Złoto

Z Wikipedii

Pt – Au – Hg Ag Au Rg       Układ okresowy
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.*	Złoto, Au, 79
Własności metaliczne	metal przejściowy
Grupa, okres, blok	11 (IB), 6, d
Gęstość, twardość	19300 kg/m3, 2,5
Wygląd
Kolor	żółty
Własności atomowe
Masa atomowa	196,96655 u
Promień atomowy (obl.)	135 (174) pm
Promień kowalencyjny	144 pm
Promień van der Waalsa	166 pm
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f145d106s1
e- na poziom energetyczny	2, 8, 18, 32, 18, 1
Stopień utlenienia	3, 1
Własności kwasowe tlenków	amfoteryczne
Struktura krystaliczna	regularna ściennie centrowana
Własności fizyczne
Stan skupienia	stały
Temperatura topnienia	1337,33 K (1064,18°C)
Temperatura wrzenia	3129 K (2856°C)
Objętość molowa	10,21×10-6 m³/mol
Ciepło parowania	334,4 kJ/mol
Ciepło topnienia	12,55 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	2,37×10-4 Pa (1337 K)
Prędkość dźwięku	1740 m/s (293,15K)
Pozostałe dane
Elektroujemność	2,54(Pauling) 1,42 (Allred)
Ciepło właściwe	128 J/(kg*K)
Przewodność właściwa	45,2×106 S/m
Przewodność cieplna	317 W/(m*K)
I Potencjał jonizacyjny	890,1 kJ/mol
II Potencjał jonizacyjny	1980 kJ/mol
III Potencjał jonizacyjny	2900 kJ/mol
IV Potencjał jonizacyjny	4200 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy*
izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 195Au {syn.} 186,1 dni w.e. 0,230 195Pt 196Au {syn.} 6,18 dni w.e.   196Pt 197Au 100% stabilny izotop z 118 neutronami 198Au {syn.} 2,693 dni β- 1,372 198Hg 199Au {syn.} 3,14 dni β- 0,453 199Hg
Tam, gdzie nie jest zaznaczone inaczej, użyte są jednostki SI i warunki normalne.
*Wyjaśnienie skrótów: l.a.=liczba atomowa wyst.=występowanie w przyrodzie, o.p.r.=okres połowicznego rozpadu, s.r.=sposób rozpadu, e.r.=energia rozpadu, p.r.=produkt rozpadu, w.e.=wychwyt elektronu Bryłki złota Samorodek złota

Złoto (Au, łac. aurum) – pierwiastek chemiczny, metal przejściowy.

Występowanie: złoto występuje w skorupie ziemskiej w ilości 1,1×10^-3 ppm. Występuje ono w przyrodzie w stanie rodzimym.

Spis treści 1 Właściwości 2 Występowanie 3 Zastosowanie 4 Złoto w gospodarce 5 Zobacz też

[edytuj] Właściwości

• Wzór chemiczny: Au (Aurum) – złoto
• Układ krystalograficzny: regularny ściennie centrowany
• Twardość: 2,5 – 3
• Gęstość: 15,5 –19,3 (czyste 19,28)
• Rysa: żółta, połyskliwa
• Barwa: złocistożółta lub żółtobiała
• Przełom: ciągliwy
• Łupliwość: brak
• Połysk: silny metaliczny

• Stosunkowo rzadko tworzy kryształy o pokroju sześcianów, ośmiościanów lub dwunastościanów rombowych.
• Zazwyczaj wykazuje pokrój płytkowy, blaszkowy, prętowy, włosowy.
• Występuje w skupieniach zbitych, włóknistych, pierzastych, blaszkowych.
• Tworzy też dendryty, druty oraz drobny pył (tzw.”złota mąka”).
• Niekiedy tworzy grudki a także sporej wielkości bryły – samorodki.
• Jest izostrukturalne ze srebrem i miedzią rodzimą.

Często zawiera izostrukturalne domieszki: srebra – elektrum; rtęci – amalgamat złota; miedzi – cuproauryt; palladu – porpezyt; rodu – rhodyt; itru – irauryt; platyny – złoto platynowe; bizmutu – maldonit.

• Jest kowalne, giętkie, strugalne, nieprzezroczyste, ciągliwe (z 1 g Au można uzyskać drucik o dł. 160 m).
• Jest bardzo dobrym przewodnikiem ciepła i elektryczności.

Złoto jest odporne na działanie czynników atmosferycznych i prawie wszystkich kwasów. Rozpuszcza się: w wodzie królewskiej (1 część kwasu azotowego i 3 części kwasu solnego), w mieszaninie kwasu azotowego i siarkowego, w kwasie selenowym, w rtęci tworząc tzw. amalgamat, w kwasie solnym w obecności ozonu, w cyjankach tworząc cyjanek złota.

[edytuj] Występowanie

Tworzy dwa podstawowe typy złóż:

• złoża pierwotne – związane z wysokotemperaturowymi żyłami hydrotermalnymi, przecinającymi skały wylewne, z żylami kwarcowymi i skałami metamorficznymi. Bywa spotykane z kwarcem, pirytem, chalkopirytem, galeną, sfalerytem, barytem, fluorytem, srebrem rodzimym
• złoża wtórne – związane ze skałami okruchowymi, powstałymi wskutek niszczenia wcześniejszych złóż pierwotnych. Znajdowane jest w aluwialnych piaskach i żwirach a także w piaskowcach i zlepieńcach.

Miejsca występowania:

• na świecie:
  •  Republika Południowej Afryki – okolice Johannesburga (zasoby oceniane na około 70 tys. ton)
  •  Rosja – Ałdan, Kołyma, Ural
  •  Australia – Kalgoorie
  •  Chińska Republika Ludowa
  •  Stany Zjednoczone
  •  Kanada

• w Polsce:
  • Dolny Śląsk (dorzecza rzek: Izery, Kwisy, Bobru) – przyjmuje się, że na tym terenie wydobyto w latach 1175-1240 około 50 ton złota
  • okolice Złotego Stoku- szacuje się, iż na tym terenie wydobyto ok 16 ton złota
  • okolice Złotoryi
  • okolice Bolesławca

Złoto, podobnie jak wszystkie ciężkie pierwiastki, tworzy się przy wybuchu supernowej

[edytuj] Zastosowanie

• jest powszechnie wykorzystywane w jubilerstwie do wyrobu biżuterii,
• do wyrobu procesorów
• do wyrobu przedmiotów ozdobnych, sakralnych i użytkowych (największym wyrobem z czystego złota jest sarkofag Tutenchamona – 110 kg)
• należy do poszukiwanych i bardzo cenionych kamieni kolekcjonerskich (największy samorodek znaleziono w Chile w 1951 r. – 153 kg; w Australii znaleziono samorodki o masach: 68 kg, 71 kg, 85 kg, 92 kg)
• stanowiło podstawę systemów monetarnych; używane jest do wyrobu monet
• ma zastosowanie w elektronice (do wyrobu złączy)
• do "złocenia" innych metali
• produkcji specjalnego szkła
• jest składnikiem szlachetnych stopów
• ma zastosowanie w medycynie i w stomatologii
• jako złoto płatkowe w technikach pozłotniczych

Związki złota są stosowane jako środek leczniczy w reumatoidalnym zapaleniu stawów (podawane domięśniowo). Hamują one proliferację limfocytów, uwalnianie enzymów lizosomalnych oraz produkcję reaktywnych form tlenu w makrofagach, a także produkcję interelukiny-1. Działaniem ubocznym mogą być: fotosensytywne wysypki, zaburzenia żołądkowe oraz uszkodzenie nerek. Izotop ¹⁹⁸Au (czas połowicznego rozpadu – 2,7 dnia) jest używany w terapii niektórych nowotworów, a także w innych chorobach.

[edytuj] Złoto w gospodarce

Złoto od tysięcy lat posiadało olbrzymią wartość ( obecnie również - ponad 900 $ za uncję jubilerską) a wraz z rozwojem cywilizacji doceniono jego użyteczność w systemie monetarnym. Według konserwatywnej i libertariańskiej ekonomii obecność złota (lub innego rzadkiego i niepodrabialnego materiału) nie ma wymiaru tylko czysto użytkowego, gdyż z czasem monety złote zostały zastąpione banknotami wypieranymi obecnie przez pieniądz elektroniczny. Złoto ma stanowić zabezpieczenie realnej wartości papierowego pieniądza. Do najważniejszych zalet takiej roli złota konserwatyści zaliczają:

• Żadna władza nie może złota dodrukować czy zmienić poprzez naciski polityczne jego kursu. Ma to zapewnić stabilność gospodarki opartej na zabezpieczeniu w złocie.
• Od tysięcy lat jego podaż jest stała (ok. 1-2% w skali roku), kształtowana czynnikami niepolitycznymi. Stanowiło w tym czasie czynnik porządkujący i stabilizujący ekonomię.
• Jest trwałą, niemal niezniszczalną i akceptowalną w każdej epoce i miejscu formą kapitału.

[edytuj] Zobacz też

• gorączka złota
• sztabka złota
• próba złota
• białe złoto
• niebieskie złoto
• czerwone złoto
• Harmony Gold - największe przedsiębiorstwo wydobywające złoto