Księstwo Halicko-Wołyńskie
Z Wikipedii
 |
Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Księstwo Halickie. (dyskusja) |
|
|
Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Ruś Halicka. (dyskusja) |
|
|
Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Księstwo Halicko-Włodzimierskie. (dyskusja) |
|
|
Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Księstwo Wołyńskie. (dyskusja) |
|
|
Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Ruś Czerwona. (dyskusja) |
Ruś Halicko-Wołyńska (t. Ruś Halicko-Włodzimierska, ukr. Галицько-Волинське князівство, łac. regnum Galiciae et Lodomeriae), Księstwo Halickie, - jedna z dzielnic powstałych w wyniku rozpadu Rusi Kijowskiej, z ośrodkami w Haliczu i Włodzimierzu Wołyńskim. Miasta wchodzące w skład księstwa: Chełm, Przemyśl, Zwenigród, Bełz i Lwów.
Pierwsza pisemna wzmianka wspominająca największy gród halicki w Haliczu pochodzi z roku 898 i jest autorstwa nieznanego z imienia kronikarza króla węgierskiego Beli, z zapisów wynika, że w Haliczu przebywali wówczas Węgrzy. Następnie w najstarszej kronice kronikarza ruskiego Nestora z roku 981 znajduje się pierwsza wzmianka o terenach, na których położony był obszar późniejszego księstwa halickiego: poszedł Włodzimierz na Lachów i zajął im grody ich Przemyśl, Czerwień i inne grody mnogie, które i do dziś są pod Rusią.
Po śmierci Jarosława Mądrego w 1054 Ruś rozpadła się na szereg księstw dzielnicowych. Było to wynikiem podziału państwa Rurykowiczów między pięciu synów Jarosława. Każdorazowy podział władzy po kolejnych książętach kijowskich, następujący zgodnie z zasadą senioratu, prowadził do dalszego rozdrobnienia i osłabiał państwo. Upadku nie powstrzymała ani ugoda książąt w Lubeczu (1097), ani silna władza książąt Włodzimierza Monomacha (1113-1125) czy Mścisława Wielkiego (1125-1132). Ród Rurykowiczów pogrążył się w konfliktach wewnętrznych, zręcznie wykorzystywanych przez Bizancjum. Po powstaniu Cesarstwa Łacińskiego (1204) Ruś straciła swe kontakty handlowe w basenie Morza Czarnego na rzecz Wenecji i Królestwa Węgier.
Od roku 1240 do 1340 zależność lenna od chanów tatarskich uzurpujących sobie prawo swobodnego osadzania w Haliczu książąt.
W 1238 na czele Rusi Halicko-Wołyńskiej stanął książę Daniel Halicki (ukr. Danyło Hałyćkyj) (1201-1264), któremu udało się obronić przed wrogami zewnętrznymi, wzmocnić swą władzę i zabezpieczyć granice państwa. Daniel założył osady grodowe Chełm (1237) i Lwów (1256) i przeniósł stolicę z Halicza do Chełma. Został pierwszym królem Rusi Halicko-Wołyńskiej (koronowany w Drohiczynie). Po śmierci Daniela Halickiego władzę przejął jego syn Lew Halicki, który w 1272 przeniósł stolicę z Chełma do Lwowa. Książę Lew utrzymywał sojusz z Węgrami i rozwijał kontakty handlowe z ziemiami nadbałtyckim. W stosunku do Polski prowadził politykę nieprzyjazną. Przeciwdziałał zjednoczeniowym zamierzeniom Władysława Łokietka, próbował opanować tron krakowski - został jednak rozgromiony przez Małopolan pod Goślicami. W odwecie Leszek Czarny spustoszył ziemie ruskie od Brześcia po Lwów. W latach 1286-1287 Lew toczył wojnę z Małopolanami o Przeworsk. Następcą Lwa został Jerzy Halicki (1301-1308 lub 1315). Wprowadził on do swej kancelarii język łaciński, przeniósł stolicę z podupadłego Lwowa do Włodzimierza Wołyńskiego, który znajdował się nieco bardziej w centrum jego państwa. Nawiązał poprawne stosunki z Polską i Węgrami. Propagował na Rusi zachodnioeuropejski etos rycerski. Synowie Jerzego - Andrzej władający na Wołyniu i Lew II władający księstwem halickim utracili na rzecz Litwy Drohiczyn, a w roku 1323 obaj polegli w czasie walki z najazdem tatarskim. Ostatnim władcą królestwa był piastowski książę Bolesław Jerzy II, wnuk Lwa Daniłowicza Halickiego. Jerzy Trojdenowicz panował w latach 1323-1340. Po jego śmierci we Włodzimierzu Wołyńskim na skutek otrucia przez bojarów w roku 1340 państwo halicko-wołyńskie istniało jeszcze do 1349, stanowiąc przedmiot rywalizacji Polski, Litwy i Węgier.
W 1349 król Polski Kazimierz III Wielki ugruntował władzę nad ziemia halicką, a z czasem również Chełmszczyzną, natomiast wołyńska część księstwa przeszła pod władzę Litwy.
Od Rusi Halicko-Włodzimierskiej pochodzi nazwa Galicji i Lodomerii.
[edytuj] Zobacz też:
- Lędzianie
- Ziemia halicka
- Księstwo Halickie 1054-1340
- Metropolia halicka
- Wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340-1392
[edytuj] Literatura
- Henryk Paszkiewicz - "Polityka ruska Kazimierza Wielkiego", Kraków 1925 (reprint 2002), ISBN 83-88385-05-4
- Mariusz Bartnicki - "Polityka zagraniczna księcia Daniela Halickiego w latach 1217-1264", Lublin 2005, ISBN 83-227-2457-8
