Korfantów

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°30' N 17°36' E50.5 17.6 (Korfantów)

Korfantów


Herb Korfantowa	Flaga Korfantowa

Dewiza: Spokojny Kraj

Gmina
- rodzaj

Korfantów
miejsko-wiejska

Założono

XIII/XIV wiek

Prawa miejskie

XIII/XIV wiek

Burmistrz

Zdzisław Martyna

Powierzchnia

10,22 km²

Położenie

50° 30' N
17° 36' E

Wysokość

203 m n.p.m.

Liczba mieszkańców (2007)
- liczba ludności
- gęstość

1937
189,53 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

48-317

Tablice rejestracyjne

ONY

Położenie na mapie Polski

Korfantów

TERC10
(TERYT)

5162307034

Miasta partnerskie

Friedland (Mecklenburgia-Vorpom - Niemcy), Friedland (Brandenburgia - Niemcy), Friedland (Niedersachsen - Niemcy), Frydlant n. Ostrawicą (Czechy), Frydlant (Czechy), Prawdinsk (Rosja), Mieroszów (Polska)

Urząd miejski³

Rynek 4
48-317 Korfantów
tel. 77 434-38-21; faks 77 434-38-17
(e-mail)

Strona internetowa miasta

Korfantów (dawniej Fyrląd, niem. Friedland in Oberschlesien). Miasto leżące w dolinie rzeki Ścinawy Niemodlińskiej, w powiecie nyskim, na terenie województwa opolskiego. Siedziba gminy zbiorczej (zob. gmina Korfantów). Obecnie liczy ok. 2 tys. mieszkańców (wg stanu z 30 grudnia 2007 r. - 1937 osób).

Spis treści

1 Nazwa miasta
2 Najstarsze dzieje Korfantowa
3 Z dziejów gminy ewangelickiej w Korfantowie
4 Klęski elementarne na terenie miasta (XVI-XX w.)
5 Początki szkolnictwa
6 Rok 1945 w gminie Korfantów
7 Zmiany funkcji administracyjnych Korfantowa
8 Gospodarka
9 Oświata na terenie Korfantowa w okresie powojennym
10 Zabytki Korfantowa
11 Miasta partnerskie
12 Bibliografia
13 Linki zewnętrzne

[edytuj] Nazwa miasta

Pieczęć Zarządu gminy Korfantów odciśnięta na dokumencie z 1946 r. W polu tarczy orzeł bez korony oraz napis: "Zarząd Miejski w Frylądzie".

Pierwotna nazwa osady to Hurtlanth lub Hurthland. W wielu dokumentach w stosunku do miasta używano także określeń: Fredland, Fredelant, Fredlandt, Fridland, Freijland, Stadt Friedland oraz Friedland. Z czasem nazwa ta uległa potocznemu spolszczeniu i równolegle z wariantem niemieckim używano gwarowego: Ferląd, Ferlondt, Frydląd, Fryląd, najczęściej zaś Fyrląd. W 1946 r., ze względu na niemieckie pochodzenie nazwy miasto przemianowano na Korfantów (na cześć Wojciecha Korfantego).

[edytuj] Najstarsze dzieje Korfantowa

Rejon, w którym położony jest Korfantów, przechodził najbujniejszy rozwój gospodarki w XIII w. Związane to było m.in. z występowaniem w tym miejscu dobrych gleb i złóż torfu. Okres ten zaowocował powstaniem na Śląsku wielu miast, które w większości przetrwały bez zmian do końca XIX w. W tym czasie na Równinie Niemodlińskiej istniały trzy miasta: Niemodlin, Ścinawa Mała i Korfantów. Nie znamy dokładnej daty uzyskania przez Korfantów praw miejskich. Najczęściej przyjmuje się, że nastąpiło to dopiero w drugiej połowie XIV w. Należy jednak przypuszczać, że swoimi korzeniami dzieje tego miasta sięgają głębiej, do XIII w. Świadczy o tym choćby istnienie murowanego kościoła, który nie powstałby na pustkowiu. Jednak jest to rozważanie czysto dedukcyjne.

Osady typu targowego, takie jak Korfantów, były niewielkimi ośrodkami na peryferiach Śląska Opolskiego, oddalonymi od głównych centrów politycznych. Stąd niezwykle trudno odtworzyć ich najstarszą historię. Być może dla współczesnych była za mało znacząca by o niej pisać. Tym bardziej cenne są zachowane informacje dotyczące okresu najwcześniejszego. Niektóre publikacje wskazują, że pierwsza informacja dotycząca Korfantowa pochodzi z 1323 r. Wówczas to w dokumencie miejskim z Nysy wymieniono rajcę Heinricha von Friedlanda. Trudno jednak stwierdzić, czy ma to związek z Korfantowem czy jest to raczej przypadkowa zbieżność nazwiska z nazwą miejscowości.

Pieczęć miejska Korfantowa odciśnięta na dokumencie z 1874 r. W polu tarczy (śr. 37 mm) znajduje się zamek z otwartą bramą i trzema wieżami przykrytymi spiczastymi hełmami. Dwie boczne wieże zwieńczone są krzyżami, środkowa zaś (wyższa od pozostałych) chorągiewką. Na pieczęci widoczny jest także niewyraźny motyw psa wyłaniającego się z okna powyżej bramy. Całość opasana jest ornamentem kartuszowym. W otoku napis: „SIG. CIVITA. FRIDLAND IN DUCA. OPPOLEN. (powinno być OPPOLIEN.)”, w pełnym brzmieniu: „Sigillum civitatis Friedland in ducatus opolliensis”, co oznacza: „Pieczęć miasta Korfantowa w księstwie opolskim”.

Kolejny trop pojawia się w 1335 r. W spisie dziesięcin (Decemregister) nuncjusza papieskiego Galhardusa de Carceribusa, występuje nazwa miejscowości utożsamiana z Korfantowem – Hurtlanth - „ecclesia in Hurtlanth” (ew. Hurtlandt). W większości publikacji przyjmuje się rok 1335 za datę początkową Korfantowa. W późniejszych dokumentach w stosunku do Korfantowa używa się nazwy Friedland, co można tłumaczyć jako „Spokojny Zakątek”. W wielu przypadkach właściciele majątku Friedland występowali jako świadkowie w dokumentach książęcych. I tak, w dokumencie Bolka Niemodlińskiego z 1347 r., figuruje Andto de Fredlant (być może imię zostało mylnie zapisane i powinno brzmieć Arno).

W 1379 r. Henryk I Niemodliński założył kolegiatę przy kościele parafialnym w Głogówku. W dokumencie wymieniającym członków kapituły założycielskiej, na siódmym miejscu, obok nazwy wsi Ranisz (Rączka), figuruje Henricus de Fredlandt, zapewne proboszcz parafii korfantowskiej. Pięć lat później potwierdził to także dokument biskupi. Rok 1379 za pierwszą "pewną" datę dotyczącą Korfantowa uznaje opolski historyk Ryszard Miążek. Należy jednak uznać, że wcześniej wymienione daty są równie wiarygodne.

W roku 1427 Bernard Niemodliński przyznał Żydom dziesięcioletni przywilej ochronny. Na dokumencie książęcym potwierdzającym przywilej widnieje jako świadek kapitan z Opola, Heinrich Degeshym, pan Friedlandu. Natomiast na dokumentach książęcych z lat: 1434, 1435, 1441 i 1447 wymienia się syna Heinricha Degeshyma, Thomasa von Fredlandta. Ostatnią wzmianką tego typu jest dokument napisany w języku czeskim, w 1448 r. Wymieniono w nim Hinczę z Fridlantu. Niemiecki popularyzator historii lokalnej, Walter Krause, opisując w 1939 r. tę wzmiankę, był oburzony tym, że „nasz Heinze” mógł wystąpić jako Hincza, a w późniejszych dokumentach nazywać się po polsku – „Friedlandsky”.

Z tych lat pochodzi także ciekawa informacja dotycząca parafii Friedland. W 1447 r. opolski archidiakon doktor Nikolaus Wolff sporządził wykaz świętopietrza, z którego wynikało , że nasza parafia płaciła o 20 groszy więcej od innych wymienionych w wykazie. Jeszcze jedna wzmianka XV-wieczna: w 1470 r. Paulik von Friedland sprzedał miasto i majątek Friedland Dlugomilowi z Beraw.

W Registrum Sancti Wenceslai znajduje się informacja o wydarzeniu, które miało miejsce w 1516 r. Według tego dokumentu szlachetny pan Fryderyk Schoff, kapitan z Białej, morduje proboszcza z Korfantowa. Sprawa wkrótce trafiła pod osąd księcia opolskiego Jana. W wyniku tego kilkunastu szlachciców, a mianowicie: Nickel von Jeltsch, Lukas Buchta von Ondrzeykowitz aus Ottmuth, Johann Zakrzowsky, Georg Czernim von Tscheschdorf, Christoph Czernim von Malendorf, Hynek Raybnitz von Petrowitz, Laffel Sitsch von Stubendorf, Hynek Swietlik von Gesass, Georg Stop von Schomberg, Gotsch Schoff von Zeiselwitz, Johann Radoschowsky i Balzer Stabork von Perschenstein przyrzekło dostarczyć winnego do Opola, jak tylko książę wyrazi taką wolę. W przypadku niedotrzymania obietnicy zobowiązali się uiścić 500 dobrych, węgierskich, ciężkich guldenów. Dodatkowo, w ramach pokuty za swój czyn, morderca miał zafundować kościołowi w Korfantowie dzwon. Z dostępnych źródeł nie wynika niestety, czy winowajca został postawiony przed oblicze księcia. Dopiero 32 lata później krewny Schoffa, Adam Gotsch von Kynast und Fischbach kazał odlać dzwon, nazywany odtąd pokutnym.

[edytuj] Z dziejów gminy ewangelickiej w Korfantowie

Zespół Pałacowy w Korfantowie (XIX w.). Obecnie siedziba Opolskiego Centrum Rehabilitacji

W drugiej połowie XVI w. coraz większą popularnością na Śląsku zaczęły cieszyć się nauki Marcina Lutra. Wszędzie tam gdzie panujący, korzystając z dobrodziejstw zasady cuius regio eius religio przeszli na protestantyzm, umacniały się wpływy zwolenników reformacji. Protestantyzm ugruntował się w księstwa cieszyńskiego, brzesko-legnickim, karniowskim i bytomskim. Nową naukę przyjmowało wiele rodów magnackich. Przyjmuje się, że w połowie XVII w. ok. 85% szlachty śląskiej było wyznania ewangelickiego. Wpływom tym uległ m. in. Kaspar von Pückler właściciel dóbr niemodlińskich, który do Niemodlina sprowadził kaznodziejów protestanckich – polskiego i niemieckiego.

Podobnie uczynił pan Korfantowa Adam Gotsch, dotąd żarliwy katolik, który doprowadził do przejęcia przez wyznawców luteranizmu miejscowego kościoła katolickiego. W 1564 r. zgodnie z życzeniem Adama Gotscha w Korfantowie pojawił się wielebny Jerzy Fabricius. Wielebny urodził się w 1540 r. W chwili objęcia parafii liczył sobie zatem 24 lata. Nie wiadomo skąd pochodził. Wiadomo jednak, że był człowiekiem majętnym i często z prywatnej kiesy łożył na cele gminy. W pracy towarzyszyli mu diakoni, którzy mieszkali przy wejściu na plebanię. Wspólnie dokonali szeregu prac w świątyni i wokół niej. W 1603 r. Fabricius doprowadził do wybudowania drugiego kościoła w Korfantowie, pełniącego funkcje kaplicy cmentarnej. W 1610 r. z jego inicjatywy powstały dwie szkoły, dla dzieci z miasta i ze wsi. Stworzono także system stypendialny dla młodzieży, z którego korzystały także dzieci z Prudnika i Niemodlina. Był wreszcie Faber znawcą hutnictwa żelaza i za jego sprawą rozwinęło się kowalstwo w pobliskiej Kuźnicy. W 1622 r. pastor zmarł. Pochówku dokonano na cmentarzu przykościelnym. Na płycie nagrobnej umieszczono napis: „W dniu 15 maja 1622 roku zasnął w Panu, w czasie głoszenia kazania senior Georgius Fabricius, ewangelicki pasterz, który był w tej gminie przez 58 lat. Zmarł przeżywszy 82 lata”.

Jeszcze przez siedem lat świątynia pozostawała w rękach innowierców. Nie znamy nazwisk następcy Fabriciusa. W 1629 r. kościół parafialny powrócił do katolików. Była to część szerszego procesu związanego z rozwojem kontrreformacji na Górnym Śląsku, szczególnie efektywnego na ziemiach należących do cesarskiej rodziny Habsburgów (tak jak księstwo opolsko - raciborskie), gdzie nakazano wypędzenie pastorów, odebranie ewangelikom kościołów ongiś katolickich, chociaż odbierano także wybudowane przez nich - tak jak uczyniono to w Korfantowie. Walka ze skutkami reformacji stanie się odtąd priorytetem w działaniach księży parafialnych.

Pomimo sprzyjającej koniunktury politycznej protestantyzm w Korfantowie i w sąsiednich miejscowościach był nadal silny. Potwierdzają to źródła kościelne. W 1679 r., z polecenia ks. kardynała Fryderyka Haskiego, parafię Korfantów wizytował dziekan z Namysłowa ks. Joanston, który w protokole powizytacyjnym stwierdza, że główną przyczyną utrzymywania się protestantyzmu jest fakt pozostawania przy tej wierze miejscowych ziemian - von Nowagków. Akta wizytacyjne z 1687 r. informują, że tylko 4 rodziny w obrębie parafii wyznawały protestantyzm, natomiast pozostałych 300 rodzin to katolicy. Taki stan to zasługa miejscowego proboszcza ks. Ignacego Dibaliusa, żarliwego duszpasterza i krzewiciela wiary katolickiej. Na początku XVIII wieku, w okresie gdy proboszczem parafii Korfantów był Anton Laufhner, odnotowano powrót 13 osób na łono Kościoła. Jest to ostatnia informacja dotycząca zwalczania protestantyzmu w dokumentach parafialnych.

Pieczęć magistratu miejskiego w Korfantowie odciśnięta na dokumencie z 1890 r. Opisana przez badacza niemieckiego Otto Huppa i Damiana Tomczyka. Otto Hupp szacuje datę sprawienia tłoka pieczęci na XVIII wiek , natomiast Damian Tomczyk na 1 połowę wieku XIX . W polu tarczy pieczęci (śr. 37 mm) motyw trójwieżowego zamku w formie i ornamentyce nawiązujący do stylu pieczęci opisywanej powyżej. W otoku napis: „MAGISTRAT ZU FRIEDLAND O/SCHL.” („Magistrat w Korfantowie na Górnym Śląsku”).

Wydaje się, że katolicy w końcu zaakceptowali obecność innowierców w parafii, w każdym razie walka z nimi przestała być priorytetem. Gmina ewangelicka, mimo że niewielka trwała we wspólnocie. Kolejni protestanccy właściciele majątku korfantowskiego chętnie użyczali współbraciom w wierze pomieszczeń pałacowych na nabożeństwa oraz sprzyjali osadnictwu. Jeden z nich, Hermann Nicolaus Friedrich von Burghauss – wielki filantrop i działacz społeczny, stworzył fundację Adela ze stacją opieki dla protestanckich dziewcząt prowadzoną przez diakonisę. Na początku lat 40. XIX w. na zaproszenie hrabiego Burghaussa, w okolice Korfantowa przybyli osadnicy protestanccy pochodzący głównie z powiatu prudnickiego i z Austrii. W 1844 r. osiedlili się oni na terenie korfantowskiego majątku i założyli wieś Hillersdorf (obecnie Wielkie Łąki).

W drugiej połowie XIX w. ewangelicy przeprowadzili szereg inwestycji w Korfantowie. W 1842 r. wybudowano kościół ewangelicki z plebanią oraz nową szkołę. W 1883 r. oddano nowy cmentarz wyznaniowy. W 1891 r. przekazano gminie ewangelickiej płytę nagrobną pastora Fabriciusa, która dotąd znajdowała się w kościele katolickim. Do ewangelickiej parafii Korfantów należało 21 wsi z powiatu niemodlińskiego i 10 z prudnickiego. W połowie XIX w. roku w Korfantowie mieszkało 140 ewangelików, w Wielkich Łąkach - 153, w Ulianówka – 8, a w Rączce – 7.

Po zakończeniu II wojny światowej na Śląsk przybyli osadnicy polscy, w przytłaczającej większości wyznania katolickiego. Bez gospodarzy kościół ewangelicki w Korfantowie szybko uległ dewastacji. Podobny los spotkał cmentarz ewangelicki oraz dawny kościół cmentarny wybudowany w 1603 r. Z okresu protestanckiego do naszych czasów przetrwały jedynie dwa zabytki stanowiące przykłady sztuki nagrobkowej. Znajdują się w kościele parafialnym w Korfantowie.

Pierwszym z nich jest renesansowa płyta nagrobna najmłodszej córki Henryka Schuberta – Urszuli, z 1591 r. Kamienna, z płaskorzeźbą przedstawiającą dwie postacie klęczące pod krzyżem, z widniejącym nad nimi wizerunkiem Boga Ojca i aniołów , z inskrypcją : „Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie przeszkadzajcie im; do takich bowiem należy królestwo Boże”.

Drugi, młodszy o blisko sto lat to barokowy grobowiec Henryka Wacława Nowagka – pana feudalnego Friedlandu, który zmarł w 1681 r. podczas epidemii dżumy. Mimo tego, że był protestantem wystawiono mu w 1682 r., w kościele parafialnym reprezentacyjny pomnik nagrobny, z leżącym rycerzem w pełnej zbroi, na epitafie przyściennym z aniołami podtrzymującymi płytę. Pomnik wykonano z marmuru. Pierwotnie grobowcowi towarzyszyła większa forma ornamentalna, której elementy zachowały się do dzisiaj i można je zobaczyć w kościele.

[edytuj] Klęski elementarne na terenie miasta (XVI-XX w.)

Klęski elementarne zawsze zajmowały poczesne miejsce w annałach wielu miast, budząc grozę i niepokój. W historii Korfantowa, podobnie jak w większości miast śląskich, pierwsze obszerniejsze informacje dotyczące tego zagadnienia pochodzą z XVI w. Aż do połowy XIX w. wydarzeń mających wymiar klęski żywiołowej było osiem, w wieku XX jedna.

W 1560 r. kroniki odnotowały wybuch epidemii, która objęła Korfantów i okolice. Dość enigmatyczna informacja mówi, że ocaleć z kataklizmu miało tylko dwunastu mieszczan i dwie córki właścicieli miejscowego majątku.

Kolejne wydarzenie odnotowano dopiero w 1675 r. 22 marca tego roku pożar strawił całość zabudowań parafii katolickiej, tj. plebanię, dom dla służby, szkołę i hospicjum. Płomienie na szczęście nie rozprzestrzeniły się na zabudowania miasta. Wkrótce też całość odbudowano. Nowe drewno dostarczył patron kościoła, Henryk Wacław Nowagk – pan Friedlandu, robociznę i koszty dodatkowe pokryli parafianie wraz z księdzem Walentym Dibaliusem.

Pięć lat później, w Korfantowie, wybuchła epidemia dżumy, która utrzymała się do 1681 r. Źródła parafialne mówią, że zginęło wówczas 180 osób (co stanowiło około 30% populacji miasta). Ofiarą zarazy stał się również wspomniany wcześniej Henryk Wacław Nowagk (zmarł 28 kwietnia 1681 r.).

Minęło sto lat. W roku 1792 znowu wybuchł wielki pożar. Drugi w historii miasta lecz nie ostatni. Następne pół wieku stało się okresem największego nasilenia klęsk. W 1807 r. Francuzi dokonali podboju regionu. Wojska Napoleona dotarły także do Korfantowa (stając się szczególnie uciążliwymi podczas oblężenia Nysy). 11 września 1807 r. na skutek nieuwagi przebywającego w mieście patrolu bawarskiego (Bawaria była sprzymierzeńcem Francji) wybuchł pożar, który pochłonął prawie wszystkie zabudowania w Rynku, przy ulicy Garncarskiej (Prudnicka) i Zamkowej (Wyzwolenia). Spłonęła także dworska owczarnia. W sumie, na 108 istniejących budynków, spłonęło 56 (tj. blisko 50%). Miastu przyszedł wówczas z pomocą Fryderyk Wilhelm III, darowując na odbudowę sumę 16 tysięcy reńskich talarów.

Dawny Kościół ewangelicki w Korfantowie. XIX w.

Kolejny pożar dotknął miasto 3 maja 1819 r. Ogień strawił wówczas 40 zabudowań. 24 lipca 1848 r. „czerwony kur” zabrał 29 domów, a 55 rodzin pozostało bez dachu nad głową.

Porównując powyższe z sytuacją innych miast Górnego Śląska, otrzymamy zastraszający obraz. Otóż okazuje się, że pożary stanowiły zjawisko niemal „normalne”. Na przełomie XVIII i XIX w. trzy i więcej pożary wybuchały m.in.: w Baborowie, Głogówku, Grodkowie, Kietrzu, Opolu, Paczkowie i Strzelcach Opolskich. Główną ich przyczyną była zazwyczaj nieuwaga służby domowej, a w okresie wojen – działalność żołnierzy. Straty jednak szybko odrabiano. Pogorzelcy korzystali zazwyczaj z prawa do zakupu drewna na kredyt.

W 1855 r. wybuchła epidemia cholery, która pochłonęła 54 ofiary z Włostowy i wsi Friedland. W tych trudnych czasach bohaterem okazał się miejscowy proboszcz ksiądz Wawrzyniec Smolnicki. Widząc spustoszenie jakie czyni epidemia, nie zważając na niebezpieczeństwo zainicjował błagalną procesję ulicami miasta, w której szedł na czele wiernych. Zaraza ustąpiła. W 1856 r. po raz pierwszy odprawiono mszę ślubowana mieszkańców Korfantowa, na pamiątkę „błagalnej procesji”. Tradycja mszy ślubowanych przetrwała do dzisiejszych czasów.

Kolejne lata przyniosły uspokojenie. Pewien wpływ na to miała poprawa warunków sanitarno-zdrowotnych. Zmieniał się także charakter miasta. Budynki drewniane ustąpiły miejsca zabudowie murowanej. Także konflikty końca XIX i początku XX w. toczyły się z dala od Korfantowa.

Pieczęć burmistrza Korfantowa z 1938 r.

Przyszedł rok 1945 – schyłek drugiej wojny światowej. W marcu, w wyniku operacji opolskiej, Korfantów i miejscowości przyległe znalazły się w polu działania 21. Armii Ogólnowojskowej i 55. Korpusu Armijnego (jednostki 1. Frontu Ukraińskiego). 16 i 17 marca 1945 r. miasto zastało kilkakrotnie zbombardowane przez lotnictwo radzieckie, 19 marca Korfantów zajęto. Straty Korfantowa szacuje się na 20-25%, natomiast spośród innych miejscowości gminy największe straty odnotowano w Pleśnicy (około 50%). W pozostałych miejscowościach skala zniszczeń wahała się od 1 do 23%. W 1939 r. wsie, które weszły w skład gminy Korfantów zamieszkiwało 6397 osób. Z tej liczby, w połowie 1945 r. pozostało tu około 4 tys. dotychczasowych mieszkańców (63% stanu przedwojennego).

[edytuj] Początki szkolnictwa

Pałac w Korfantowie. Początek lat 50. XX w.

Pierwsze informacje dotyczące szkoły w Korfantowie pochodzą z połowy XVI w. i są związane z działalnością wspomnianego powyżej Georgiusa Fabriciusa.

Kolejna wzmianka datowana jest na rok 1629. Wtedy to korfantowską szkołę przejęli katolicy. Nauczycielem został wówczas Christopher Meierrzirke. W zamian za pracę otrzymywał on mąkę, 6 worków jęczmienia i 2 worki owsa rocznie oraz trawę z trzech łąk. Nauczyciel dodatkowo zaopatrywał kościół w hostie oraz był dzwonnikiem. Do jego obowiązków należało uderzanie w dzwon: jeden raz przy pogrzebie, trzy razy na „Ave” oraz jeden raz w przypadku najazdu Turków (za jedno uderzenie w dzwon otrzymywał 1 grosz z funduszy parafialnych oraz 1 grosz i 9 pfeniggów od właściciela ziemskiego). Następcą Meierrzirke był Georg Klimber, który nauczał 20 dzieci. Jako dzwonnikowi płacono mu 2 grosze od uderzenia.

Drewniana szkoła funkcjonowała w mieście, aż do początków XIX w. W 1825 r. z inicjatywy burmistrza Korfantowa Johanna Hildebrandta rozpoczęto budowę nowej, murowanej, siedmioklasowej szkoły. Koszt całkowity inwestycji wyniósł 2700 talarów. W międzyczasie (w 1762 r.) społeczność ewangelicka wybudowała własną placówkę, do której uczęszczały dzieci z: Rączki, Korfantowa, Ulianówki i Wielkich Łąk (w 1938 r. – 97 uczniów). Budynki szkolne wybudowane wówczas niemal bez zmian przetrwały, aż do 1945 r.

Gdy na początku maja tego roku przedstawiciele administracyjnej grupy operacyjnej przybyli do Korfantowa okazało się, że szkoła ocalała, jednak ze względu na zniszczenia budynku nie zakwalifikowano do użytku.

Organizatorem polskiej szkoły w Korfantowie został Leon Lech. Pod jego kierownictwem 27 listopada 1945 r. rozpoczął się pierwszy powojenny rok szkolny, w którym naukę podjęło 143 uczniów (pod opieką 4 nauczycieli).

[edytuj] Rok 1945 w gminie Korfantów

Odezwa o przyłączeniu Śląska Opolskiego do Polski. 1945 r.

Wraz z nadciągającym frontem większość mieszkańców opuściła miasto. Wszyscy uciekinierzy, po około dwóch tygodniach, zaczęli wracać do swoich domostw. W Korfantowie władzę przejęła komendantura wojenna, która była wspomagana przez organ pomocniczy realizujący zadania z zakresu administracji cywilnej. Rosjanie przejęli 11 majątków ziemskich oraz większość obiektów przemysłowych i gospodarczych, które znajdowały się na terenie kilkunastu wsi przylegających do Korfantowa.

W maju 1945 r. do Korfantowa przybyli przedstawiciele administracyjnej grupy operacyjnej, na czele której stał burmistrz Marian Dziubka oraz sekretarz gminy Marian Gałuszka. Przedstawiciele przemysłowej grupy operacyjnej zjawili się w Korfantowie na przełomie czerwca i lipca. Pozwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej wydawano niemal wyłącznie przedstawicielom ludności napływowej. W sierpniu zostały uruchomione dwie pierwsze placówki usługowo-handlowe: restauracja oraz sklep spożywczy. W tym czasie na stanowisko wójta gminy Korfantów powołano Romana Buczka.

Na terenie gminy, do końca września 1945 r. działały 24 podmioty gospodarcze. W Korfantowie były to: fabryka obuwia, 2 piekarnie, restauracja, sklep galanteryjno-mydlarski, 2 sklepy spożywcze, warsztat reperacyjny, zakład mięsny, stolarnia i 3 zakłady szewskie. W Kuźnicy Ligockiej: młyn wodny i zakład kowalski. W Piechocicach - młyn wodny. w Przydrożu Małym: gorzelnia parowa i wiatrak. W Przydrożu Wielkim - wiatrak. W Puszynie: piekarnia oraz 2 stolarnie. We Włostowie: zakład kowalski i młyn wodny. Ogółem, w zakładach rzemieślniczych i zakładach przemysłowych zatrudniano 162 Polaków i 223 Niemców.

W tym czasie Korfantów stał się siedzibą gminy zbiorowej, w skład której weszły następujące miejscowości: Ferdynandka, Honcmila, Kolonia Friedrichsfeld, Kuropas, Kuźnica Ligocka, Ligota Ścinawska, Myszowice, Piechocice, Pleśnica, Przydroże Małe, Przydroże Wielkie, Puszyna, Rączka, Stara Jamka, Ulianówka, Wielkie Łąki i Włostowa.

Na teren gminy Korfantów pierwsi osadnicy zaczęli napływać już w czerwcu 1945 r. (łącznie 684 osoby z Kresów Wschodnich i terenów Polski centralnej). We wrześniu liczba osób przybyłych na teren gminy zwiększyła się o 1371, a w listopadzie i w grudniu dotarły tu kolejne 324 osoby. Cały dobytek ludności, która przybył na teren gminy obejmował: 869 koni, 1071 krów, 348 świń, 39 kóz i 55 owiec.

[edytuj] Zmiany funkcji administracyjnych Korfantowa

Po ustaniu działań wojennych, Korfantów stał się siedzibą jednej z 7 gmin zbiorowych na terenie ówczesnego powiatu niemodlińskiego. W tym okresie miasto liczyło około 900, a cała gmina – około 4950 mieszkańców.

W 1954 r. doszło do reformy administracyjnej wprowadzającej w miejsce gmin, tzw. gromady powiększone. W powiecie niemodlińskim funkcjonowała wówczas 15 gromad, wśród których korfantowska obejmowała pięć wsi, (łącznie 29,5 km kw.). Pod koniec lat 50. XX w., przy zachowaniu podziału na gromady, zlikwidowano niektóre z nich, przywracając lokalnym centrom ich dawne funkcje. Gromada Korfantów liczyła 52 km kw. i obejmowała swoim zasięgiem 10 miejscowości. Zamieszkiwało ją 3460 osób (Korfantów – 1068).

W 1972 r. przywrócono gminy, jako podstawowe jednostki podziału administracyjnego państwa. Korfantowska gmina była jedną z 7 w powiecie, z 6697 mieszkańcami (Korfantów – 1350).

W roku 1975 zniesiono powiaty i powiększono liczbę województw. W nowym porządku administracyjnym obszar gminy Korfantów obejmował 180 km kw. (25 miejscowości). Ziemie te zamieszkiwało 10700 osób, zaś sam Korfantów liczył wówczas 1985 mieszkańców.

W tym kształcie terytorialnym korfantowska gmina istnieje po dziś dzień. Istotną zmianę przyniósł rok 1993, kiedy to Korfantów odzyskał prawa miejskie.

Przyglądając się przeobrażeniom terytorialno-administracyjnym gminy, warto także wskazać na fakt, że od 1982 r. na czele tej wspólnoty, nieprzerwanie, jako naczelnik, wójt i wreszcie burmistrz stoi ten sam człowiek - Zdzisław Martyna.

[edytuj] Gospodarka

W okresie międzywojennym w Korfantowie działały 152 firmy, przede wszystkim z obrębie: usług, handlu i gastronomii. W drugiej połowie XX w. miasto jednak zatraciło swój pierwotny charakter lokalnego centrum gospodarczego. Wpłynęło na to szereg czynników: straty wojenne, rekwizycje, grabieże, działania radzieckich komendantur wojennych oraz błędne decyzje polityczne. Proces pauperyzacji niewielkich ośrodków miejskich na Śląsku Opolskim próbowano zatrzymać w latach 60. i 70. XX w., kiedy to pojawiły się koncepcje konsolidacji terytorialnej gmin i żywienia gospodarczego ich siedzib, jednak bez większego sukcesu. Dopiero reforma samorządowa z 1989 r. oraz otwarcie na wolny rynek, dały szansę na szybszy rozwój.

Obecnie w gminie Korfantów 52% populacji utrzymuje się z rolnictwa. Spora część średniego i młodego pokolenia tej wspólnoty emigrowała (dotyczy to głównie miejscowości z północnej części gminy). Według danych z 2007 r. na terenie gminy funkcjonują 84 podmioty gospodarcze (przede wszystkim w Korfantowie i najbliższych okolicach). W tej grupie do bardziej znaczących należy zaliczyć: Przedsiębiorstwo „Barbud”, Zakład Sprzętu Ortopedycznego i Rehabilitacyjnego, firmę „Nowopol”, „Prociv” oraz meblowego potentata - spółkę „Wojtpol”. Warto wspomnieć także o działającym na terenie Korfantowa Opolskim Centrum Rehabilitacji.

[edytuj] Oświata na terenie Korfantowa w okresie powojennym

W 1947 r. oddano do użytku wyremontowany budynek przedwojennej szkoły. Kierownikiem placówki był wówczas Jan Adamik. Kolejne lata przyniosły zdecydowaną poprawę bazy materialnej: zakupiono meble, pomoce naukowe oraz skompletowano zasoby szkolnej biblioteki (w 2 p. lat 40. XX w. ok. 300 woluminów). W pracy z młodzieżą szczególnie wyróżniali się Zofia i Zygmunt Bidzińscy, który wkrótce objął stanowisko kierownika szkoły.

W miarę normalizacji sytuacji rosła liczba uczniów i nauczycieli. W 1955 r. w Korfantowie uczyło się 215 uczennic i uczniów pod opieką 7 pedagogów. W 1961 r., w związku z reorganizacją systemu oświatowego i utworzeniem ośmioklasowych szkół, wzrosła liczba uczniów uczęszczających do korfantowskiej placówki, osiągając pułap 364 osób. Mała liczba sal lekcyjnych sprawiła, że nauka odbywała się na dwie zmiany. Zrodził się wówczas zamysł budowy nowego budynku szkolnego.

Inwestycję rozpoczęto 17 października 1969 r. W skład Społecznego Komitetu Budowy Szkoły weszli: Stanisław Strzelczyk (przewodniczący), Bronisław Szkolny, Dorota Polak, Kazimierz Białowąs, Stanisław Wadas, Piotr Stebelski, Kazimierz Chmurzewski, Tadeusz Marcjasz, Franciszek Smulski i Michał Jagielicz. Niecały rok później, 26 sierpnia 1970 r., budowę zakończono. 1 września nastąpiło uroczyste otwarcie szkoły, a następnego dnia rozpoczęto pierwszy rok pracy w nowym obiekcie. Kierownikiem nowo wybudowanego obiektu został Bronisław Szkolny.

Od 1973 r. placówka w Korfantowie funkcjonowała jako szkoła gminna. Wpłynęła to na znaczny wzrost liczby uczącej się tu młodzieży (w 1984 r. – 578). W latach 70. i 80. XX w. funkcję dyrektorów szkoły pełnili: Marian Święch, Halina Dembowska, Józef Sozański i Jan Szenderewicz. W 1995 r. społeczność szkolna obchodziła jubileusz 25-lecia funkcjonowania w nowej siedzibie. Był to powód do sporządzenia bilansu strat i zysków. Na inauguracji obchodów jubileuszu dyrektor szkoły Wiesław Król uznał minione lata za dobre, w których szkoła obroniła się przed bylejakością i rutyną. Dla podkreślenia święta oddano do użytku nowy budynek szatni – pierwszą od ćwierćwiecza inwestycję.

W 1999 r. w ramach kolejnej reformy oświaty w Korfantowie utworzono gimnazjum, które dzieliło budynek z sześcioklasową „podstawówką”. Dyrektorem gimnazjum został Ireneusz Misztal (funkcję zastępcy dyrektora piastowała Danuta Korzeniowska), w szkole podstawowej „szefował” Wiesław Król (zastępcą dyrektora szkoły podstawowej była Teresa Kozubek).

Trzy lata później, w 2002 roku, dokonano połączenia obydwu placówek w zespół szkół, którego dyrektorem został Wiesław Król. W takiej formie organizacyjnej korfantowska szkoła istnieje po dziś dzień. Obecnie zastępcami dyrektora Króla są: Ireneusz Misztal i Małgorzata Sinicka.

W 2003 r. przystąpiono do największej w dziejach korfantowskiej placówki inwestycji - budowy hali sportowej, którą oddano do użytku 16 grudnia 2005 r. Oprócz budynku, kompleks obejmuje tartanowe boisko do piłki siatkowej, bieżnię okólną oraz prostą.

Wiosną 2007 r. nowym dyrektorem Zespołu Szkół została Małgorzata Sinicka, jej zastępcami zaś: Joanna Fudali i Marek Misztal.

[edytuj] Zabytki Korfantowa

Rynek miejski. Centralnym punktem Korfantowa jest rynek usytuowany na południowo–zachodnim skraju miasta. Wybiegają z niego dwie ulice: Wyzwolenia (dawniej Zamkowa) i Prudnicka (dawniej Garncarska, Czerwonej Armii). Są one osiami spinającymi układ miejski, z jego uliczkami i placami: wspomnianym Rynkiem (dawniej plac gen. Świerczewskiego), Kościelnym (skrzyżowanie ulic: Wyzwolenia, Opolska) i placem Wolności (dawniej Młyński). Rynek jeszcze w latach 70. XX w. był brukowany. Obecnie znajduje się tu skwer miejski. Większość kamieniczek na rynku, powstała w XIX w. Są one piętrowe, murowane z cegły, otynkowane, z wąskimi sieniami przelotowymi. Dominującą budowlą na rynku jest dwupiętrowy Ratusz, pochodzący z początków XX w.

Zespół szpitalny ss. Elżbietanek. Szpital Maltański powstał w 1889 r. Wielkimi orędownikami nowej inwestycji byli: proboszcz parafii Korfantów ks. Emil Hauptstok oraz właściciel majątku w Puszynie – hrabia Marcus Ballestrem. Szpital stał się własnością sióstr Elżbietanek, które w liczbie 12 mieszkały w budynku obok szpitala. W szpitalu znajdowały się trzy oddziały: wewnętrzny (40 łóżek), położniczy (10 łóżek) oraz oddział zakaźny. W budynku szpitalnym znajdowała się także kaplica pw. Św. Elżbiety – patronki sióstr. Obecnie w siedzibie dawnego szpitala mieści się Dom Pomocy Społecznej. Przed likwidacją szpitala (w połowie lat 70. XX w.) pracowały w nim siostry: Dominicja, Apolonia, Urszula, Carites, Marcjana, Benedykta, Błażeja i Alfonsa.

Budynek dawnego szpitala maltańskiego (XIX w.)

Zespół pałacowy. Wzniesiony w 1616 r. z fundacji Pilchnera. Choć nie posiada fortyfikacji, można przepuszczać, że w przeszłości posiadał obronny charakter. Przebudowywano go dwukrotnie: w XVIII i w 2 połowie wieku XIX. Budowla usytuowana jest na północno zachodnim skraju miasta, na niewielkim wzgórzu, na rzucie podkowy o trzech skrzydłach zamykających czworoboczny dziedziniec wewnętrzny, otwarty od zachodu. Od wschodu układ zamyka dziedziniec zamkowy, z budynkiem bramnym i oficynami. Współcześnie dostosowano je dla potrzeb mieszkaniowych. Po wojnie opustoszały pałac stał się łatwym łupem dla wszelkiego rodzaju szabrowników. W latach 60. XX w. była to już ruina. Przy braku wyposażenia wnętrz, na uwagę zasługują pewne elementy architektoniczne. Przede wszystkim dwa późnorenesansowe portale, wewnętrzny i zewnętrzny. Pałac, do 1945 roku, był siedzibą właścicieli majątku Friedland, rodów: Beroschinsky, Schaff Gotsch, Redern, Denewitz, Mettich, Buchta, Nowagk, Burghauss i Pückler. Po zakończeniu II wojny światowej mieściła się w nim siedziba polskiej grupy administracyjnej. Obecnie pałac wraz z kompleksem współczesnych budynków szpitalnych mieści Opolskie Centrum Rehabilitacji.

Zabytkowy park. Wraz z kompleksem leśnym przylega do Korfantowa od północy. Wcześniej stanowił integralną część zespołu pałacowego i dzielił się na dwie części: Jeleni Ogród i Starą Bażanciarnię. Obecnie podupadł. Od kilku lat władze samorządowe czynią starania w celu przywrócenia mu dawnej świetności. W obrębie kompleksu leśno-parkowego położone są trzy dęby szypułkowe – pomniki przyrody. Ich wiek szacuje się na 300-450 lat.

Kościół Świętego Michała Archanioła. Na parceli leżącej obok skrzyżowania ulic: Powstańców Śląskich i 3. Maja (dawniej: Michała Archanioła i Burghaussów) stoi budynek Komisariatu Policji. Jeszcze przed 1945 r. znajdował się tu kompleks cmentarny obejmujący Kościół Świętego Michała Archanioła oraz cmentarz z masowym grobem ofiar epidemii cholery z 1855 r. Kościół wybudowano w 1603 r., w „okresie protestanckim”. Był niewielki, murowany z cegły, otynkowany, z drewnianą wieżyczką. Został częściowo zniszczony pod koniec II wojny światowej. Ruiny kościółka przetrwały do początków lat 60. XX w. Od początku istnienia kościoła funkcjonował przy nim cmentarz, niewielki, ogrodzony płotem. Za miejsce na cmentarzu w 1683 r. płacono 2 grosze. W 1855 r. na cmentarzu spoczęły ofiary epidemii cholery z wsi Friedland (obecnie ulica Opolska).

Remiza strażacka. Na skrzyżowaniu ulic: Tadeusza Kościuszki, Prudnickiej i 3. Maja (dawniej: Ścinawska, Garncarska i Burghaussów), znajduje się jeden z bardziej charakterystycznych budynków Korfantowa – neogotycka remiza strażacka. Wybudowano ją w 1910 r. Na szczególną uwagę zasługuje fasada budynku, zwężająca się w swojej górnej części, ozdobiona blankami, gzymsami oraz oryginalną zewnętrzną sztukaterią. Nad całością dominuje kwadratowa wieża, także zwieńczona blankami.

Krzyż pokutny. Na skwerze, przy skrzyżowaniu ulic: Prudnickiej i Kościuszki odnaleźć można krzyż pokutny, który należy zapewne do najstarszych zabytków Korfantowa. Wielki, toporny, wykuty w granicie, zagłębiony w ziemi po belkę poprzeczną – średniowieczny krzyż pątniczy. Jest symbolem czyjegoś występku. Na rozstaju dróg ma przypominać o ludzkiej ułomności. Na terenie gminy Korfantów, oprócz wspomnianego wyżej, znajduje się jeszcze jeden krzyż pokutny, w Rynarcicach, na miejscowym cmentarzu.

Kościół ewangelicki. Kościół ewangelicki został wybudowany w 1842 r. Był niewielki, zbudowany na planie prostokąta, na osi wschód-zachód. Korpus nawowy z jednej strony zamykała absyda prezbiterium, z drugiej, od zachodu jednowieżowa fasada z wejściem głównym. W pobliżu kościoła znajdował się budynek parafialny oraz szkoła. Mimo tego, że kościół przetrwał wojnę, rozebrano go, pozostawiając żelazne ogrodzenie i mur okalający skarpę. W 2006 r. na miejscu dawnego kościółka wzniesiono stylowy budynek Gminnego Centrum Informacji Turystycznej.

Kościół katolicki. Kościół Trójcy Świętej w Korfantowie został wzniesiony pod koniec XIII w. Do dzisiejszego dnia podziwiać w nim można m.in.: późnoromański, granitowy portal wejścia głównego, płytę nagrobną z 1591 r., nagrobek Henryka Wacława Nowagka z 1682 r. i świeczniki procesyjne cechów rzemieślniczych z XVIII i XIX w.

[edytuj] Miasta partnerskie

Friedland (Meklemburgia-Pomorze Przednie)
Friedland (Brandenburgia)
Friedland (Dolna Saksonia)
Frydlant nad Ostrawicą
Prawdinsk
Frydlant
Mieroszów

[edytuj] Bibliografia

Borek H., Górny Sląsk w świetle nazw miejscowych, Opole 1988.
Codex Diplomaticus Silesiae, b. XXIX, hrsg. K. Wutke, Breslau 1923.
Drobek W., Korfantów. Historia i współczesność, PIN IŚ w Opolu, Opole 1993, ISBN 83-7126-004-0.
Misztal M., Dawne pieczęcie obecnej gminy Korfantów, „Nowy Biuletyn Szkolny” nr 7/03.
Misztal M., Dzieje Kościoła Trójcy Świętej w Korfantowie, Opolska Oficyna Wydawnicza, Opole 2000, ISBN 83-913435-4-5.
Misztal M., Ewangelicy w Korfantowie, „Nowy Biuletyn Szkolny” nr 10/00.
Misztal M., Najstarsze dzieje Korfantowa, „Nowy Biuletyn Szkolny” nr 7/99.
Misztal M., Od powietrza, głodu, ognia i wojny..., „Nowy Biuletyn Szkolny” nr 2/00.
Misztal M., Szkoła Podstawowa w Korfantowie, „Wiadomości Historyczne” nr 4/97.
Nazwy geograficzne Śląska, pod red. S. Sochackiej, t. V, Opole 1991.
Regesty śląskie 1343-1348, t. 1, pod red. W. Korty, Wrocław-Warszawa-Kraków 1975.
Regesten zur Schlesien Geschichte 1316-1326, hrsg. C. Grunsegen, K. Wutke, Breslau 1898.
Tomczyk D., Miążek R., Dzieje Ziemi Korfantowskiej, Opolska Oficyna Wydawnicza, Opole 1998, ISBN 83-909693-2-7.
Wrzosek A., Skorowidz gmin Śląska Dolnego i Opolskiego. Z niemieckimi i polskimi nazwami miejscowości według stanu z dnia 1 stycznia 1945 roku, Katowice 1945.