Hiszpańska kolonizacja Ameryki Północnej
Z Wikipedii
Spis treści |
[edytuj] Narodziny imperium
Początki hiszpańskiej kolonizacji Ameryki Północnej sięgają 1492 r. kiedy to Krzysztof Kolumb dociera do wyspy Santo Domingo i wiążą się z poszukiwaniem drogi do Indii. Dzięki traktatowi z Tordesillas 1494 Hiszpania uzyskała prawie na wyłączność prawo osiedlania się i eksploracji całej Ameryki Północnej. Dzieło Kolumba było kontynuowane przez innych żeglarzy i odkrywców byli to m.in. Alonso de Hojeda, Juan de la Cosa, Pedro Álvares Cabral, Vasco Núñez de Balboa oraz Amerigo Vespucci. W listopadzie 1493 r. przybywają pierwsi osadnicy na Hispaniolę, a w 1496 r. powstaje Santo Domingo najstarsze z miast jakie założono w Nowym Świecie. Wkrótce ustanowiono tam dwa biskupstwa i rozpoczęto działalność misyjną. Gospodarka pierwszych kolonii była ściśle nastawiona na dostarczanie surowców do kraju macierzystego były to więc głównie trzcina cukrowa, bawełna i tytoń oraz chów zwierząt w celu zaopatrzenia załóg statków w prowiant na długie rejsy. W 1511 r. zasiedlona zostaje Kuba (przez Diego Velázqueza), która ze swoim głównym portem Santiago (zał. w 1514 r.) staje się bazą wypadową dla dalszych wypraw. 25 września 1513 r. de Balboa przechodzi przez Przesmyk Panamski i dociera do Oceanu Spokojnego zakładając przy tym miasto Darien, które potem przeniesione w inne miejsce staje się obecną stolicą Panamy (Panama City).
[edytuj] Ekspansja
Jednak trzonem kolonii hiszpańskich stał się Meksyk podbity ostatecznie przez Hernána Cortésa w 1521 r. Nie obyło się przy tym bez toczenia długich walk z Aztekami, najzacieklejsze boje były toczone o ich stolicę Tenochtitlan. Cortés jednak dzięki przeciągnięciu na swoją stronę tradycyjnych wrogów Azteków państwa Tlaxcala i zamordowaniu ich władcy Montezumy pokonuje Azteków, równając przy tym ich stolicę z ziemią. Następny okres to ujarzmienie Zapoteków i Huasteków oraz pacyfikacja reszty kraju. Odbudowano Tenochtitlan nazywając go Meksykiem, a Cortés stał się gubernatorem i kapitanem generalnym prowincji włączonej do Nowej Hiszpanii. W 1532 r. H. de Mendoza bada Zatokę Kalifornijską. W następnym roku odkryta zostaje Kalifornia kiedy to dwa okręty dotarły w okolice La Paz. W 1524 r. Pedro de Alvarado dociera do obecnej Wyżyny Gwatemalskiej i podbija tamtejsze tereny wraz głównym miastem Quetezaltengo dalej jego łupem padają tereny dzisiejszego Salwadoru. W 1547 r. podbity zostaje półwysep Jukatan a wraz z nim kończy swój żywot stara cywilizacja Majów. W 1524 r. zagarnięta zostaje Nikaragua przez Hernandeza de Cordobę.
[edytuj] Floryda
Floryda została odkryta w 1513 r. przez Juana Ponce de Leona. Po kolejnych nieudanych próbach kolonizacji półwyspu z misją badawczą udaje się tam Hernando de Soto. W ciągu 2 lat przeszedł przez północną Florydę i południowo-wschodnią dolinę Missisipi dochodząc do rzeki Arkansas. Jednak nie zakłada tam żadnych osad umierając w 1542 r. Pierwsze stałe osiedle na Florydzie o nazwie St. Augustine zakłada później Pedro Menendez de Aviles w 1565 r. (najstarsze z osad na terenie współczesnych St. Zjedn.).
[edytuj] Nowy Meksyk
W 1540 r. Francisco V. de Coronado udał się w górę doliny rzeki Rio Grande. Na swojej drodze spotkał on m.in. Indian Pueblo, którzy w przeciwieństwie do innych plemion z tego terenu (np. koczowniczych i łupieżczych Apaczów) zajmowali się rolnictwem. Odkryte ziemie nazwano Nowym Meksykiem. Następna wyprawa wzdłuż Rio Grande wyrusza w 1589 pod wodzą Juana de Onate, wyprawa ta w przeciwieństwie do poprzedniej umożliwiła zorganizowanie niewielkiego osadnictwa hiszpańskiego na terenie obecnej Kalifornii, Arizony i Teksasu.
[edytuj] Administracja kolonii
Podbite ziemie w Nowym Świecie były zarządzane przez wicekrólestwa (audiencias) i kapitanie generalne. Istniały następujące wicekrólestwa: Nowej Hiszpanii(1535) - obejmowało wszystkie kolonie hiszpańskie w Ameryce Północnej, Nowej Grenady (1717), Peru(1542), La Platy (1776). Ustanowiono też Sądy Apelacyjne, które miały charakter sądów okręgowych jednym z ich zadań była ochrona Indian. Natomiast kapitaniami generalnymi były: Caracas (1777), Chile (1778), Hawana (1777), Chichuahua (1776). Ta ostatnia kapitania swoim zasięgiem obejmowała teren Ameryki Północnej. Bardzo duży wpływ na życie w koloniach posiadał kościół, który dysponował ogromnymi obszarami oddanymi całkowicie do jego dyspozycji.
[edytuj] Polityka kolonialna
Polityka kolonialna Hiszpanii na terenie Ameryki Półn. nie odbiegała zasadniczo od polityki prowadzonej na innych terytoriach. Była to po prostu ekonomiczna eksploatacja podbitych terenów a wszelkie inwestycje jakich tam dokonywano wiązały się głównie ze sprawniejszą administracją, bardziej efektywnym wydobywaniem surowców i infrastrukturą transportową. Zwalczano też obecność innych krajów na tym terenie, głównie Wielkiej Brytanii i Francji. Zakazano też handlu pomiędzy poszczególnymi koloniami. To właśnie dzięki takiej polityce Hiszpania mogła sobie pozwolić np. na wystawienie Wielkiej Armady do wojny z Anglią czy na kosztowne wojny z Holandią.
[edytuj] Upadek imperium
Wraz z przybyciem Anglii i Francji do Ameryki Półn. hiszpańskie imperium kolonialne zaczyna słabnąć. W 1720 r. mała ekspedycja, która wyruszyła z Santa Fe dotarła do Nebraski gdzie wywiązała się bitwa z Francuzami. Hiszpanie zostali wybici co do nogi (tylko 13 zdołało wrócić) Bywały też chwile gdy Hiszpania triumfowała nad swymi wrogami jak to było w 1762 r. kiedy to Hiszpania zagarnęła francuską Luizjanę ale było to raczej wynikiem układu sił niż hiszpańskich zdolności militarnych. Zresztą nowo nabyte tereny i tak były zasiedlone głównie przez nieliczne społeczności francuskich traperów. W 1781 r. Hiszpanom udaje się nawet na krótki okres zdobyć Fort St.Joseph (teren obecnego Michigan, był to najdalej wysunięty na północ punkt hiszpańskich żądań terytorialnych) podczas nieobecności Brytyjczków walczących z koloniami amerykańskimi musieli go jednak oddać po wojnie. Także w Ameryce Środkowej Hiszpanie byli zmuszeni odstąpić Anglikom Belize.
[edytuj] Niepodległość
Hiszpańskie imperium kolonialne w Ameryce Północnej zakończyło swój żywot na początku XIX w. Floryda w 1819 r. została sprzedana Stanom Zjednoczonym. Po kolei odzyskują niepodległość Meksyk w 1821 r.; Gwatemala, Honduras, Salwador, Nikaragua i Kostaryka utworzyły w 1823 r. Zjednoczone Prowincje Ameryki Środkowej aby w 1839 r. rozpaść się na poszczególne państwa. Panama natomiast w 1821 r. staje się częścią niepodległej tzw. Wielkiej Kolumbii aby na początku XX w. popaść w zależność od USA. Kubę i Portoryko traci Hiszpania w 1898 r. w wyniku wojny z USA.
