Kozarze
Z Wikipedii
Współrzędne: 52°40' N 22°28' E
| Kozarze | |
| Województwo | podlaskie |
| Powiat | wysokomazowiecki |
| Gmina | miejsko-wiejska |
| Sołtys | Zdzisław Krawczyk |
| Powierzchnia | 6,83 km² |
| Położenie | 52° 40' N 22° 28' E |
| Wysokość | 130 m n.p.m. |
| Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności • gęstość |
390 57,10 os./km² |
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
86 |
| Kod pocztowy | 18-230 |
| Tablice rejestracyjne | BWM |
|
Położenie na mapie Polski
  Kozarze
|
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Kozarze – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Ciechanowiec.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Historia miejscowości nie jest znana dokładnie. Nad urwiskiem Nurca znaleziono fragment czółna (dłubanki) długości 5,4 m z I w. p.n.e. konserwowany [1] w Muzeum Archeologicznym w Biskupinie.
Królewski regestr poboru w powiecie drohiczyńskim z roku 1580 informuje, że pod koniec XVI w. właścicielami wioski, której powierzchnia gruntów rolnych wynosiła 7 i 1/2 włóki osiadłej (około 130 ha), byli Antoni Świejko, a następnie Stanisław Świejko. Na podstawie danych archiwum w Brańsku [2] wiadomo, że w roku 1639 właścicielem Kozarzy był Łukasz Ciechanowiecki – Świejko z Ciechanowca. W pierwszej połowie XVII w. właściciel Kozarzy- Janusz Kiszka, wojewoda połocki, starosta parnawski i bolnicki przekazał miejscowość Konstantynowi Eustachemu Zalieskiemu, stolnikowi mścisławskiemu.[3]
Po roku 1795 Kozarze znalazły się pod zaborem pruskim. W wyniku podpisania pierwszego traktatu tylżyckiego z 7 lipca 1807 r. miejscowość należała do Księstwa Warszawskiego, a południowa część Ciechanowca (z kościołem parafialnym) do Cesarstwa Rosyjskiego. Po 3 maja roku 1815 na mocy traktatu rosyjsko-austriacko-pruskiego i kongresu wiedeńskiego z 9 czerwca 1815 ziemia ta znalazła się w obrębie Królestwa Kongresowego, pozostającego pod kontrolą rosyjską. Po przeciwnej stronie Nurca w tzw. „pałatkach” stacjonował oddział wojsk carskich. Wały ziemne chroniące żołnierzy zachowały się do dziś. Ponieważ Nurzec był rzeką graniczną, mieszkańcy Kozarzy zostali przydzieleni do parafii w Kuczynie. Dopiero w roku 1998 Biskup łomżyński Stanisław Stefanek erygował nową parafię pw. NMP z Fatimy w Ciechanowcu [4], która została wydzielona z parafii Kuczyn.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich podaje, że w roku 1827 w Kozarzach w 23 domach żyło 174 mieszkańców.
W II połowie XIX w. w obrębie majątku Nowodwory, którego część należy obecnie do Kozarzy założono cegielnię. Z wypalonych tu cegieł wybudowano między innymi kościół parafialny w Kuczynie i zabudowania pałacowe rodziny Starzeńskich w Ciechanowcu- Nowodworach. Po drugiej wojnie światowej próbowano cegielnię uruchomić ponownie, lecz zrezygnowano z powodu niewielkich już złoży gliny.
W 1939 r. Kozarze na krótko znalazły się pod okupacją niemiecką, a na mocy porozumienia rosyjsko-niemieckiego z dnia 23 sierpnia 1939 i dodatkowego, tajnego protokołu z dnia 28 września 1939 pod rosyjską. W obszarze pobliskiego majątku Dominikowo znajdowało się polowe lotnisko rosyjskie, natomiast w Adamowie, również wysiłkiem mieszkańców Kozarzy, Sowieci zbudowali cztery bunkry, wchodzące w skład Linii Mołotowa. Pod piąty wykonano wykopy, lecz z powodu niemieckiego uderzenia w dniu 22 czerwca 1941 zaplanowanego zadania nie ukończono.
Wyzwolenie Kozarzy spod okupacji hitlerowskiej nastąpiło 13 sierpnia 1944 roku.[5] Jednak walki pomiędzy formującą się władzą ludową a oddziałami podziemia polityczno-wojskowego toczyły się na tym terenie do roku 1948.
Za przydrożnym krzyżem z roku 1890 pochowani są zabici z okresu I wojny światowej. W pobliskim lesie znajduje się cmentarz-mogiła zbiorowa ludności cywilnej pomordowanej w latach 1941-1942, nr rej.: A-427 z 30.12.1991. W tzw. „Ciarkach”, tuż przy ujściu Ralki do Nurca znajduje się mogiła zbiorowa ofiar terroru II wojny światowej.
[edytuj] Zmiany przynależności administracyjnej
- okres pierwszych Piastów i rozbicia dzielnicowego – Mazowsze,
- początek XIV w. – Księstwo Halicko-Włodzimierskie,
- po roku 1321 – Wielkie Księstwo Litewskie, województwo trockie,
- 1513-1795 – województwo podlaskie w I Rzeczypospolitej, powiat drohiczyński,
- 1795-1807 – Prusy Nowowschodnie, departament białostocki, powiat drohiczyński,
- 1807-1815 – departament łomżyński, powiat tykociński,
- 1816-1837 – województwo augustowskie, obwód łomżyński, powiat tykociński,
- 7 marca 1837-1842 – gubernia augustowska z siedzibą w Łomży, powiat tykociński,
- 1842-1844 – gubernia augustowska, powiat łomżyński, okręg tykociński,
- 1 stycznia 1845-1867 – gubernia augustowska, powiat łomżyński,
- 1867-1918 – gubernia łomżyńska, powiat mazowiecki z siedzibą w Mazowiecku (obecnie Wysokie Mazowieckie),
- II Rzeczpospolita – powiat wysokomazowiecki,
- od 10 września do 28 września 1939 – krótka okupacja niemiecka,
- 29 września 1939 – 22 czerwca 1941 – (okupacja sowiecka) – Zachodnia Białoruś, obwód białostocki,
- 22 czerwca 1941 – 13 sierpnia 1944 – (ponowna okupacja niemiecka) – Prusy Wschodnie, Bezirk Bialystok (Okręg białostocki),
- 13 sierpnia 1944 – 31 grudnia 1972 – organizowanie się administracji polskiej – powiat wysokomazowiecki,
- 1 stycznia 1973 – 31 maja 1975 – powiat siemiatycki,
- 1 czerwca 1975 – 31 grudnia 1998 – gmina Ciechanowiec, województwo łomżyńskie (powiaty nie istniały),
- od 1 stycznia 1999 – powiat wysokomazowiecki.
[edytuj] Po wojnie i współcześnie
W wyniku reformy rolnej z lat 1944-1945 w obrębie Kozarzy znalazł się w całości pobliski majątek ziemski Adamowo (ostatni przedwojenny właściciel Wacław Życiński), jak i w dużej części Dominikowo (wchodzący w skład posiadłości ziemskiej Nowodwory) – ostatni właściciel Michał Starzeński.
[edytuj] Krótka historia Szkoły Podstawowej w Kozarzach
Czteroklasowa szkoła podstawowa o jednym nauczycielu istniała w Kozarzach już przed II wojną światową. Z przekazów ustnych wiadomo, że pierwszym kierownikiem szkoły i jednocześnie nauczycielem wszystkich przedmotów był Pan Radziszewski. Zajęcia odbywały się w zaadoptowanym do zajęć, czteroizbowym budynku drewnianym, pełniącym rolę szkoły i domu nauczyciela.
Po wyzwoleniu, w czerwcu 1944 roku z polecenia z Kuratorium Oświaty w Białymstoku zorganizowano w Kozarzach czteroklasową szkołę o dwóch nauczycielach. Funkcję kierownika pełniła Janina Tenderenda. Większość zajęć odbywała się w budynku szkoły przedwojennej, choć niektóre lekcje prowadzono w wynajętych od rolników pomieszczeniach. W połowie lat pięćdziesiątych funkcjonowała już pełna, siedmioklasowa szkoła podstawowa.
W roku 1959 zbudowano bardziej przestronny obiekt murowany. W budynku uczyła się w tym czasie około stuosobowa grupa miejscowych dzieci. Z powodu niżu demograficznego i trudnych warunków pracy, pod koniec lat siedemdziesiątych szkołę rozwiązano. Zorganizowano dowożenie dzieci do SP w Ciechanowcu. Przez dwa lata w opuszczonym lokalu działał Klub Rolnika. Następnie budynek zaadaptowano na potrzeby Domu Pomocy Społecznej. Pierwszym dyrektorem DPS (1979-1985) i jednocześnie ostatnim kierownikiem szkoły podstawowej był Czesław Walczuk.
[edytuj] Przedwojenni kierownicy i nauczyciele SP
- Radziszewski
- Rozalia Życińska
[edytuj] Powojenni kierownicy SP
- Janina Tenderenda
- Malewicki
- Michał Guz
- Czesław Walczuk
[edytuj] Powojenne działania i inwestycje w Kozarzach
- 1944 – przygotowanie budynku szkoły do prowadzenia zajęć,
- połowa lat 50. – doprowadzenie programu I Polskiego Radia z radiowęzła w Ciechanowcu za pomocą linii napowietrznej. Odbiornikami były tzw. "toczki", zwane również "kołchoźnikami". Instalacja działała do końca lat 60.,
- koniec lat 50. – położenie nowego bruku w części wioski,
- 1959 – zbudowano nową szkołę, bardziej nowoczesną i przestronną od starej,
- grudzień 1960 – doprowadzenie energii elektrycznej, oświetlenie wioski lampami ulicznymi,
- początek lat 60. – Kółko Rolnicze zostało wyposażone w podstawowy sprzęt,
- połowa lat 60. – utwardzenie żwirem pozostałej części drogi prowadzącej do Ciechanowca,
- połowa lat 60. – utworzenie strefy antypożarowej w środkowej, najbardziej zagęszczonej części wioski – wymiana słomianego przykrycia dachów na ognioodporne przykrycie dachówkowe lub eternitowe,
- 1974 – urządzenie przez członków LZS boiska piłki nożnej na tzw. „wądoliskach”, przy wpółpracy z władzami Gminy w Ciechanowcu,
- 1975 – zorganizowanie Klubu Rolnika, wyposażenie pomieszczenia w stoliki, krzesła, szafki,
- 1979 – adaptacja budynku szkoły podstawowej na potrzeby Domu Pomocy Społecznej dla 18 pensjonariuszy,
- 1981 – położenie dywanika asfaltowego na żwirowej części drogi,
- 1985 – rozpoczęcie budowy nowych obiektów DPS, gdzie umiejscowiono też kaplicę pod wezwaniem "Miłosierdzia Bożego", dostępną również dla mieszkańców wioski. Inwestycję ukończono w roku 1994,
- początek lat 90. – budowa remizy strażackiej z przestronną salą i zapleczem kuchennym. Strażacy dysponują jednym wozem bojowym,
- początek lat 90. – doprowadzenie wody ze studni głębinowej w Ciechanowcu z możliwością podłączenia węży strażackich do sieci wodnej,
- 1995 – uruchomienie oczyszczalni mechaniczno-biologicznej przy Domu Pomocy Społecznej o przepustowości 40 m3/d.,
- 2001 – przebudowa i wyasfaltowanie brukowanej części drogi,
- 2005 – położenie chodnika z jednej strony zmodernizowanej drogi[6].
Kozarze są największą wsią w gminie Ciechanowiec. Stanowią 4,2% ogółu ludności gminy (dane z roku 2001). Mieszkańcy zajmują się przede wszystkim prowadzeniem gospodarstwach rolnych. Kilka osób pracuje w pobliskim Ciechanowcu, a kilkunastoosobowa grupa w Domu Pomocy Społecznej.
[edytuj] Położenie
Kozarze leżą w południowo-zachodnim skraju województwa podlaskiego, w powiecie wysokomazowieckim, nad rzeką Nurzec, który wpada do Buga w odległości około 6 km. Przez miejscowość prowadzi droga powiatowa nr 23770 z Ciechanowca do Zaszkowa i dalej do Nura. Wieś znajduje się na Nizinie Północnopodlaskiej. Nurzec wyznacza naturalną granicę między Wysoczyzną Wysokomazowiecką a Drohiczyńską.
Sąsiednia od południowego zachodu wieś Zaszków, oddalona o 1 km i Kramkowo Lipskie oddalone o 3 km na zachód należą już do województwa mazowieckiego.
Najbliższym miastem jest Ciechanowiec (0,5 km na północny wschód od wioski). Większe miasta Łomża i Białystok są odległe odpowiednio o 65 km na północ i 85 km na północny wschód od Kozarzy.
[edytuj] Klimat
Ma charakter umiarkowany, przejściowy z wyraźnym wpływem czynników kontynentalnych. W rezultacie występuje tu niższa niż przeciętnie w kraju średnia temperatura roczna (6,9°C) i duża amplituda jej zmian na przestrzeni zimy i lata (22°C). Lato trwa średnio 60-70 dni, a zima 100-110 dni. Współczynnik zachmurzenia wynosi (6,4) i jest niższy od współczynnika dla Polski (6,6).
Według A. Górniaka Kozarze leżą w obrębie mazowieckiego regionu klimatycznego, subregion nadbużański. Suma rocznych opadów wynosi około 600 mm. Ich największa intensywność przypada na okres od kwietnia do września (60%).
Dominują wiatry zachodnie – 23,9%. Średnie prędkości wiatrów wynoszą 2,3 m/s. Dolina Nurca jest narażona na duże amplitudy dobowych temperatur w okresie pogodnego lata, oraz na znaczne spadki temperatur zimą. Są to obszary inwersyjne i zastoisk chłodnego powietrza z dużą częstotliwością przymrozków oraz mgieł.
[edytuj] Warunki naturalne
Krajobraz wsi zbliżony jest do naturalnego. Pomiędzy obszarami wysoczyznowymi a doliną Nurca występują duże deniwelacje. Część wioski zawiera się w tzw. "Obszarze Chronionego Krajobrazu Doliny Bugu i Nurca".
Rzeźbę terenu różnicują wzniesienia w obrębie utworów akumulacji lodowcowej (wysoczyzna) i formy dolinowe nieuregulowanego Nurca. W obrębie doliny rzeki wydziela się sandr oraz młodsze terasy: nadzalewowy i zalewowy. Wysokości względne pomiędzy poszczególnymi formami morfologicznymi dochodzą do kilkunastu metrów, a nachylenia terenu sięgają miejscami ponad 20°.
W okolicy przeważają sosnowe lasy o umiarkowanemu zwarciu podszytu. We wsi znajduje się gospodarstwo agroturystyczne o profilu ekologiczno-artystycznym. Budowa parkingów i szlaków turystycznych jest ograniczona ze względu na prywatną własność terenów[7].
| Rodzaj użytku | Hektarów | % |
|---|---|---|
| Ziemia orna | 439,55 | 64,3 |
| Łąki | 9,36 | 1,37 |
| Pastwiska | 63,20 | 9,25 |
| Lasy | 128,89 | 18,16 |
| Sady | 2,32 | 0,34 |
| Użytki kopalniane | 0,10 | 0,01 |
| Nieużytki | 6,14 | 0,90 |
| Drogi | 17,42 | 2,55 |
| Grunty zabudowane | 15,04 | 2,20 |
| Rowy | 1,49 | 0,22 |
| Klasa ziemi ornej | Hektarów | % |
|---|---|---|
| RIIIb | 17,53 | 3,99 |
| RIVa | 208,95 | 47,54 |
| RIVb | 103,99 | 23,66 |
| RV | 67,99 | 15,47 |
| RVI | 40,98 | 9,32 |
| RVIz | 0,12 | 0,03 |
[edytuj] Organizacje pożytku publicznego
- Ochotnicza Straż Pożarna, Kozarze 9B, 18-230 Ciechanowiec
- Stowarzyszenie na rzecz osób niepełnosprawnych "NATURA", Kozarze 63, 18-230 Ciechanowiec
- Stowarzyszenie "TUTOR", Kozarze 93, 18-230 Ciechanowiec
[edytuj] Urodzeni w Kozarzach, mieszkali w Kozarzach
- Stanisław Tenderenda (1898-1984) – ksiądz katolicki, prałat, profesor w Seminarium Duchownym w Płocku
- Zdzisław Tadeusz Mikołajczyk (1928-2007) – ksiądz katolicki, prałat, kapelan Jego Świątobliwości
Przypisy
- ↑ http://www.biskupin.pl/?cid=72&unroll=72
- ↑ http://www.koc.pl/koce.htm
- ↑ Teki Dworzaczka, Biblioteka Kórnicka PAN, Regestry Grodzkie i ziemskie, Gniezno, Część 1, (Nr. 337)
- ↑ http://www.kuria.lomza.pl/index.php?wiad=262
- ↑ http://www.ciechanowiec.pl/histm.php
- ↑ http://www.ciechanowiec.pl/infrastr.php
- ↑ http://www.nadzalewem.neostrada.pl/index9.html
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
