niemiecki V-108 z okresu I wojny światowej, jeden z pierwszych okrętów Polskiej Marynarki Wojennej. Pierwszy z trzech polskich okrętów o tej nazwie.

Spis treści 1 Pod cesarską banderą 2 Przejęcie okrętu i remont 3 Powrót do kraju 4 Służba w Polsce 5 Dane taktyczno-techniczne 6 Bibliografia 7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Pod cesarską banderą

Torpedowiec ten należał do serii czterech torpedowców, jakie Holandia zamówiła jeszcze przed I wojną światową w szczecińskiej stoczni Stettiner Maschinenbau AG Vulcan. Przewidziano dla nich nazwy od Z1 do Z4. Według holenderskich założeń miały to być pełnomorskie torpedowce. Jednak, jak na owe czasy były to okręty mniej, niż średnie (budowano już wówczas niewiele torpedowców na korzyść większych niszczycieli) i przeznaczone raczej do działań na wodach przybrzeżnych.

Po wybuchu I wojny światowej nieukończone okręty zarekwirowano i po ukończeniu budowy wcielono do cesarskiej marynarki niemieckiej jako seria V 105. Dwie pierwsze jednostki V 105 i V 106 ukończono w styczniu 1915 roku, a dwa dalsze V 107 i V 108 do służby weszły dwa miesiące później tj. 23 marca. V 108 - przyszły "Kaszub", został włączony do niemieckiej floty bałtyckiej, gdzie na przełomie kwietnia i maja brał udział w wypadzie floty na Zatokę Ryską. Torpedowiec uczestniczył również w walce o Lipawę, gdzie na minach 8 maja 1915 zatonął V 107. W 1916 roku V 108 został przeniesiony do służby szkolnej, w której służył do końca wojny.

[edytuj] Przejęcie okrętu i remont

Po zakończeniu I wojny światowej zwycięskie mocarstwa podzieliły pomiędzy siebie potężną flotę Kaiserliche Marine. Decyzją z dnia 9 grudnia 1919 roku Polsce przyznano jedynie sześć torpedowców, których łączny tonaż miał nie przekraczać 1200 ton. Jednym z wybranych okrętów był V 108. Torpedowiec zacumowany w bazie Royal Navy w Rosyth wraz z innymi okrętami nie przedstawiał większej wartości. Jego stan był bardzo zły, nie było na nim uzbrojenia oraz innych mechanizmów. Strona polska zdecydowała się na remont w stoczni brytyjskiej, który przeprowadzono na podstawie umowy z 10 listopada 1920 roku z państwową stocznią H.M. Dockyard w Rosyth. Remont rozpoczął się 12 grudnia 1920 roku za zgodą Departamentu Spraw Morskich. Nadzór nad prawidłowym jego przebiegiem prowadziło Kierownictwo Dozoru Remontu Torpedowców w Rosyth, kierowane przez kpt. mar. (później kmdr ppor. inż.) Ferdynanda Dyrnę, służbowo podległe kontradm. Wacławowi Kłoczkowskiemu. W czasie remontu zdarzyły się drobne wypadki, m.in. podczas dokowania okrętu uszkodzono ster. Próby morskie przeprowadzono 22 sierpnia, po czym do końca miesiąca prowadzono pracę porządkową oraz szkolenie załogi. Następnie 31 sierpnia okręt już pod własną parą udał się do Leith.

[edytuj] Powrót do kraju

Po skompletowaniu załogi, która liczyła 3 oficerów oraz 34 podoficerów i marynarzy, okręt przygotowywano do podróży do kraju. Dowódcą mianowany został kmdr ppor. Walerian Antonowicz. W sobotę 17 września na redzie portu Leith odbyło się poświęcenie okrętu, któremu nadano nazwę "Kaszub". W nocy 18 września okręt wraz z OORP "Kujawiak" i "Krakowiak" wyruszył w drogę do norweskiego portu Kristiansand, skąd po uzupełnieniu zapasów miał dotrzeć do kraju. W czasie podróży ORP "Kaszub" pobrał ropę z ORP "Kujawiak", jednak w wyniku złego podłączenia węży przez pół godziny ropa wylewała się do morza. Po pobraniu ropy podróż kontynuowano. Niestety, w wyniku zmniejszenia ciśnienia w kotłach okrętu, prędkość spadła do 8 węzłów i dowódca dyonu kmdr por. Konstanty Jacynicz rozkazał Kaszubowi wracać do Szkocji. Okręt 1 października opuścił na holu Aberdeen i dotarł 5 października na Bornholm, skąd pod własną parą wszedł do Gdańska 6 października.

[edytuj] Służba w Polsce

ORP "Kaszub" został wcielony do polskiej Marynarki Wojennej 15 października 1921 roku. Wymagał jednak, tak jak pozostałe torpedowce, dalszego remontu i uzbrojenia. Odnowiony okręt wszedł w 1922 roku do utworzonego Dywizjonu Torpedowców dowodzonego przez kmdr por. Edwarda Sadowskiego. Pierwszym i jedynym dowódcą ORP "Kaszub" był mianowany na to stanowisko 10 lutego 1921 roku kmdr ppor. Bohdan Brodowski. Torpedowiec po rozpoczęciu służby szkolił nowe kadry dla PMW. W tym celu odbywał rejsy do różnych portów bałtyckich. W 1922 roku odwiedził wraz z innymi torpedowcami Kopenhagę, w 1923 Karlskronę i Kalmar. ORP "Kaszub" jako pierwszy polski okręt na Bałtyku podniósł proporzec Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego - miało to miejsce 29 kwietnia 1923 roku w Gdyni podczas uroczystego otwarcia i poświęcenia Tymczasowego Portu Wojennego i Schroniska dla Rybaków.

"Kaszub" zatonął 20 lipca 1925 w Stoczni Gdańskiej, w wyniku niewyjaśnionej do dzisiaj eksplozji kotła (3 ofiary). Podejrzewano m.in. dywersję.

Okrętem bliźniaczym w polskiej służbie był ORP "Mazur" (ex- V 105).

[edytuj] Dane taktyczno-techniczne

• Dane stoczniowe:
  • Stocznia: Stettiner Maschinenbau AG Vulcan, Szczecin (Niemcy)
  • Numer budowy: 356
  • Położenie stępki: 1913
  • Wodowanie: 12.12.1914
  • W niemieckiej służbie: 23.03.1915
  • W polskiej służbie: 17.09.1921
  • Wycofany: 20.07.1925
• Wyporność:
  • standardowa/kontraktowa: 340 ton
  • normalna: ? ton
  • pełna: 421 ton
• Wymiary:
  • długość całkowita: 62,6 m
  • długość między pionami: 62 m
  • szerokość maksymalna: 6,22 m
  • zanurzenie:
    • pełne: 2,54 m
    • średnie: 2,07 m
• Napęd:
  • cztery kotły wodnorurkowe typu Yarrow:
    • dwa opalane węglem
    • dwa opalane ropą
  • dwie turbiny AEG Vulcan o łącznej mocy: 5500 KM
  • 2 trzyłopatowe śruby o średnicy 1,70 m
• Zapas paliwa:
  • normalny: ? ton węgla, ? ton ropy
  • maksymalny: 55 ton węgla, ? ton ropy
• Osiągi:
  • prędkość:
  • maksymalna:
    • (1920) 20 w
    • (1915) 29 w, na próbach 29,5 w
  • ekonomiczna:
    • (1920) 17 w
  • zasięg pływania: 1400 Mm przy prędkości 17 w, 640 Mm przy prędkości 20 w
• Załoga:
  • (1921) - 77 ludzi w tym: 3 oficerów, 74 podoficerów i marynarzy
  • (1915) - 60 ludzi w tym: 3 oficerów, 57 podoficerów i marynarzy

• Uzbrojenie:
  • 1915 – 1919:
    • 2 działa kalibru 88 mm L/30 (2 x I)
    • 2 wyrzutnie torped kalibru 450 mm (1 x II)
  • 1921 – 1924:
    • 2 działa kalibru 47 mm wz. 85 Hotchkiss (2 x I)
    • 2 ckm-y Maxim wz. 08 kalibru 7,92 mm (2 x I)
  • 1925 – 1925:
    • 2 działa kalibru 75 mm Schneider wz. 97 (2 x I)
    • 2 wyrzutnie torpedowe kalibru 450 mm (1 x II)

Podobne były polskie torpedowce: ORP Krakowiak, ORP Kujawiak, ORP Podhalanin, ORP Ślązak.

Zobacz też:

• ORP Kaszub (okręt podwodny)
• ORP Kaszub (korweta)

[edytuj] Bibliografia

• "ORP Kaszub - ofiara pecha czy sabotażu", Marek Twardowski, Morza Statki i Okręty, numer 1 (43) styczeń/luty 2004, wydawnictwo Magnum-X sp. z o.o. (ISSN 1426-529X)
• "Pierwsze 1000 mil", Lech Trawicki, Morza Statki i Okręty, numer 6 (48) listopad/grudzień 2004, wydawnictwo Magnum-X sp. z o.o. (ISSN 1426-529X)
• "Pierwsze 1000 mil (dokończenie)", Lech Trawicki, Morza Statki i Okręty, numer 1 (49) styczeń/luty 2005, wydawnictwo Magnum-X sp. z o.o. (ISSN 1426-529X)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• model do sklejania do ściągnięcia torpedowca V-108