Wymagania siedliskowe ważniejszych gatunków drzew i krzewów leśnych
Z Wikipedii
Wymagania siedliskowe ważniejszych gatunków drzew i krzewów leśnych. W kolejnych etapach rozwoju drzewa czy krzewu, ich wymagania siedliskowe są zmienne. Niektóre np. gatunki w młodości znoszą ocienienie, lecz w miarę wzrostu i rozwoju ich wymagania, co do światła znacznie wzrastają. Niektóre natomiast gatunki światłożądne w optymalnych warunkach glebowych dobrze znoszą ocienienie nawet przez dłuższy okres swojego życia. Wynika z tego, że wymagania siedliskowe, niewątpliwie charakterystyczne, a nawet typowe dla danego gatunku, nie są absolutnie stałe.
Opisując wymagania siedliskowe najważniejszych drzew i krzewów leśnych należy brać pod uwagę przede wszystkim ich stosunek do takich czynników środowiska jak: światła, ciepła, żyzności, wilgotności i struktury gleby, ich wzajemnego wpływ na glebę oraz wzajemnych współzależności i oddziaływanie w zespole leśnym.
Przy omawianiu kolejności poszczególnych gatunków brano pod uwagę ich znaczenie gospodarcze. Do najważniejszych gospodarczo w Polsce gatunków drzew i krzewów leśnych należą:
- sosna - w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej występuje ok. 80 gatunków sosny z czego tylko trzy rosną w stanie rodzimym w Polsce i są to: sosna zwyczajna (Pinus silvestris), sosna limba (Pinus cembra) i sosna górska (Pinus montana).
Z gatunków obcych, sprowadzonych do Polski spotyka się w naszych lasach: sosnę wejmutkę (Pinus strobus), sosnę Banksa (Pinus Banksiana), sosnę czarną (Pinus nigra) i sosnę smołową (Pinus rigida).
Sosna zwyczajna swoim zasięgiem obejmuje znaczne obszary subkontynentu euroazjatyckiego, od 70 stopnia szerokości geograficznej w Skandynawii do 67 stopnia szerokości geograficznej w Rosji, sięgając aż do wybrzeży Oceanu Spokojnego. W Karpatach sosna zwyczajna sięga gromadnie do wysokości 600 m n.p.m., a pojedynczo do wysokości ok. 1100 m n.p.m. (sosna wdziarowa).
Tak rozległy zasięg geograficzny sosny zwyczajnej świadczy o bardzo szerokich możliwościach przystosowawczych i z tego względu tworzy w sumie ok. 115 form ekologicznych (ekotypów).
W granicach swojego naturalnego zasięgu sosna zwyczajna rośnie na glebach bardzo zróżnicowanych pod względem żyzności, wilgotności, zwartości, począwszy od skrajnie ubogich i suchych piasków, aż do siedliska boru bagiennego. Sosna jest gatunkiem światłożądnym i najlepszym wzroście przy zwarciu umiarkowanym. Jest odporna na wiatry, mróz i przymrozki spóźnione, a mało odporna na przymrozki wczesne (jesienne). Najwłaściwszymi siedliskami dla sosny są: bór świeży, bór wilgotny, bór mieszany i bór mieszany świeży. Na glebach skrajnie ubogich np. suchych piaskach czy też torfowiskach, sosna wykazuje bardzo słaby przyrost, wykształca wadliwą, krzywą strzałę, źle oczyszczoną z gałęzi i nie tworzy zwartego drzewostanu. Na glebach bardzo żyznych przyrost masy jest stosunkowo duży, ale strzały drzew oczyszczają się źle, wykazując charakterystyczne wykrzywienie w części wierzchołkowej. Sosna posiada palowy system korzeniowy. Najlepszy przyrost na wysokość wykazuje w wieku pomiędzy 15, a 20 rokiem życia, a najsilniejszy przyrost masy pomiędzy 40, a 50 rokiem życia.
- świerk - w Polsce i całej Europie rodzaj świerk reprezentowany jest przez jeden gatunek - świerk pospolity (Picea excelsa), który obok sosny stanowi główny składnik naszych lasów zarówno na niżu jak i w górach. Poziomy zasięg świerka w Polsce charakteryzuje się dwoma obszarami rozsiedlenia, oddzielonymi od siebie pasem tzw. bezświerkowym. Większy z nich to obszar o zasięgu północno-bałtyckiego, dochodzący do granicy tundry. Jego południowa granica wyznaczona jest w przybliżeniu linią miast: Elbląg, Morąg, Olsztyn, Łomża, Białystok.
Północno-wschodnia granica harcyńsko-sudecko-karpackiego obszaru rozsiedlenia świerka przebiega wzdłuż linii miast: Zgorzelec, Wrocław, Kalisz, Łódź, w okolicach Siedlec skręca ku południowemu wschodowi i biegnie dalej od linii: Lublin do Lwowa i obejmuje łuk Karpat Wschodnich i Południowych. Zasięg pionowy świerka w Tatrach dochodzi do wysokości 1600 m n.p.m. Świerk jest bardzo wrażliwy na spóźnione przymrozki oraz mroźne, suche wiatry, ale znosi ocienienie boczne w młodości, natomiast wraz z wiekiem wzrasta jego światłożądność. Najlepszy wzrost świerk osiąga w zwarciu pełnym, gdzie wykształca strzałę gonną, prostą i mało zbieżystą o wysokiej wartości technicznej. Pod względem żyzności gleby nie jest zbyt wymagający, natomiast co do wilgotności ma duże wymagania i dlatego też optymalnie rośnie w klimacie górskim, obfitującym w opady atmosferyczne.
- jodła' - spośród trzech gatunków jodły występującej w Europie (jodła grecka, jodła hiszpańska, jodła pospolita) w hodowli lasu gospodarczo ważnym gatunkiem w Polsce jest jodła pospolita (Abies alba).
Jodła ma mały obszar rozsiedlenia i jej północna granica zasięgu na terenie Polski pokrywa się w przybliżeniu z granicą północnego zasięgu świerka w obszarze sudecko-karpackim. Zasięg pionowy jodły w Sudetach dochodzi do 800-900 m, w Karpatach do ok. 1000 m, a w Tatrach do ok. 1200 m. Jodła posiada specyficzne wymagania w stosunku do klimatu i warunków glebowych. W stosunku do ciepła jest bardziej wymagająca niż świerk i sosna i jest wrażliwa nie tylko na mrozy, ale także na duże wahania (amplitutdy) temperatury. Nie jest odporna na mroźne, suche wiatry i wczesne przymrozki powodujące zmarzanie pędów. Pod względem żyzności gleby jodła jest bardziej wymagająca od świerka, ale, co do wilgotności nie ma już takich wymagań. Odpowiednie dla jodły są gleby głębokie, przewiewne, świeże o dużej zawartości cząstek spławialnych. Wymagania, co do światła jodła ma skromne i w pierwszych latach rośnie lepiej w słabym ocienieniu niż na otwartej przestrzeni. W starszym wieku rośnie dobrze w ocienieniu bocznym. Wzrost jodły przez 15 do 20 lat życia jest bardzo powolny. Najintensywniejszy wzrost wykazuje w wieku 40-60 lat i utrzymuje się bardzo długo. Dojrzałość fizyczną jodła osiąga w wieku pomiędzy 60, a 70 rokiem życia. Owocuje co 2 do 7 lat. Kwitnie w maju, a szyszki dojrzewają w drugiej połowie września.
