Wieleci

Z Wikipedii

Wieleci, Wilcy, Lucice, Lutycy to grupa plemienna Słowian połabskich, zamieszkujących od VI wieku tereny między dolną Odrą a Łabą, wywodząca się z Pomorza Przedodrzańskiego. W źródłach pisanych za czasów Karola Wielkiego nazywani również: Wiltzi, Vultzi, Welatabowie. Wieleci obok Obodrzyców i Serbów należeli do Słowian zachodnich. Geograf Bawarski podaje, że na ziemiach Wieletów znajdowało się 95 grodów.

Spis treści 1 Etymologia 2 Plemiona wieleckie i ich rozsiedlenie 3 Dzieje polityczne 3.1 Plemiona wieleckie do końca IX wieku 3.2 Sytuacja na północno-wschodnim Połabiu przed powstaniem Słowian połabskich 3.3 Plemiona wieleckie (lucickie) w okresie powstania Słowian połabskich 3.4 Sojusz z Czechami 3.5 Sojusz niemiecko-wielecki, nieudana próba budowy tożsamości lucickiej i rozpad Związku Wieleckiego 4 Ustrój Związku wieleckiego w VIII i IX wieku 5 Libertas more Liuticio — ustrój Związku lucickiego 6 Tożsamość etniczna Luciców 7 Religia Luciców 8 Stosunek Luciców do chrześcijan 9 Kalendarium 10 Przypisy 11 Bibliografia 11.1 Źródła 11.2 Opracowania

[edytuj] Etymologia

Etymologia obu podstawowych nazw plemiennych, tzn. Wieleci i Lucice nie jest do końca jasna. Nazwa Wieleci może być wywiedziona ze słowiańskiego słowa vlci, tj. „wilki”^[1][2]. Natomiast miano Lucice pochodzi według części badaczy od słowiańskiego wyrazu ljut, znaczącego „dziki”^[3]. Istnieje też możliwość wywodzenia tego miana od nazwy boga czczonego w Radogoszczy – L'utyi bog (tj. dziki bóg)^[4]. Rozważana jest też możliwość pochodzenia w powiązaniu z rdzeniem lut (bagnisty, grząski)^[5]. Dodatkowo, wydaje się, że, pomimo określania w źródłach pisanych tego etnosu do końca X wieku jedynie mianem Wieleci, przyjęcie nazwy Lucice w ostatnich dekadach X wieku^[6][7][8], było, w pewnym sensie, powrotem do nazwy starszej^[9], a ówcześni kronikarze uznawali ciągłość między Wieletami a Lucicami. Chociaż to drugie miano nosi znamię neologizmu to nie można wykluczyć, że miała tu miejsce świadoma paralelność obu nazw, z których ta pierwsza miała być zastąpiona drugą^[10]. Zmiana nazwy jest interpretowana przez badaczy jako swoista demonstracja pewnego novum (biorąc pod uwagę zwłaszcza wagę jaką przykładały wspólnoty plemienne do swojego miana i do mitów o swoich początkach^[11]) w stosunkach wewnętrznych po roku 983^[12], kiedy to nazwa Lucice, odnosząca się do czterech plemion tzw. Związku wieleckiego: Chyżan, Czrezpienian, Dołężan i Redarów^[13], utożsamiła się z etnią skupioną wokół świątyni w Radogoszczy.

[edytuj] Plemiona wieleckie i ich rozsiedlenie

W ogólnych zarysach zapewne obszar zamieszkały przez plemiona (prawdopodobnie) będące plemionami wieleckimi (które zapewne można częściowo utożsamić z Lucicami^[14])sąsiadował od zachodu z obodrzyckimi plemionami, na wschodzie natomiast był ograniczony Odrą. Od północy tereny te dotykały wybrzeża Morza Bałtyckiego, na południu natomiast ograniczały je obszary zamieszkałe przez plemiona serbskie^[15]. Do plemion wieleckich zaliczały się plemiona: Chyżan, Czrezpienian^[16] (oba uważane czasem za będące przejściowymi między Obodrzycami a Wieletami^[17][18]), Dołężan, Redarów, Doszan, Nieletyków, Rzeczan, Wkrzan, Morzyczan, Sprewian, Lubuszan i Stodoran^[19] (zaliczanych czasem do grupy serbskiej^[20]).

[edytuj] Dzieje polityczne

[edytuj] Plemiona wieleckie do końca IX wieku

W czasach Karola Wielkiego (przełom VIII i IX wieku) pogańscy Wieleci tworzyli wrogi wobec państwa Franków sojusz czterech plemion słowiańskich^[21][22]. Najazd Karola Wielkiego w 789 na ziemie wieleckie przebiegał prawdopodobnie dwutorowo. Oblężenie Brenny, która może być wówczas utożsamiana z głównym ośrodkiem Drogowita, i jej zdobycie przy pomocy fryzyjskiej floty było zapewne jedną częścią zmagań frankijsko-wieleckich. Drugą zaś prawdopodobnie był marsz wojsk lądowych w głąb terytorium wieleckiego^[23]. Po ich pokonaniu Karol nie czynił jednak starań, by ochrzcić te słowiańskie społeczności, a jedynie podporządkował ich, korzystając przy tym z pomocy sąsiednich Obodrzyców, politycznie państwu karolińskiemu, i właściwie decydował o obsadzie obieranych na wiecu najważniejszych wieleckich przedstawicieli politycznych. Potem Wieletom udało się zrzucić zwierzchnictwo cesarstwa, niemniej w połowie IX^[24] (być może w związku z ustaniem zagrożenia frankijskiego^[25]) lub w X wieku najwyraźniej sojusz uległ dezintegracji i nie stanowił już jednostki politycznej, a osoby zamieszkujące byłe wieleckie terytoria czuły bliższą więź do poszczególnych plemion składowych^[26]. Pojawiające się sporadycznie w dziesiątowiecznych zapiskach (pod rokiem 929, 955 i 995) miano Wieletów może wskazywać, że w cesarstwie wciąż zakładano istnienie tej federacji^[27]. Z drugiej strony w tym czasie przeciwko ekspansji cesarstwa występowały plemiona tworzące niegdyś ów związek, lecz wydaje się, że już pojedynczo^[28]. Plemiona północnowieleckie w wyniku rozpadu tego sojuszu zapewne powróciły do ustroju wiecowego z decydującą rolą naczelników rodów i kapłanów^[29].

[edytuj] Sytuacja na północno-wschodnim Połabiu przed powstaniem Słowian połabskich

Najpotężniejszym plemieniem grupy wieleckiej byli w X wieku Stodoranie, którzy od początku tego wieku zdominowali region rzeki Haweli, na których czele stała najpewniej już wtedy chrześcijańska dynastia, spowinowacona z czeskimi Przemyślidami oraz z władcami Marchii Północnej z rodu Haldenslebenów, rządząca plemieniem z Brandenburga^[30].

Ekspansja cesarstwa tak polityczna, jak i kościelna za panowania pierwszych Ludolfingów – Henryka I i, zwłaszcza, Ottona I – na ziemie między Łabą i Soławą a Odrą spowodowała opór ze strony plemion wieleckich, zwłaszcza Redarów. Byli oni głównymi inicjatorami zrywu plemion połabskich w 929, zakończonego klęską Słowian w bitwie pod Łączynem, a w 936 byli obiektem najazdu, zapewne nie uwieńczonego sukcesem^[31], Ottona I. Cesarze liczyli na to, że uda się objąć wpływami tereny wieleckie, wykorzystując m.in. fakt nawrócenia tamtejszych książąt^[32]. Na południowych terenach wieleckich u Stodoranie doczekali się takiej pomocy około 940 ze strony księcia Tęgomira co zaowocowało podległością plemion wieleckich, w tym zapewne także Redarów^[33]. Z czasem, wraz ze wzrostem wpływów na Połabiu, poparcie ze strony cesarstwa dla słowiańskich możnych stało się sprawą drugorzędną^[34]. W 955, w związku z obawami przed możliwością utraty kulturalnej niezależności, doszło do przegranej przez Słowian bitwy nad Rzeknicą (Raksą), w której po stronie wieleckiej uczestniczyli Czrezpienianie i Dołężanie (oraz najprawdopodobniej Redarzy^[35]). Kolejna wyprawa cesarska w 957 oraz możliwe z lat następnych (aż do 960)^[36] nie doprowadziła do zmiany sytuacji północnych plemion wieleckich, jak również prawdopodobna wojna Redarów z cesarstwem w 967^[37]. Ze strony cesarstwa nie powiodła się żadna próba pacyfikacji terenów północno-wschodniego Połabia, ani poprzez tworzenie organizacji kościelnej (erekcje biskupstw w Brandenburgu i Hawelbergu w 948, czy arcybiskupstwa w Magdeburgu w 968), ani poprzez tworzenie marchii, ani nawet poprzez naciski na możnych cesarstwa ze strony Ottona I (list z 18 I 968), by jak najszybciej doszło do zbrojnej, zwycięskiej konfrontacji z Redarami, którzy stali się w latach po bitwie nad Rzeknicą głównym ośrodkiem oporu. Ci ostatni natomiast do 968 pozostali niezależni wewnętrznie (uiszczali trybut) i znajdowali się poza chrześcijańską organizacją kościelną. Sytuacja zmieniła się po tym roku w wyniku objęcia północno-wschodniej Połabszczyzny wpływami nowoerygowanego biskupstwa w Magdeburgu. Jest możliwe jednak, że Redarowie wymogli na cesarstwie ustępstwa w zakresie własnej autonomii wewnętrznej^[38]. Rozpoczęcie panowania przez nowego cesarza, Ottona II w 973 spowodowało rezygnację z próby podporządkowania plemion wieleckich. Przyjmuje się, że właśnie w latach 70. X wieku w wyniku tych wydarzeń Redarowie mieli dobrą szansę na reorganizację stosunków organizacyjnych u Wieletów^[39], konsolidację polityczną tych obszarów i przygotowanie zbrojnego powstania w 983^[40]. Dodatkowo, prawdopodobnie posiadali oni wówczas stabilną bazę ekonomiczną, czego dowodem może być płacenie przez tamtejsze plemiona trybutu na rzecz cesarstwa w srebrze^[41].

[edytuj] Plemiona wieleckie (lucickie) w okresie powstania Słowian połabskich

Wybuch powstania Słowian połabskich w 983, którego jednymi z głównych inicjatorów byli Redarowie, był spowodowany niewątpliwie niechęcią, w przeważającej mierze pogańskich plemion, do Kościoła chrześcijańskiego z jednej strony, z drugiej natomiast silną ekspansją cesarstwa w czasach Ottonów na tereny słowiańskie^[42]. Działania wojenne rozpoczęli Słowianie zakończonym sukcesem atakiem na gród Hawelberg w czerwcu 983. Trzy dni później Słowianie uderzyli na Brandenburg, czym zmusili tamtejszego biskupa Folkmara oraz margrabiego Marchii Północnej Dytryka do ucieczki. Po splądrowaniu obu tych grodów przekroczyli Łabę i spustoszyli wschodnią Saksonię (w tym także klasztor w Kalbe). Po przegranej bitwie z Sasami powstańcy wycofali się na lewy brzeg Łaby, natomiast sami Sasi nie posiadali wystarczających środków, aby przywrócić swoje wpływy na północnym i środkowym Połabiu. W wyniku zakończonego sukcesem powstania po 983, najprawdopodobniej w ciągu kolejnych kilku lat, doszło zapewne do zmiany organizacji plemiennej na północno-wschodnim Połabiu. W miejsce kilku niezależnych plemion powstała silna i dobrze zorganizowana federacja, której członkowie byli nazywani (i najprawdopodobniej sami się określali) mianem: Lucice^[43]. To Lucice byli uważani już przez współczesnych kronikarzy za sprawców reakcji pogańskiej, do której doszło w wyniku powstania w 983.

[edytuj] Sojusz z Czechami

Sukcesy Luciców w walce z cesarstwem w pierwszych latach powstania wynikały również z braku stabilności w samych Niemczech po śmierci w grudniu 983 cesarza Ottona II. Dopiero pokonanie przez Ottona III i jego sojuszników pretendenta do tronu – Henryka II Kłótnika spowodowało wzrost zainteresowania cesarstwa odzyskaniem wpływów na terenach Połabia. Przez kilka kolejnych lat gród w Brandenburgu był strategicznie głównym punktem oporu Luciców^[44]. Oni sami w tym czasie rozszerzyli swoje wpływy na terytoria Obodrzyców na północnym-zachodzie oraz weszli w bliższe kontakty z Bolesławem II Pobożnym, księciem czeskim na południu. Sojusz z księciem czeskim, walczącym w 990 przeciwko państwu Piastów o panowanie nad Śląskiem i Krakowem, zaowocował pomocą militarną, jakiej udzielili mu Lucicy w wyprawie na tereny środkowego biegu Odry w lecie 990. Demonstracja ta nie pomogła jednak w uzyskaniu korzystnej dla księcia czeskiego decyzji przed sądem cesarskim. W czasie układów pomiędzy Bolesławem a poselstwem cesarskim Lucice parli do militarnego rozstrzygnięcia, a po zakończonych sukcesem negocjacjach wysłali oddział w sile 200 wojowników w pościg za poselstwem, które zdołało jednak schronić się za murami Magdeburga. Lucice brali udział także w walkach czesko-polskich na Śląsku: po zdobyciu pewnego śląskiego grodu Bolesław podarował im jego dowódcę, a ci ofiarowali go swoim bogom. Śmierć księcia Polan Mieszka I w 992 na krótki czas rozbiła sojusz cesarza z władcami piastowskimi, jednak już niedługo Bolesław I Chrobry ponownie sprzymierzył się z Ottonem III przeciwko Lucicom władającym wówczas Brandenburgiem, na którym ogniskowało się zainteresowanie tak cesarstwa, jak i państwa polańskiego^[45]. Lucice, pozostający cały czas sojusznikami księcia czeskiego Bolesława II Pobożnego oraz plemion Wolinian i Pomorzan, rywalizowali z Bolesławem Chrobrym o panowanie nad terenami wokół ujścia Odry do Morza Bałtyckiego^[46]. W 995 doszło do kampanii Piastowicza, wspieranego przez Ottona III, przeciwko Lucicom.

[edytuj] Sojusz niemiecko-wielecki, nieudana próba budowy tożsamości lucickiej i rozpad Związku Wieleckiego

Śmierć Ottona III w 1002 zmieniła sytuację plemion wieleckich – 28 marca 1003 został zawiązany w Kwedlinburgu, dokąd przybyło kilku posłów lucickich, sojusz pomiędzy dotychczasowymi wrogami – nowym królem niemieckim Henrykiem II a pogańskim Związkiem Wieleckim – przeciwko Bolesławowi Chrobremu. Spowodowało to unieważnienie ustaleń Zjazdu gnieźnieńskiego z 1000 oraz przetasowania w sojuszach w Europie środkowej. Pogańscy Lucice zostali tym samym sprzymierzeńcami najważniejszego świeckiego reprezentanta chrześcijańskiego świata, a samo wydarzenie rozpoczęło piętnastoletnie wojny polsko-niemieckie (1003-1018). Zaakceptowanie przez cesarstwo wytworzonej sytuacji na północnym Połabiu spowodowało, że pogaństwo funkcjonowało na tych obszarach jeszcze przez następne 150 lat. Jednak Lucice nie byli w stanie wytworzyć w tym czasie nic więcej ponad libertas more Liuticio (wolność na wzór Luciców). Wytworzenie się tożsamości lucickiej, która ogniskowała się wokół świątyni w Radogoszczy mającej podobne znaczenie symboliczne jak dynastie w innych państwach słowiańskich Europy środkowowschodniej, nie wstrzymało jednak rozkładu organizacji lucickiej. Co więcej to niejako silna pozycja świątyni radogoskiej, a co za tym idzie dominacja plemienia Redarów w związku, doprowadziła w 1056/1057 do wybuchu wojny domowej, która wyznacza początek upadku federacji. Tuż przed wojną domową w 1056 sprzymierzone siły Związku wieleckiego dały jeszcze odpór potężnej armii niemieckiej pod dowództwem margrabiego Marchii Północnej - Wilhelma. Rozbili siły saskie w rozwidleniu Haweli i Łaby w pobliżu grodu Przęcława. W bitwie tej zginął margrabia Wilhelm, a wraz z nim wszyscy towarzyszący mu rycerze^{[potrzebne źródło]}. Zwrócenie się przez Redarów i Dołężan do chrześcijańskich sąsiadów (Sasów, Obodrzyców i Duńczyków) o pomoc w pacyfikacji było momentem kiedy walka o prymat w związku stała się ważniejsza od wspólnoty^[47]. Niejako programowe stworzenie tożsamości lucickiej wobec wciąż w połowie XI wieku silnej tożsamości pojedynczych plemion składowych zakończyło się niepowodzeniem. W zapisach dotyczących lat 70. XI wieku współczesnego kronikarza Adama z Bremy wymieniane są już osobno wszystkie plemiona tworzące niegdyś społeczność lucicką, a samo miano pełni już jedynie funkcję topograficzną^[48]. Lucice zapobiegli jednak na okres ponad pół wieku podporządkowaniu terenów Połabia, szczególnie północnego, krajom ościennym: cesarstwu, Czechom, Polsce czy Danii^[49].

[edytuj] Ustrój Związku wieleckiego w VIII i IX wieku

Związek wielecki jawi się jako słabo skonsolidowany twór, w ramach którego u Stodoran miała istnieć prawdopodobnie dziedziczność władzy w obrębie dynastii książęcej. Natomiast powiązane ze Stodoranami (w stopniu, którego nie da się dookreślić) pozostałe plemiona wieleckie miały naczelników (regulis et nobilitate), których kompetencje również pozostają nieznane. Instytucja „księcia zwierzchniego”, który był wybierany przez Wieletów, a pochodził prawdopodobnie z dynastii stodorańskiej, zgodnie zapewne z zasadą primogenitury, miała zapewne jedynie funkcje wojskowe – dowództwa nad wojskami ogólnozwiązkowymi^[50].

[edytuj] Libertas more Liuticio — ustrój Związku lucickiego

Jeden z niemieckich kronikarzy z przełomu X i XI wieku – biskup merseburski Thietmar – pod powyższym mianem zawarł pewien określony styl życia politycznego, charakterystyczny m.in. dla Luciców^[51]. Charakteryzował się on nieuznawaniem przez nich instytucji księcia, a co za tym idzie władzy monarszej. Wszystkie sprawy dotyczące wspólnoty rozstrzygali na wiecach gromadzących wszystkich wolnych członków plemienia. Taki sposób decydowania (notabene właściwy wcześniej również dla Obodrzyców i Serbów połabskich) wywodził się jeszcze z początków IX wieku, kiedy to właśnie wiec jawił się jako najwyższe ciało polityczne plemion słowiańskich. Do jego kompetencji należał nie tylko obiór, ale też kontrolowanie książąt. Przewodząca na takim wiecu starszyzna (primores) wywodziła się prawdopodobnie z reprezentantów określonych wspólnot osadniczych, które razem tworzyły obszar lucicki^[52]. W połowie IX wieku w tzw. Geografie Bawarskim zostało poświadczone istnienie 95 takich wspólnot (civitates)^[53], których podstawowym elementem tak topograficznym jak i strategicznym był gród, których dowódcami, a zarazem naczelnikami rodów, byli owi primores. Związek Lucicki ukazuje się w źródłach jako jednorodny organizm polityczny, który być może był również pewną całością etniczną^[54].

[edytuj] Tożsamość etniczna Luciców

W przeciwieństwie do innych państw w Europie środkowej i wschodniej (Moraw, Czech, Polski, Węgier czy Rusi Kijowskiej), gdzie tworzono system władztwa w oparciu o chrześcijańskich książąt i rodzime dynastie, na Połabiu próbowano zapewne stworzyć go na bazie nie władzy monarchicznej lecz poprzez stworzenie pogańskiej etnicznej tożsamości, która miała cementować obszar władztwa^[55]. Zgodnie z typologią Anthony'ego Smitha Lucice zaliczali się do tzw. podtypu „wertykalno-demotycznego”^[56], którego pionowe, demotyczne struktury utrwalają jednoczące, etniczne więzi, powodując ich odgrodzenie się od obcych. Często tworzy on konfederacje plemienne, oparte o więzy przywódców rodów z drużyną, a nawet ogólniej wojownikami, wytworzone w toku działań zbrojnych i wędrówek. Niezbędne jest również istnienie grup kapłanów oraz masowego udziału ludności w związku z prowadzeniem działań wojennych^[57]. Spośród sześciu wymiarów etniczności wyróżnianych przez Smitha związanych ze wspólnym sposobem życia oraz z dziejami społeczności trzy: wspólne dzieje, kultura oraz solidarność z powodu nieobecności w źródłach są niemożliwe do uchwycenia w świadomości Luciców^[58]. U plemion wieleckich jest natomiast możliwe odnalezienie śladów takiego rodzaju etniczności, którego podstawowym składnikiem — prócz nazwy (prawdopodobnie związanej z tradycjami wojennym, bądź też z ich początkami^[59]) i wspólnotą terytorialną — była świątynia w Radogoszczy. Związek z nią budował poczucie wspólnoty u wszystkich plemion, które wspólnie nazywają się Lucicami, [i którym] nie przewodzi żaden władca^[60][61]. To nowe miano prawdopodobnie wynikło właśnie z rozbudzonej, w wyniku ekspansywnej polityki Ottona I w latach 50. X wieku, tożsamości plemiennej oraz przeobrażeń samooceny wśród plemion połabskich^[62]. Godząc się bowiem na płacenie cesarstwu trybutu plemiona te zawarowały sobie pozostawienie im politycznej i kulturalnej autonomii (dominatio regionis)^[63].

[edytuj] Religia Luciców

Tak samo jak nowa nazwa: Lucice sygnalizuje „nowy” początek wspólnoty, tak samo kult opisany przez Thietmara stanowi potwierdzenie „nowej jakości” pogaństwa u plemion wieleckich^[64]. Widomym tego potwierdzeniem jest stawianie budowli kultowych zamiast dominującego do końca X wieku kultu natury i bóstw domowych. Przy tym cechowała tą wspólnotę trwała ciągłość kultu pogańskiego^[65]. O ile miejsca kultowe przybierały formy architektoniczne już w czasach wczesnych Słowian (tj. od końca VII do IX wieku^[66]), to jednak do rozkwitu tej formy religijności doszło dopiero pod koniec X wieku. Pogańskie budownictwo sakralne na Połabiu nie posiada analogii na całym obszarze Słowiańszczyzny – jego rozwój znajduje poparcie w ówczesnych przekazach niemieckich i duńskich oraz w świetle badań archeologicznych^[67]. Jedną z dwóch najsłynniejszych świątyń tego obszaru była świątynia w Radogoszczy, która pełniła funkcję nadrzędną w całym systemie religijnym Luciców^[68]. W tej drewnianej świątyni położonej na terenach Redarów, w której pełnili posługę specjalni kapłani (ministri), znajdowały się statuy bogów, odbywały się obrzędy kultowe, takie jak adoracja świętego konia, czy rozstrzygnięcie wyroczni poprzez ciągnięcie losów. Dodatkowo jej nadrzędność wyznaczał fakt, że właśnie ona była miejscem pożegnania i powitania wojowników biorących udział w wyprawie wojennej. Była również miejscem gdzie kapłani dokonywali obowiązkowych wyroczni i ofiar^[69]. Oprócz świątyni w Radogoszczy istniały też na obszarze lucickim inne chramy niezbędne dla kultu lokalnego w poszczególnych ziemiach lucickich, w których posługę (podobnie jak w Radogoszczy) pełnili kapłani, stanowiący osobną grupę w społeczności. Upersonifikowani bogowie obszaru pogańskiego Połabia sprawowali ochronę nad określonymi regionami, a ich miana były wyryte na ich posągach w świątyni radogoskiej, co jest tym bardziej niezwykłe, że było to społeczeństwo niepiśmienne. Podczas wypraw wojennych Lucice brali ze sobą święte sztandary (vexilla) oraz idola bogini. System ten mniej lub bardziej świadomie imitował chrześcijaństwo, jego symbolikę i strukturę, z czego zdawali sobie sprawę już współcześni chrześcijańscy duchowni: Bruno z Kwerfurtu, Adam z Bremy, czy Helmold^[70].

[edytuj] Stosunek Luciców do chrześcijan

Wrogość do wyznawców chrześcijaństwa, szczególnie kiedy byli oni również utożsamiani z władzą cesarską, stanowiła jeden z istotnych czynników tożsamości lucickiej. Stąd jeśli dochodziło do złożenia w ofierze kapłanów chrześcijańskich było to z jednej strony traktowane jako pogański obrzęd, z drugiej jako swoista demonstracja siły^[71]. Było to związane z jednej strony z próbą utrzymania kultury, z drugiej sprzeciwem wobec cesarstwa i władzy książęcej, które reprezentowały nową religię. Identycznie traktowali Lucice książąt obodrzyckich i stodorańskich wchodzących w układy z cesarstwem i z chrześcijaństwem^[72]. Zdarzały się jednak przypadki, kiedy Lucice prowadzili walki pod komendą chrześcijańskiego wodza przeciwko ościennym władztwom, m.in. Kizona, który dowodził Brandenburgiem z ich ramienia w 983, czy Wichmana w latach 50. i 60. X wieku.

[edytuj] Kalendarium

789 r. - w odwecie za wypady zbrojne Wieletów Karol Wielki najeżdża na ich ziemie, po czym wycofuje się do Saksonii - podaje w swoich Rocznikach Einhard.

963 - 967 - wojna przeciwko Polanom; sprzymierzeni z Wolinianami Wieleci najeżdżają ziemie Piastów. Dwie pierwsze wyprawy zakończyły się sukcesem, natomiast w trzeciej ponieśli druzgocącą klęskę.

954 - 967 - cesarz Otton I prowadzi wojnę przeciwko Wieletom i Obodrzytom. W bitwie pod Rzeknicą zwyciężył cesarz.

986 - w wyprawie cesarza Ottona III przeciw Wieletom brał udział Mieszko I. W 995 wspólną wyprawę przeciwko Wieletom zorganizowali cesarz Otton III oraz Bolesław I Chrobry. Brały w niej udział także oddziały czeskiego rodu Sławnikowiców.

1029 - syn Chrobrego - Mieszko II Lambert zawiera sojusz z Wieletami, dla odparcia ataku cesarza Konrada II.

1033 - zwycięstwo Wieletów nad Sasami pod Wierzbnem.

1045 - Wieleci wyprawiają się na wojenną wyprawę na Niemców lecz cesarz Henryk III pobija napastników i zmusza ich do złożenia daniny.

1055 - Wieleci powstają zbrojnie przeciw Sasom. Przekraczają Łabę i mordują tamtejsze załogi zbrojne. Pustoszą kraj i uprowadzają jeńców.

1056 - dnia 10 września - pod dowództwem margrabiego marchii północnej Wilhelma – potężna armia niemiecka przekracza Łabę. W rozwidleniu Haweli i Łaby, w pobliżu grodu Przecława czekają na niego połączone siły Związku Wieleckiego. Dochodzi do wielkiej bitwy. Sasi zostają otoczeni i zepchnięci ku rzece, gdzie idą w rozsypkę. Ginie margrabia Wilhelm, a wraz z nim wszyscy towarzyszący mu rycerze. Bitwa zasadniczo odmienia układ sił w tym rejonie. Porównywana jest ona nawet do bitwy pod Grunwaldem. Wkrótce po klęsce pod Przecławą umiera niemiecki cesarz Henryk III. Dzięki temu zwycięstwu Wieleci stają u szczytu potęgi.

1057 - wybucha bratobójcza wojna domowa pomiędzy plemionami wieleckimi, w wyniku której rozpada się Związek Wielecki.

1068 - na ziemie Lutyków rusza wyprawa saska, podczas której zburzona zostaje świątynia Swarożyca w Radogoszczy.

1160-1163 - Wieleci pokonani zostają ostatecznie przez sprzymierzonego z Danią Henryka Lwa.

[edytuj] Przypisy

[edytuj] Bibliografia

[edytuj] Źródła

• Kronika Thietmara, tłum. M.Z. Jedlicki, Kraków 2002, ISBN 83-7052-568-7.
• Magistri Adami Bremensis gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum,[in:] Monumenta Germaniae Historica, Scriptores in usum scholarum 2, B. Schmeidler (ed.), Hannover 1917.
• S. Zakrzewski, Opis grodów i terytoriów z północnej strony Dunaju czyli tzw. Geograf bawarski, Lwów 1917.

[edytuj] Opracowania

• Lübke Ch., Powstanie i istota Związku Luciców. Jedna z konsekwencji chrystianizacji Europy wschodniej w X stuleciu, [w:] Chrześcijańskie korzenie. Misjonarze, święci, rycerze zakonni, red. S. Sterna-Wachowiak, Poznań 1997, s. 51-64, ISBN 83-903353-4-4.
• Lübke Ch., The Polabian alternative: paganism between Christian Kingdoms, [w:] Europe around the year 1000, ed. P. Urbańczyk, Warszawa 2001, s. 379-389, ISBN 83-7181-211-6.
• Sochacki J., Związek Lucicki - między Polską a cesarstwem do 1002 r., „Slavia Antiqua”, t. 47, s. 17-48, ISSN 0080-9993.